Фестивалот „Букстар“ ја објави целосната програма за десетото издание и таа вклучува голем број атрактивни настани и импозантни авторски имиња од различни европски држави – Јон Калман Стефансон (Исланд), Алесандро Барико (Италија), Кристијан Новак (Хрватска), Здравка Евтимова (Бугарија), Жозе Луиш Пејшото (Португалија), Игор Маројевиќ (Србија), Паола Перети (Италија), Фарук Шехиќ (Босна и Херцеговина) и Мирженка Чехова (Чешка). Автор во фокусот од Македонија е Румена Бужаровска која ќе го прогласи фестивалот за отворен, но во програмата учествуваат уште четириесетина македонски писатели, универзитетски професори, критичари, музичари и друг вид претставници од издавачкиот и од културниот сектор.
Поттикнати од јубилејот, годинава за првпат се доделува специјалната наградата „Букстар“ Х10 за исклучителни достигнувања во литературата на Алесандро Барико, со гаранција најпознатиот италијански писател, еден од омилените европски автори, интелектуалец кој стана глобална сензација и човек чие име е звучно како на рок-ѕвезда! Италијанскиот романсиер, сценарист, литературен и музички критичар, новинар, пијанист, режисер и есеист е роден во Торино во 1958 година. Добитник е на наградата „Вијареџо“ во 1993 година, како и на бројни други награди. Напишал четиринаесет романи, три есеи и голем број на сценарија. Речиси целото негово дело е преведено на македонски јазик и тоа вклучува голем број дела со култен статус – „Свила“, „Замоци на гневот“, „Новеченто“, „Океан Море“, „Мистер Гвин“, „Оваа приказна“, од кои дел се и екранизирани и поставени на театарските сцени. Многу значајна и опсежна е неговата работа на телевизија, во театар и на филм. Наградата „Букстар“ Х10 ја добива за своето севкупно творештво.
– Говориме за автор што со секоја книга освојува некоја нова пишувачка територија и од крајот на 1990-тите години интересот за него не спласнува. Барико остана глас што и кога пишува различно од своите првични романи, повторно е свеж и иновативен. Тој е вечна метаморфоза на имагинацијата и на нејзините неисцрпни можности. Со оглед на тоа дека неговите патувања во странство веќе четири-пет години се сведени на минимум, Фестивалот „Букстар“ годинава ја има честа да реализира ексклузивно онлајн-учество на еден од најголемите автори на денешнината, повод заради кој наскоро ќе го објавиме и преводот од неговата најнова книга, „Авел“ – велат од „Антолог.
Вториот годинашен лауреат е Јон Калман Стефансон кој се закитува со традиционалната награда „Букстар“ 2024 за трилогијата „Помеѓу рајот и пеколот“. Стефансон (1963) е најзначајниот современ исландски писател и европски автор за кој насекаде се зборува, познат по својата оригинална способност да ги комбинира поезијата и прозата и создавајќи дела кои се длабоко лирични и емотивни. Досега има објавено тринаесет прозни дела, пет поетски збирки и пет преводи на исландски меѓу кои и едно дело на Чарлс Буковски. Во 2017 година, неговиот роман „Рибите немаат нозе“ бил номиниран за Меѓународната награда „Букер“, а четири пати бил номиниран за Литературната награда на нордискиот совет. Неговите дела се преведени на десетина јазици. На македонски јазик се преведени три негови романи: „Помеѓу рајот и пеколот“, „Солзите на ангелите“ и „Срцето на човекот“ и за нив има добиено повеќе награди. Стефансон доаѓа во Скопје после редица настани во различни делови на светот, меѓу кои и големиот Интернационален фестивал на книгата во Будимпешта каде што деновиве е главен почесен гостин.
Фестивалот за европска литература „Букстар“ почетокот на своето јубилејно, десетто издание, ќе го означи в понеделник на 30 септември, а ќе трае до 3 октомври. Настаните ќе се одвиваат во „Лабораториум“, како и на други локации: Филолошкиот факултет „Блаже Конески“, Градската библиотека „Браќа Миладиновци“ и Europe House – Скопје. Програмата на фестивалот опфаќа дваесетина настани: разговори со автори, промоции на книги, средби со студенти, панел-дискусии, книжевни читања, креативни работилници поткасти, музички концерти, изложба, стендап шоу, доделување на наградите „Драги“, како и втората фелоушип конвенција „Publishing Europe“. Влезот на сите книжевни настани е бесплатен. Фестивалскиот слоган, кој секоја година креативно предизвикува на ангажман и размислување, е „Метаморфозис“ или „Преобразба“ и е инспириран од делата на Франц Кафка. Во негова чест ќе се одржи и специјален настан „Читајќи го и преведувајќи го Кафка“.
– Преобразбите се еден од најисконските начини врз кои е осмислено човековото постоење. Преобразбите се местото каде што логиката ѝ отстапува место на фантазијата и никој не се буни за тоа. Во годината кога се навршуваат сто години од смртта на Кафка и во која фестивалот го слави својот прв јубилеј со нула на крајот, наоѓаме инспирација во делата што се доволно моќни да го претворат неможното во можно. Делата што ги надминуваат средините од кои потекнуваат. Тоа се дела што се поголеми од моментот и за кои книжевниот свет некогаш е претесен. А овие дела се напишани од автори што ја живеат литературата. И тие сега доаѓаат во Скопје за да доживеат THE METAMORPHOSIS! – велат организаторите.
Покрај писателите, дел од фестивалот ќе бидат и врвни претставници на издавачкиот сектор од Европа: Надеж Агило (Франција) – извршна директорка на издавачката куќа „Агило“ од Бордо; Тино Шленх (Австрија/Германија) – куратор за книжевната програма на „Културно лето“ – Виена; Џорџа Спадони (Италија) – преведувач и надворешен соработник за издавачката куќа „Ботега Еранте“ – Удине; Манол Пејков (Бугарија) – сопственик на издавачката куќа „Жанет 45“ – Пловдив и на Софиската книжевна агенција – Софија, како и преведувачот и универзитетски професор во Берлин, Бенјамин Лангер, инаку годинашен добитник на интернационалната награда „Драги“ за преводот на романот „Пиреј“ на Петре М. Андреевски од македонски на германски јазик.
Во рамки на фестивалот ќе биде соопштен и добитникот на наградата „Драги“ за најдобар превод на македонски јазик. Петте финалисти за 2024 година се Анастасија Ѓурчинова за преводот од италијански на „Интимен живот“ од Николо Аманити; Ѓоко Здравески за преводот од хрватски на „Тројца за картал“ од Миљенко Јерговиќ; Екатерина Бабамова за преводот од англиски на „Градот на победата“ од Салман Ружди; Елисавета Поповска за преводот од француски на „Девојчински спомени“ од Ани Ерно и Ирена Јурчева за преводот од англиски на „Силмарилион“ од Џ. Р. Р. Толкин.
Како и во текот на минатите, така и оваа година „Букстар“ ќе ја надгради соработката со сите чинители за подигнување на свесноста околу селекцијата на отпадот, но и активно учество на публиката во процесот на селекција, а исто така ќе ја продолжи својата мисија како прв книжевен фестивал кој понуди превод на дел од настаните на знаковен јазик. Меѓу другото, годинава ќе бидат испродуцирани и донирани и книги на Брајово писмо, со цел со личен пример да ја поддржиме трансформацијата на нашето општество во инклузивно.
Досега на „Букстар“ учествувале најголемите европски писатели: Славенка Дракулиќ, Наџат ел Хачми, Стефан Хертманс, Игор Штикс, Сјон, Миљенко Јерговиќ, Илја Леонард Фајфер, Јела Кречич Жижек, Михал Вивег, Слободан Шнајдер, Николо Аманити, Светлана Алексиевич, Саша Станишиќ, Евгениј Водолазкин, Ирса Сигурдардотир, Јуси Адлер-Олсен, Хокан Несер и многу други автори од речиси сите европски држави, како и неколку десетици македонски писатели.
Кристијан Новак (1979) е хрватски писател, лингвист и универзитетски професор. Член е на Друштвото на писателите во Хрватска и на Хрватското друштво за применета лингвистика. Досега има објавено четири романи. Го сметаат за најзначајниот автор од регионот.
Здравка Евтимова (1959) е бугарска авторка и книжевна преведувачка од англиски, германски и од француски јазик. Досега има објавено шест романи и осум збирки раскази. Нејзините дела се преведени на десетина јазици, додека расказите ѝ се издадени во 32 земји во светот, што ја прават редок пример од балканската литература. Во 2021 година е прогласена за омилена авторка од страна на гледачите на Бугарската национална телвизија.
Фарук Шехиќ (1970) е босанско-херцеговски писател и новинар кој своето слободно време го користи за риболов. Добитник е на наградата за литература на Европската Унија за 2013 за романот „Книга за Уна“. Книжевната критика го препознава како гласот на прегазената генерација автори родени во 1970-тите години. Неговите дека се преведени на шеснаесет јазици и објавени во дваесет земји.
Мирженка Чехова (1982) е претставничка на современиот експериментален балетски и физички театар во Чешка, режисерка и изведувачка на перформанси, кореографка, универзитетска професорка и писателкa, чиј роман „Балерини“ предизвика бурни реакции во нејзината матична држава.
Игор Маројевиќ (1968) е современ српски писател и преведувач, член на српскиот и на каталонскиот ПЕН-центар и еден од основачите на Српското книжевно друштво. Автор е на девет романи, две новели и четири збирки раскази. Романот „Остатоци на светот“ претставува најнаградуваната книга на XXI век во српската литература.
Паола Перети (1986) е италијанска писателка и професорка по италијански јазик. Испирирана од својот живот и дијагноза со Старгардова болест, таа во својот прв роман „Чекорите до црешовото дрво“ раскажува приказна за девојче на кое му ја откриле оваа ретка генетска болест која предизвикува постепено губење на видот со краен ефект на целосно слепило.
Жозе Луиш Пејшото (1974) е португалски прозаист, поет и драматург. Досега има објавено тринаесет прозни книги, четири збирки поезија, два патописи и две книги за деца. Неговите дела се преведени на повеќе од триесет јазици. Го сметаат за еден од најталентираните современи португалски автори. Добитник е на многу национални и меѓународни награди меѓу кои и наградата „Жозе Сарамаго“, во чија историја тој е впишан како најмладиот добитник.
Румена Бужаровска (1981) во моментов е најактуелната македонска писателка, професорка, преведувачка и активистка за женските права. Живее и работи во Скопје каде што се занимава со книжевен превод од англиски на македонски (Џон М. Куци, Луис Карол, Труман Капоти, Ијан Рид, Фланери О’Конор) и предава американска книжевност и преведување на Филолошкиот факултет „Блаже Конески“. Наскоро ќе го објави својот прв роман.
Фестивалот се одржува под слоганот „Преобразба“ и е поддржан од Министерството за култура и туризам, книжевната мрежа Традуки, ЕУ со тебе (Eu with YOU), Амбасадaтa на Германија, издавачката куќа „Антолог“, а одделни настани и гостувања се реализирани и со поддршка на Амбасадите на Република Чешка и Италија, Културно–информативниот центар на Република Бугарија во Скопје, Италијанскиот институт за култура во Белград, Исландскиот книжевен центар и Институтот за соработка и јазик „Камоеш“. Медиумски покровител на настанот е Македонската радио телевизија. Визуелниот идентитет е авторство на Маја Плачкоска, која го изработи и фестивалското видео.
