Фотографиите на астронаутите Буч Вилмор и Сунита Вилијамс како се враќаат од подолга од очекуваната вселенска мисија, која наместо осум дена, траеше повеќе од девет месеци, го обиколија светот. Промените во изгледот (седа коса, отечено лице, брчки) предизвикаа многу емоции. Тоа покажува едно нешто: немаме многу знаење за тоа што се случува со телото на човечкото суштество кога се наоѓа во вселената. Во меѓувреме, како што вели д-р Ана Фогман од Европската вселенска агенција, овие промени се огромни и загрижувачки.
Што можеме да очекуваме сега и што е најлошото што може да им се случи на астронаутите, дури и многу години по завршувањето на мисијата?
– Рак, губење на видот, срцеви заболувања. Ова се трите најголеми закани за кои зборуваме денес и кои ги проучуваме долгорочно. Пред мисијата се сретнав со екипажот и долго разговарав за овој ризик. Умовите на астронаутите се преокупирани со мисијата. Тие се фокусирани на задачи, сакаат да летаат, тие се на мисија – рече д-р Фогман.
Зрачењето не е единствениот фактор што негативно влијае на здравјето на луѓето. Во вселената постојат сили на кои човечкото тело не е навикнато. Значи, што се случува со нашето тело во вселената?
– Значаен ефект врз телото е првенствено долготрајната изложеност на бестежинска состојба. Кога ќе влезете во оваа состојба, приближно два литра течност од долниот дел од телото се префрлаат речиси веднаш во горниот дел од телото, а тоа влијае на сите системи во човечкото тело што се чувствителни на промени во хидростатичкиот притисок. Циркулаторниот систем е најзагрозен, со пад на крвниот притисок, промена на притисокот, кој понекогаш предизвикува долготрајно зголемување на срцевиот минутен волумен и трајни ефекти. Друг систем под стрес се коските и мускулите. Како што се напуштаат долните екстремитети, коските губат густина, а мускулите губат маса. Тоа е една од причините зошто астронаутите на вселенската станица вежбаат два часа дневно, без исклучок. Сакале или не, тоа е нивна должност, барем во мисии од 30 дена или подолги – објасни докторката.
Триесетте дена не се случајни.
– Ова е доста растеглива граница, но врз основа на податоците што успеавме да ги собереме досега, утврдено е дека до 30 дена во бестежинска состојба, човекот се враќа во толку добра форма што закрепнувањето од мисијата е релативно лесно, а ризикот од трауматски фрактури на коските не е голем. По еден месец работите се комплицираат. Кратките мисии резултираат со трауматски фрактури на колкот до 18 месеци по пристигнувањето. Иако ова се случи пред 20 години, кога беа достапни други ресурси, исто така на полето на закрепнувањето, не можеме да го игнорираме. Во вселената, пршлените исто така често се движат. Бидејќи гравитацијата не дејствува на телото, нашето држење се менува: кривините на ’рбетот стануваат поплитки, а пршлените се шират, што предизвикува болка во ’рбетот и го прави човекот повисок – вели д-р Фогман.
