Приказната за „Ефтеркланг. Македониум бенд“ во хрватскиот „Т-портал“
Во Винковци, осумнаесеттото издание на фестивалот за документарен рок-филм ДОРФ донесе вистинско музичко и филмско уживање – хрватската премиера на филмот на данскиот режисер Андреас Џонсен за крос-културен проект во кој учествуваа данскиот бенд „Ефтеркланг“ и неколку македонски музичари.
– Можеби централната сцена на шармантниот документарен филм се случува веќе во првата третина, резимирајќи ја централната тема на филмот на луд и привлечно ироничен начин – културното зближување поради различните сензибилитети на Данците и Македонците. Во речиси боратовска сцена, режисерот Андреас Џонсен, нам познат по документарецот за кинескиот уметник и дисидент Аи Веивеи, нѐ носи на приемот со членовите на бендот „Ефтеркланг“, кој, денес веќе поранешен, го организира претседателот на Македонија, избран од редовите на социјалдемократите – Стево Пендаровски. Советникот го претставува Пендаровски како „многу заинтересиран за култура“, а Македонците како народ што „не е толку добар за соработки“. Самиот Пендаровски со мошне тап и строг тон ги прашува музичарите зошто толку долго чекале да дојдат во Македонија (иако членовите на бендот му велат дека се таму по четврти пат) затоа што „Македонците се најмузичкиот народ на земјата“. На сите овие мошне бизарни стимулации, креативната оска на „Ефтеркланг“, гитаристот и пејач Каспер Клаузен и клавијатуристот и филмски продуцент Расмус Столберг возвраќаат со тоа што на претседателот му даваат чорапи за „најголемите обожаватели на бендот“ и го гушкаат – пишува хрватскиот „Т-портал“.
Во екипата на филмот се музичарите: Мадс Брауер, Каспер Клаузен, Расмус Столберг, Мартина Баракоска, Дина Јашари, Ива Дамјановски, Јане Трајковски, Стефче Стојковски, Дејан Спасовиќ, Сашо Татарчевски, Елена Васова, младинскиот хор на МКЦ
– Има толку многу спакувано во оваа прекрасна документарна минијатура: од инсајдерски увид во протоколарната глума на политичарите, кои ја користат секоја пригода за малку пиар-фотографирање, и вешто карактеризирање на членовите на бендот, кои ја прифаќаат играта, но ја свртуваат во мелницата на нивниот суптилен и малку изместен хумор.
Имено, „Ефтеркланг“ го знаеме како бенд што за над 20 години постоење истражува широко поле на звучен простор, од построг и емотивен дарквејв на почетокот на кариерата до инди фолк рок и дрим поп на поновите албуми. За цело време ги придружува аурата на разиграни експериментатори што свират на најнеобични места, од операта во Сиднеј до западните води на данскиот остров. Затоа беше природно некогаш да свират пред едно од митските места на монументалното наследство на Македонија и поранешна Југославија, ремек-дело на брутализмот на скулпторот Јордан Грабулоски и неговата сопруга Искра. „Македониум“ е монументален споменик лоциран во Крушево, место што на постарите генерации им е попознато како потекло на македонската историја, а на помладите како родно место на поп-пејачот Тоше Проески. По неговата прерана смрт во сообраќајна несреќа кај Нова Градишка, Проески доби митски статус во македонската култура, па неговата биста се наоѓа во внатрешноста на спомен-куполата, веднаш до Никола Карев, таткото на Крушевската Република, еден од основачите на ВМРО, но и една од причините за спорот за „заедничката историја“, поради што Бугарите не ја пуштаат денешна Северна Македонија во ЕУ – пишува хрватскиот портал.
Затоа, не постои друго македонско место во светот каде што е можно да се имплементира ваков концепт, а за да биде остварлив потребен ви е локален носител на културата, на денешен јазик – фиксатор. Во Македонија има само еден човек што може да ја игра таа улога – сите го знаат како Грга, а работи во Младинскиот културен центар (МКЦ) и му е духовен брат на Мате Шкугор, промотор на концерти, воспитувач и генерално фигура на фанатична енергија, т.е. на сѐ што претставува во Хрватска. Грга во своето „пежо“ ги вози членовите на „Ефтеркланг“ низ бескрајниот скопски метеж, ги поврзува со локални музичари во утописки данско-македонски бенд и ги решава сите предизвици со симпатична лигавост, која, барем според филмот, е карактеристична за самиот бенд.
– Во почетокот, музичката соработка напредува доста бавно, што режисерот го нагласува со црно-бели кадри од играњето во однос на „реалноста“ што се одвива во боја. Пословично воздржаните Скандинавци не успеваат да ја совладаат динамиката на зурлата, кавалот и непарните македонски ритми, а Балканците тешко се впуштаат во студените, северни и уметнички вибрации што им ги испраќа „Ефтеркланг“. Но, со посредство на локалниот музички истражувач Дејан Спасовиќ, сестран во познавањето на македонските национални инструменти, но и работниот процес на уметнички рокери какви што се „Ефтеркланг“, двата пристапа сè уште се приближуваат и успеваат да кликнат. Резултатот е последната, емотивна и убава сцена од настапот на заедничкиот бенд, слична на хипи-собир пред „Македониумот“ – стои во текстот.
