Од Бројгел до Ботичели – селекција од претстави на божиќната приказна
Најавувањето (Фра Ангелико, Сан Марко Манастри, Фиренца)
Ова се вестите што ги носи ангелот. Дева Марија е бремена. Синот на Бог пристигнува. Во оваа прекрасна слика на свештеник од Фиренца, секундата во која Марија ја добива веста се чини како да е истиот момент на зачнување. Марија вчудовидено слуша, со раце прекрстени преку своето тело како да добива благослов, но истовремено и го чува новиот живот во својот стомак. Нејзиниот портрет претставува вчудовидување и момент, ненадејната вест станува видлива.
Сонот на свети Јосиф (Филип де Шампањ, Национална галерија, Лондон)
Во Евангелието по Матеј, Марија му се заветува на Јосиф кога открива дека е бремена. Зачуден, тој одлучува да продолжи со бракот, но сепак размислувајќи за развод во иднина. Но Бог му испраќа ангел на Јосиф во сон за да му го објасни божественото зачнување и да побара од него да го именува бебето Исус. Францускиот сликар Шампањ е еден од ретките уметници што ја отсликуваат приказната на Јосиф, замислувајќи ја неговата дилема и оваа ангелска интервенција. И како фигура во сон, ангелот зборува без зборови, целосно објаснувајќи ја мистеријата на знаковен јазик.
Марија и Јосиф одат во Витлеем (Хуго ван дер Гое, галерија „Уфици“, Фиренца)
Марија и Јосиф тргнуваат на пат низ карпест пејзаж. Таа се симнува од магарето, навидум исплашена да не се истркала по опасниот и кос предел. Џозеф, зашеметен и уморен, ѝ помага со сета своја љубезност, а неговите постапки сугерираат колку Марија е бремена. Земскиот татко на Исус е генерално прикажан како неефикасен, но не и во оваа визија. Тој прави сѐ што може, како сопруг и потенцијален нов татко, да го заштити своето мало семејство од тешкотии и опасности.
Пописот во Витлеем (Петар Бројгел Постариот, Кралските белгиски музеи за уметност, Брисел)
Лука го опишува настанот: „И тие денови се случи декрет од Цезар Август дека целиот свет треба да се регистрира… Јосиф отиде во Витлеем за да биде регистриран со Марија, која беше со дете“. За Бројгел, настанот е современ, се одвива во неговата родна Белгија, во најтешките зими. Марија и Јосиф се само уште една двојка сиромашни луѓе, кои се обидуваат низ смрзнатиот воздух да чекаат за оваа безмилосно наметната бирократија. Единственото нешто што ги разликува во општата мизерија и хаос е магарето.
Раѓањето (Федерико Барочи, музеј „Прадо“, Мадрид)
Од илјадници слики што ја прикажуваат сцената на раѓањето во западната уметност, оваа е една од најнежните. Марија клечи понизно пред својот Бог, но еднакво е полна со љубов кон своето новороденче. Мајката и детето се гледаат очи в очи и целата композиција ја истакнува нивната поврзаност. Уметноста на Барочи, кој до неодамна беше еден од најнезабележаните италијански уметници, особено била популарна помеѓу жените во негово време и воопшто не е тешко да се забележи зошто било така кога ќе го видите насликаното дете, кое зрачи и го осветлува лицето на Марија.
Благовештение на пастирите (Тадео Гади, црква „Света Кроце“, Фиренца)
Лука пренесува дека овчарите ги водат стадата овци надвор од Витлеем кога одненадеж се појавува ангел, кој најавува дека спасителот се родил во градот. Гади ја замислува сцената како се случува на стрмен рид среде ноќ. Само еден овчар е буден, а другиот е згрбавен зад него како камен. Овците и кучињата се раздвижуваат додека ангелот зборува над нивните глави. Овчарот и неговото стадо се будат со неверојатните вести.
Процесијата на магите (Бенозо Гоцоли, Палатата на Медичи Рикарди, Фиренца)
Не тројца крала, туку 33: цела кавалкада од големи и добри (богати и моќни) се симнува по стрмни долини кон Витлеем. Фреската на Гоцоли, со своите елени, кучиња и коњи, нејзиниот лов и социјален разговор, е толку реална, речиси пресликана од животот. И секако овие маги вклучуваат и толпа кумови Медичи. (Самиот уметник е меѓу портретите.) Сликата обележува вистински настан – годишната поворка на Богојавление во Фиренца во 15 век. Тоа е највисоката точка на капелата „Маги“ во Фиренца.
Обожавање на магите (Ботичели, галерија „Уфици“, Фиренца)
Повеќемина Медичи, вклучувајќи ги Лоренцо и Џулијано, патрони на Ботичели, се појавуваат во различни богослужби пред новородениот Христос. Сцената е сѐ, освен свето и премолчено. Но Ботичели ја подига светата фамилија над овие Италијанци и наоѓа начин да го донесе античкото минато во сегашноста. Тој го менува времето со тоа што самиот се внесува во сликата, сосема десно, и ве фиксира со својот поглед – колку длабоко е вашата почит, вашата љубов?
Обожавањето на пастирите (Џорџионе, Национална уметничка галерија, Вашингтон)
Мистериозниот Џорџионе остави премалку дела пред својата предвремена смрт, но ова претставува вистинско ремек-дело. Јосиф, остарен и задлабочен во молитва, Марија тивко го обожава детето Христос, чие лице гледа навнатре. Овчарите, во своите сиромашни алишта, како маѓепсани и без зборови гледаат во детето полни со љубов. Тие се првите што доаѓаат и разбираат што се случува пред да пристигне толпата. Сцената е многу блиска и интимна наспроти далечниот пејзаж од Венеција.
Одмор на патот кон Египет (Орацио Гентилеши, уметничка галерија „Бермингам“)
Каква сцена: затрупана од груб ѕид од тули, каде што доминира главата на магарето над него. „Одморот“ на Гентилеши е неверојатно чудна композиција. Јосиф е легнат од изнемоштеност, неговата глава се навалува наназад. Нозете на Богородица се валкани и таа е премногу уморна да го лулка гладното бебе, кое гледа во наша насока. Светото семејство бега од убиецот Ирод и неговиот масакр на невините.
