Како неоконзервативците ја избраа хегемонијата над мирот (3)
Џефри Сакс е американски економист, политички аналитичар, директор на Центарот за одржлив развој на Универзитетот „Колумбија“ и претседател на Мрежата за решенија за одржлив развој на Обединетите нации, познат по храбрите и ефективни стратегии за справување со сложени предизвици што ги вклучуваат бегството од екстремната сиромаштија, глобалната борба против климатски промени, меѓународните долгови, финансиската криза и националните економски реформи. Двапати беше вклучен меѓу стоте највлијателни светски лидери. Тој сега објави авторски текст насловен „Како неоконзервативците ја избраа хегемонијата над мирот, почнувајќи од раните 1990-ти“, кој „Нова Македонија“ ќе го пренесе во целост
Вреди да се разјасни дека мојата советодавна улога во Русија беше ограничена на макроекономска стабилизација и меѓународно финансирање. Не бев вклучен во руската програма за приватизација, која се оформи во 1993-1994 година, ниту во различните мерки и програми (како што е злогласната шема „акции за заеми“ во 1996 година) од кои се појавија новите руски олигарси. Напротив, се спротивставив на различните мерки преземени од Русија, сметајќи ги за полни со неправда и корупција. Ова и јавно и приватно им го кажав на функционерите на Клинтон, но и тие не ме послушаа за ова прашање. Моите колеги од „Харвард“ беа вклучени во бизнисот со приватизација, но тие вредно ме држеа подалеку од нивната работа. Двајца од нив подоцна беа обвинети од американската влада за инсајдерски зделки во активности во Русија, за кои немав апсолутно никакво претходно знаење или вмешаност. Мојата единствена улога во тој случај беше да ги отпуштам од Харвардскиот институт за меѓународен развој поради кршење на внатрешните правила на ХИИД против конфликт на интереси во земјите што ги советуваше ХИИД.
Губење на довербата во Западот
Неуспехот на Западот да обезбеди голема и навремена финансиска поддршка за Русија и другите новонезависни држави од поранешниот Советски Сојуз дефинитивно ја влоши сериозната економска и финансиска криза на вредните државни средства во приватни раце.
Сите овие дислокации сериозно ја ослабнаа довербата на јавноста во новите влади во регионот и на Западот. Овој колапс на општествената доверба ме потсети во времето на Кејнсовиот збор од 1919 година, по катастрофата на Версајскиот договор и хиперинфлацијата што следуваше: „Не постои посуптилен, посигурен начин да се преврти постојната основа на општеството отколку да се понижи валутата. Процесот ги вклучува сите скриени сили на економското право на страната на уништувањето, на начин што ниту еден човек од милион не е способен да го дијагностицира“.
Доаѓањето на Путин
Во текот на бурната деценија на 1990-тите, руските социјални услуги почнаа да опаѓаат. Кога овој пад беше поврзан со значително зголемен притисок врз општеството, резултатот беше нагло зголемување на смртните случаи поврзани со алкохол во Русија. Додека во Полска економските реформи беа придружени со зголемување на животниот век и јавното здравје, во Русија, разурната од криза, се случи токму спротивното.
Дури и со сите овие економски дебакли и со банкрот на Русија во 1998 година, тешката економска криза и недостигот од западна поддршка не беа последните точки на прекин на американско-руските односи. Во 1999 година, кога Владимир Путин стана премиер, и во 2000 година, кога стана претседател, Путин продолжи со пријателски, меѓусебно поддржувачки меѓународни односи меѓу Русија и Западот. Многу европски лидери, на пример Италијанецот Романо Проди, нашироко зборуваа за добрата волја и позитивните намери на Путин кон силните односи Русија-ЕУ во првите години од неговото претседателствување.
Руско-западните односи се распаднаа во 2000-тите во воените работи, а не во економијата. Како и со финансиите, Западот беше воено доминантен во 1990-тите и, секако, имаше средства да промовира силни и позитивни односи со Русија. Сепак, САД беа многу повеќе заинтересирани за потчинување на Русија пред НАТО отколку за стабилни односи со Русија.
Ароганција на Вашингтон
Во времето на повторното обединување на Германија, и САД и Германија постојано му ветуваа на Горбачов, а потоа и на Елцин дека Западот нема да ги искористи предностите на германското повторно обединување и крајот на Варшавскиот пакт со проширување на воената алијанса на НАТО кон исток. И Горбачов и Елцин ја повторија важноста на ова ветување од страна на САД и НАТО. Меѓутоа, за само неколку години, Клинтон целосно ги напушти западните обврски и го започна процесот на проширување на НАТО. Водечките американски дипломати, предводени од големиот државник и научник Џорџ Кенан, тогаш предупредија дека проширувањето на НАТО ќе доведе до катастрофа: „Искрено кажано, гледиштето е дека проширувањето на НАТО ќе биде најфаталната грешка на американската политика во целата ерата по Студената војна“. Се покажа дека тоа е точно.
Овде не се разгледуваат сите надворешнополитички катастрофи што произлегоа од американската ароганција кон Русија, но тука е доволно да се спомене кратка и делумна хронологија на клучните настани. Во 1999 година, НАТО го бомбардираше Белград 78 дена со цел да ја растури Србија и да создаде независно Косово, каде што сега се наоѓа главната база на НАТО на Балканот. Во 2002 година, САД еднострано се повлекоа од Договорот за антибалистички ракети поради силните приговори од Русија. Во 2003 година, сојузниците на САД и НАТО го отфрлија Советот за безбедност на ОН со влегување во војната во Ирак под лажни изговори. Во 2004 година, САД продолжија да го прошируваат НАТО, овој пат во балтичките земји и земјите од регионот на Црно Море (Бугарија и Романија) и на Балканот. Во 2008 година, и покрај итното и силно противење од Русија, САД ветија проширување на НАТО во Грузија и Украина.
Во 2011 година, САД ја задолжија ЦИА да го собори сирискиот Башар ал Асад, сојузник на Русија. Во 2011 година НАТО ја бомбардираше Либија за да го собори Моамер Гадафи. Во 2014 година, САД направија заговор со украинските националистички сили за да го соборат украинскиот претседател Виктор Јанукович. Во 2015 година, САД почнаа да распоредуваат антибалистички ракети „егис“ во Источна Европа (Романија), недалеку од Русија. Во периодот од 2016 до 2020 година САД ја поддржаа Украина во поткопувањето на договорот Минск два, и покрај едногласната поддршка на Советот за безбедност на ОН. Во 2021 година, новата администрација на Бајден одби да преговара со Русија за прашањето за проширување на НАТО во Украина. Во април 2022 година, САД ја повикаа Украина да се повлече од мировните преговори со Русија.
Хегемонија на САД
Гледајќи наназад на настаните околу 1991-1993 година и настаните што следуваа, јасно е дека САД беа решени да кажат „не“ на руските аспирации за мирна интеграција на Русија и Западот со заемно почитување. Крајот на советскиот период и почетокот на претседателствувањето на Елцин доведоа до подемот на неоконзервативците на власт во САД. Неоконзервативците не сакаат односи со Русија на меѓусебно почитување. Тие бараа и сè уште бараат униполарен свет предводен од хегемоничните САД, во кој Русија и другите народи ќе бидат подредени.
Во овој светски поредок предводен од САД, неоконзервативците предвидуваа дека САД и само САД ќе ја одредат употребата на банкарски систем базиран на долари, локацијата на американските воени бази во странство, степенот на членство во НАТО и распоредувањето американски проектили, системи, без никакво вето или можност за приговори од други земји, секако вклучувајќи ја и Русија. Таа арогантна надворешна политика доведе до неколку војни и растечко исклучување меѓу блокот на нации предводени од САД и остатокот од светот.
Како советник на Русија две години, од крајот на 1991 до крајот на 1993 година, од прва рака ги доживеав раните денови на неоконзервативизмот применет во Русија, иако ќе бидат потребни многу години на настани потоа за да се сфати целосниот обем на новиот и опасен пресврт во надворешната политика на Америка што започна во раните 1990-ти.
Автор: Џефри Сакс
Крај
