Комплексен процес што нема да ја спаси планетата
Во многу продавници денес е тешко да се најдат алишта на чија етикета не пишува дека се направени од рециклирани материјали. Во колекцијата на „Ејч енд ем“ минатата година, на пример, 79 проценти од полиестерот бил од рециклирани материјали, а следната година компанијата има намера повторно да користи рециклирани ткаенини. Шведскиот гигант за брза мода изјави за АФП дека рециклираниот материјал ѝ овозможува на „индустријата да ја намали својата зависност од чист полиестер направен од фосилни горива.
– Но, проблемот е што 93 отсто од целиот рециклиран текстил за облека денес доаѓа од пластични шишиња, а не од стара облека – рече Урска Трунк од активистичката група „Промена на пазарите“.
Со други зборови – од фосилни горива.
– И додека пластичното шише може да се рециклира пет или шест пати, маичката направена од рециклиран полиестер никогаш повеќе не може да се рециклира – рече Трунк.
Непрофитната компанија „Текстил ексчејн“ предупредува дека речиси целиот рециклиран полиестер е направен од ПЕТ (полиетилен терефталат) од пластични шишиња. Во Европа најголемиот дел од текстилниот отпад се депонира или согорува. Само 22 процента се рециклираат или повторно се користат, а поголемиот дел подоцна се користи за претворање во изолациски материјали, за полнење душеци или за правење крпи за чистење.
– Помалку од еден процент од ткаенината што се користи за производство на облека се рециклира во нова облека – објави Европската комисија.
Рециклирањето текстил е многу покомплексно од рециклирањето други материјали, како што се стаклото или хартијата, велат од компанијата „Ленцинг груп“, австриска компанија позната по производството на влакна на база на дрво.
Некои алишта не се рециклираат
За почеток, облеката направена од повеќе од две влакна во моментов се смета за нерециклирачка. Целата облека што може да се рециклира мора да се сортира по боја, а потоа да се отстранат патентите, копчињата, конците и другите материјали. Тоа често е скап процес, велат експертите, иако во Европа веќе се почнати пилот-проекти. Но, се верува дека таквата технологија сѐ уште е во зародок. Решението може да се најде во повторната употреба на памукот. Но, кога памукот се рециклира, неговиот квалитет паѓа толку многу што често мора да се ткае со други материјали, велат експертите, што нè враќа на проблемот со облеката од мешани ткаенини.
За да се заврши циклусот на рециклирање, многу модни брендови користат рециклирана пластика, што ги налути вработените во прехранбената индустрија, која плаќа за собирање на искористените ПЕТ-шишиња.
– Да бидеме јасни: ова не е циклус на рециклирање – рекоа претставниците на индустријата за пијалаци во мрачното отворено писмо до Европскиот парламент минатата година, осудувајќи го загрижувачкиот тренд на модната индустрија и зборувајќи за зелените политики што ја поддржуваат употребата на рециклирани материјали.
Рециклирањето полиестер е уште еден ќор-сокак. Полиестерот е често нечист материјал, измешан со други материјали како еластин или ликра, што првично спречува какво било рециклирање. Жан Батист Султан од француската невладина организација „Карбон 4“ исто така ја осудува употребата на полиестер.
– Од производство до рециклирање, полиестерот ги загадува водата, воздухот и почвата – вели тој.
Еколошките здруженија всушност бараат текстилната индустрија целосно да престане со производство на полиестерски производи и покрај тоа што тие сочинуваат повеќе од половина од нивното производство, велат од Текстилната берза.
Јаглероден отпечаток
Значи, каде завршуваат сите тие планини од нерециклирачки полиестер и мешани ткаенини откако западните потрошувачи совесно ги носат во кантите за рециклирање? Според податоците на Европската агенција за животна средина од 2019 година, речиси половина од текстилниот отпад собран во Европа завршува на африканските пазари за половни производи, обично во Гана, или, уште почесто, се фрла на отворени депонии. Околу 41 отсто од текстилниот отпад оди во Азија, главно во одредени економски зони каде што се селектира и преработува.
– Користениот текстил главно се преработува во индустриски отпад, изолациски материјал или повторно се извезува за рециклирање во некои азиски земји или за повторна употреба во Африка – објави агенцијата.
Целта на новото правило на ЕУ усвоено во ноември е да гарантира дека извозниот отпад се рециклира и не се отстранува. Но, ЕЕА призна дека има недостиг од конзистентни податоци за количеството и судбината на искористениот текстил и текстилниот отпад во Европа.
– Страшната вистина е дека рециклирањето на облеката е мит – вели експертката за потрошувачи Лиза Панхубер од „Гринпис“.
Други се свртуваат кон нови растителни влакна. На пример, германскиот бренд „Хуго бос“ користи пинатекс – материјал направен од листови од ананас – за производство на некои од своите патики. Но некои експерти предупредуваат дека би можеле да паднеме во друга замка бидејќи се доведува во прашање начинот на кој овие неткаени влакна се лепат.
