- Доколку убавото се мери преку интензитетот на визуелното доживување, тогаш највисока вредност имаат локалитетите што нудат едновремен детаљ, монументалност и силна поврзаност со пејзажот. Хераклеја, Стоби, Кокино и локалитетите покрај Охридско Езеро илустрираат различни модалитети на оваа естетика
Археолошките локалитети во Република Македонија не се само естетска категорија туку, напротив, тие претставуваат своевиден начин на „читање“ на слоевите на времето, материјалната култура и просторот. Тие се одликуваат со богатство на мозаични подови, архитектонски орнаменти и фрагменти, јасно изразени јавни структури како амфитеатри, терми и храмови, како и видливост на различни историски фази, што му овозможува на набљудувачот „да го прочита“ развојот на македонскиот простор низ времето.
Хераклеја
Хераклеја нуди богат мозаичен репертоар и добро зачувани јавни структури. Мозаиците функционираат како „вториот слој“ на визуелноста: боите, мотивите и полето на композицијата го привлекуваат вниманието и создаваат интимна скала што контрастира со монументите. Археолошкиот парк е уреден така што посетителот природно преминува од деталите кон големите форми, што ги ослободува и едната и другата димензија на естетски интерес.
Стоби
Стоби е пример на градска монументалност и простран, читлив археолошки пејзаж. Редот на улиците, остатоците од јавните згради и широчината на просторот овозможуваат фотографски кадри што користат перспектива и ритам. Во Стоби визуелната привлечност доаѓа од архитектонската серија и од контрастот помеѓу инфраструктурните траги и деталите како мозаици и скулптурни фрагменти.
Кокино
Кокино ја нагласува минималистичката и мистична страна на предисториската визуелност. Големите камени платформи и ориентацијата на теренот создаваат силни силуети против небото. Тука естетиката е повеќе пејзажно-скулптурна: едноставноста на формите и суровоста на материјалот даваат драматичен апстрактен визуелен ефект.
Охридско археолошко поле
Локациите покрај Охридско Езеро соединуваат природна убавина и археолошка генеза. Тука визуелната привлечност не се состои само во едно археолошко „чудо“ туку во хармонијата помеѓу вода, светлина и објект. Црквите, античките остатоци и брегот формираат композиции што лесно преминуваат во посткартични слики и ја облагородуваат естетската перцепција. Д.Ст.
