Кин, млад уметник од Јангон, не се смета себеси за политички ориентиран. Во моментов, тој вели дека повеќе би сакал да создава слики од имагинарни сцени. Но од воениот удар во Мјанмар на први февруари, тој прави нешто поразлично: „контрапропаганда“ – постери и налепници наменети да инспирираат граѓанска непослушност и да ја критикуваат воената хунта, пишува „Тајм“.
– Она што го правиме јас и другите уметници во моментов не е уметност. Но тоа е она што го чувствуваме – вели Кин, кој се нарекува по псевдоним од страв за неговата безбедност.
Кин, кој е во средината на своите дваесетти години, е дел од заедницата на уметници со седиште во Јангон, најголемиот град во Мјанмар, кои создаваат впечатливи, честопати сатирични слики и ги споделуваат како дел од кампањата за граѓанска непослушност на социјалните мрежи и надвор на улиците. На сликите има иронични пароли, комични илустрации на воени лидери и поздравот со три прсти популаризиран за време на минатогодишните продемократски протести во Тајланд. Тој вели дека на воениот удар уметниците реагираат со духовитост и „изобилство енергија“.
Делата на Кин и неговите колеги уметници покажуваат колку протестното движење се сменило од уличните судири во 2007 и 1988 година, кога Мјанмар беше во голема мера изолиран од остатокот на светот поради бруталното воено владеење со децении. Водени од младите Бурманци, кои во последната деценија пораснаа со пристапот до интернет и компаративните слободи, движењето за граѓанска непослушност се организираше преку интернет, особено на Фејсбук, кој е многу популарен во земјата. Демонстрантите споделуваат слики низ социјалните мрежи, а инспирацијата за тактиката и паролите ја црпат од движењата во Хонгконг и Тајланд.
Од друга страна, воената хунта одговори со исклучување на интернетот и со воведување нов драконски закон за сајбер-безбедност, кој е насочен кон интернет-провајдерите и социјалните медиуми. И воените водачи почнуваат да покажуваат дека се подготвени да се вратат на еден вид насилна репресија што ги обележи претходните протести.
Според „Хјуман рајтс воч“, за време на демонстрациите во главниот град Непјидо, полицијата застрелала жена во главата, а три лица биле ранети кога полицијата испукала гумени куршуми за да ги растера толпите на протестите.
Кин вели дека тој и многу негови пријатели стравуваат од враќање на угнетувачката контрола што го обележи најголемиот дел од модерната историја на Мјанмар.
– Оваа година е последната битка. Или ќе победиме, или ќе останеме уште 20 години под воената диктатура – вели тој.
Иако во Мјанмар општеството се отвори откако Националната лига за демократија (НЛД) на Аунг Сан Су Чи дојде на власт во 2015 година, архаичните закони и законите за цензура од колонијализмот останаа во сила, а исто така имаше и остри мерки за креативно изразување.
– Нејзината влада не даде приоритет ниту покажа толку многу почит кон слободното изразување, креативната слобода и човековите права, како што многу луѓе се надеваа дека ќе направи – вели Карин Карлекар, директор за Слободно изразување во ризични програми на ПЕН Америка.
Според индексот на организацијата за слобода во пишувањето во 2019 година, Мјанмар се рангира на шестото место со најголем број писатели, креативци, уметници и интелектуалци зад решетки во светот. Кин вели дека ситуацијата сепак била подобра отколку под воената управа. Тој гласал за НЛД затоа што се плашел од уште поголеми ограничувања во изразувањата.
Новиот закон за сајбер-безбедност предложен од војската на Мјанмар, се заканува да го направи тој страв реалност. Според преводот на нацрт-законот на англиски јазик, тој наложува давателите на услуги на интернет да ја отстрануваат содржината на интернет што предизвикува омраза, нарушувајќи ги единството, стабилизацијата и мирот на Мјанмар. За некои предложени престапи, вклучувајќи и „создавање дезинформации и дезинформации со намера да предизвикаат јавна паника“, предвидени се казна затвор до три години и големи парични казни.
Невладините организации во Мјанмар преку писмо потпишано од повеќе од 160 лица го осудија предлог-законот како кршење на човековите права, вклучувајќи ги и правата на слобода на изразување, заштитата на податоците и приватноста и другите демократски принципи и човековите права во интернет-просторот.
– Воената хунта во Мјанмар сега јасно го претстави својот план: ограничувајќи го интернетот со рестрикции и блокади, а потоа користење на новиот драконски закон за селективно апсење и казнување на оние што пренесуваат вести и информации што не ѝ се допаѓаат на војската – вели Фил Робертсон, заменик-директорот за Азија при „Хјуман рајтс воч“.
