Исламската револуција од 1979 година донесе длабоки промени во Иран, особено за жените. Една од највидливите области беа женската облека и изглед – додека поранешниот шах го забрани превезот во 1930-тите и ѝ нареди на полицијата насилно да ги отстрани шамиите на жените, новиот исламски режим во почетокот на 1980-тите воведе задолжителен кодекс на облекување со кој се бараше од сите жени да носат хиџаб, пишува „Индекс.хр“.
Пред Исламската револуција од 1979 година, иранските жени уживаа значителна слобода во начинот на облекување, особено во урбаните центри како Техеран. До крајот на 1970-тите стана многу модерно жените да носат мини-здолништа, шорцеви, тесни фармерки и бикини. Телевизиите и списанијата ја промовираа западната мода – кроени фустани, светли бои, откриени рамена и стомачни мускули беа во мода. Тие поминуваа време на плажа во дводелни костими за капење. Исто така, жените беа слободни да се шминкаат и да ја стилизираат косата, па дури и на мажите им беше дозволено да посетуваат женски фризерски салони до 1977 година. Мајките и ќерките ги посетуваа таквите салони заедно – тоа беше знак на слобода и модерен начин на живот.
Мода и традиција
И додека пократките здолништа и тесните фармерки ја освоија помладата генерација, постарите жени или оние што се обидуваа да одржат традиционален имиџ носеа долги здолништа и елегантни нијанси, балансирајќи ги модерниот изглед и културниот идентитет. Имаше интересно преклопување – комбинација од заводливост и елеганција, облеката беше шарена, но сепак задржуваше одредена доза на пристојност.
Поткастите и документарците известуваат дека пред револуцијата, иранските жени можеле да носат кратки здолништа и отворени маички во јавност – стил што подоцна бил забранет. Семејните албуми, списанијата и филмовите од 1960-тите и 1970-тите години документирале слободно изразување преку модата: фустани над колена, комбинации на бои и стилови што биле општествено прифатливи.
Изгледот и однесувањето на жените во Иран пред револуцијата најдобро се докажуваат со фотографиите на иранската царица Фара Пахлави, која обожавала мода и уметност и била икона на своето време сè додека таа и нејзиниот сопруг Мухамед Реза Пахлави не биле протерани од земјата. Императорката на Иран носела здолништа, панталони, фустани, леопардски принт и сè што сакала и немала проблем да се фотографира себеси во бадик. Истата мода ја следеле речиси сите млади жени во Иран.
Од 1941 до 1979 година Иран бил управуван од кралот Мохамед Реза Пахлави. Тој го охрабрил образованието на жените: вовел право на глас на жените во 1963 година, финансирал училишта, универзитети и стипендии. Во 1963 година жените за првпат влегле во парламентот, а во 1968 година Фарокру Парса станала првата министерка за образование.
Организацијата на жените на Иран е основана во 1966 година, која обезбедувала образование, здравствена заштита и помош на семејствата и го унапредила Законот за заштита на семејството во 1975 година, кој значително ги зајакнал правата на мажените жени.
Пред и по револуцијата
Исламската револуција започнала во 1979 година, со врховниот лидер ајатолахот Рухолах Хомеини. Во март истата година тој издал декрет со кој им наредил на жените да носат хиџаб на работа и во јавните институции.
Иако почетните мерки биле помалку ригорозни, револуцијата и војната со Ирак им дозволиле на властите да воведат строги закони во периодот 1980-1983 година. Во јули 1981 година беше воведен целосно задолжителен хиџаб во јавноста, а во 1983 година беше донесен закон што предвидува телесно казнување – до 74 удари со камшик за прекршителите на кодексот.
Законот го направи задолжително покривањето на косата со хиџаб (русари) или дури и носењето чадор – долга црна наметка што го покрива целото тело. Во 1983 година јавното присуство со хиџаб, вклучувајќи и покривање на вратот, рацете и на нозете, стана задолжително. На жените без хиџаб не им беше дозволено да влегуваат во државни институции, универзитети или на работа. Подоцна, улиците и јавните простори беа чести сцени на брутална репресија. Шминката беше исто така забранета.
Обврската за носење хиџаб во Иран беше воведена постепено, но решително, помеѓу 1979 и 1983 година. Тој потег беше повеќе од религиозен – тој беше и политички и културен инструмент со кој режимот воспостави масовна контрола врз јавниот и приватниот живот: облеката, правото на работа, образованието, влезот во институциите и личната слобода на жените.
Сепак, деценискиот отпор покажува дека овој кодекс на облекување сè уште е предмет на борба – и манифестација на желбата за поголема автономија и еднаквост за жените во Иран. Денес младите генерации ги користат интернетот, онлајн кампањите и јавните протести за да ги оспорат моралните казни и кодексите на облекување. По Исламската револуција од 1979 година, образованието на жените во Иран помина низ сложени и повеќеслојни промени.
