Избувнувањето на војната во Босна и Херцеговина во 1992 година привлече големо внимание кај меѓународната заедница, како и кај јавноста во муслиманскиот свет. Тоа не беше изненадувачки, бидејќи тоа беше најкрвавата војна во Европа по Втората светска војна. По успешната победа на исламските герилци и „светите воини“ на муџахедините во војната во Авганистан против Советскиот Сојуз, многу радикални исламски фундаменталисти од Блискиот Исток, Африка и пошироко сакаа да дојдат во Босна и Херцеговина и да им помогнат на своите муслимански браќа во борбата против „неверниците“, прво Србите, а потоа Хрватите. За исламските фундаменталисти никогаш не била важна националноста, туку верската припадност
Некои аспекти на војната во Босна и Херцеговина од 1992 година (5)
Во „Геополитика“ со наслов: Улогата и значењето на муџахедините во Хрватско-босанската војна
Со зголемувањето на бројот на арапски дојденци, областа на активност на муџахедините се прошири низ централна Босна и Херцеговина, како и нивниот терор над хрватското население. На пример, во Коњиц, арапски доброволци беа во одредот на армијата на РБиХ во Лисовиќи од февруари 1993 година. Странците пристигнаа во Коњиц под изговор дека се студенти од Авганистан. Тие биле вооружени со автоматски пушки „H&K“ и поседувале опрема од ЈНА. Токму овие „ученици од Авганистан“ убиваа и протеруваа хрватски цивили и ограбуваа и палеа хрватски куќи во општините Коњиц и Јабланица. Единиците на исламските фундаменталисти беа присутни и подлабоко во Херцеговина, во Мостар, од јуни 1993 година. Тие беа лоцирани на улицата Шантиќева на самата линија на разграничување помеѓу ХВО и АРБиХ, каде што беа во бункери во групи од шест до седум војници, вооружени со најмодерни полуавтоматски пушки, митралези и противтенковски оружја. Сепак, на џихадистите не им се допадна пеколот на бојното поле во градот Мостар, па повеќето од нив го напуштија Мостар до средината на август.
„Витез 1“ и „Витез 2“
Исламските фундаменталисти беа многу посоодветни за борба во претежно руралните области на централна Босна. Одредот Ел муџахид продолжи првенствено да води војна против Хрватите во Лашванската Долина, но џихадистите дејствуваа и во други области, како што е освојувањето на Вареш во ноември 1993 година. Таму беа извршени и голем број злосторства и грабежи на хрватскиот имот по џихадистите, а бошњачките трупи го окупирале тој град. На 5 септември 1993 година, Вахиудин ал Масри организираше жесток напад врз хрватските населби во планините во близината на Нови Травник. Операцијата го доби името „Витез 1“. Арапските војници признаа дека битката се водела против ХВО, но и против цивилите, и дека биле убиени вкупно околу 40 Хрвати. Истакнатите муџахедини Абу Али ал Кувајти (кој беше ослободен од Хрватите неколку месеци претходно) и Хамду (бошњачки доброволец што беше меѓу првите што им се приклучија на воините на џихадот) беа меѓу попознатите имиња што загинаа за време на нападот.
Тоа не ги спречи муџахедините, па на 18 септември тие започнаа нов напад на хрватските позиции со кодно име „Витез 2“ или „Операција Крушчица“. На линијата на фронтот блиску до Крушчица, во близината на фабриката за експлозиви „Витезит“, муџахедините се судрија со хрватските сили и ги принудија да се повлечат. Но битката беше разочарувачка. Имено, искусниот египетски командант Хусамудин ал Масри добил критична рана, а дополнително герилците морале да се повлечат поради наводната „слабост на босанската армија“. Следниот ден исламистите се обидоа да ги вратат позициите што ги зазедоа, но овој пат ХВО беше поподготвен за нападот и го одби. Во тој процес беше убиен Абу Мусаб ал Сведани. На него може да се забележи типичен припадник на одредите на муџахедините. Станува збор за војник од Шведска, кој бил син на Швеѓанка и Алжирец. Тој пораснал во Скандинавија, но отишол во Саудиска Арабија да го проучува исламот и да научи арапски. За двете години поминати таму, тој станал исламски фундаменталист, кој, по враќањето во Шведска, продолжил да ја пропагира исламистичката идеологија, а подоцна заминал во војна во Авганистан. На крајот бил убиен од снајперски куршум во близината на Витез.
Продолжување на интензивните борби
И покрај големите жртви на бојното поле, муџахедините продолжија со нападите врз хрватските градови и села во централна Босна на линијата на фронтот, но честопати навлегуваа длабоко во задниот дел на линијата на фронтот. Таквите операции беа речиси самоубиствени, бидејќи странските исламисти не ја познаваа областа и лесно беа забележувани од хрватските сили. Тоа најдобро се потврди кога, во октомври 1993 година, група од пет Авганистанци под водство на Вахиудин ал Масри наиде на неволја во близината на планината Шчит јужно од Крушчица. Групата се изгубила и влегла на територијата под контрола на ХВО, на длабочина од 7 километри. Според извори на муџахедините, хрватските војници веднаш пукале кон нивното возило со салви од противвоздушно оружје. Неколку исламисти го преживеаја првичниот напад и се обидоа да ги одбијат Хрватите со лесно оружје, но безуспешно. Загинаа четворица војници: Вахиудин, Абу Калид ал Катар (поранешен ракометен репрезентативец на Катар), Абу Абдурахман ал Масри (припадник на елитните „муслимански специјалци“ што го киднапираа Живко Тотиќ) и Абу Хамза ал Сури. Еден преживеан бил одведен во затвор. Муџахедините бараа размена со закана дека секој ден ќе апсат по 20 Хрвати додека не го исполнат нивното барање. Наскоро, десет цивили од реонот на Травник биле заробени и одведени во логорот на муџахедините во Орашац. Таму биле малтретирани, а на 21 октомври ритуално бил погубен Драган Поповиќ.
Во декември 1993 година, муџахедините заедно со единиците на армијата на РБиХ учествуваа во големата офанзива „Прозор-93“, во која се обидоа да ја освојат фабриката „Витезит“ и да се спојат со бошњачките сили во Стари Витез. Наведеното не е постигнато. Слична неуспешна операција имаше и во јануари 1994 година, кога беше извршено злосторство во куќите на Буха. Покрај продолжувањето на војната со хрватските сили на крајот на 1993 и почетокот на 1994 година, исламистите продолжија да ги тероризираат сините шлемови на ОН, кои се обидоа да ги раздвојат завојуваните страни. За муџахедините 1993 година не беше толку лоша.
И покрај големите загуби во војната со ХВО, муџахедините станаа посилни, станувајќи политичка и воена сила. Муџахединот Матар ал Валид на кувајтските новинари им рекол дека кога пристигнал во Босна, во декември 1992 година, имало само еден одред на исламски фундаменталисти, а веќе во октомври 1993 година имало дури 12 одреди. Стотици бошњачки доброволци беа регрутирани во одредите на муџахедините. Благодарение на наклонетоста на одредени структури на владата на РБИХ, странските волонтери можеа слободно да патуваат и да оперираат низ централна Босна. Иако целосно беа запрени каналите за шверц на оружје и опрема преку Хрватска, се појавија нови можности, односно финансиери како Иран, Саудиска Арабија и Судан.
Вашингтонскиот договор
Насилството врз мировниците на ОН и хуманитарните работници ѝ покажа на меѓународната заедница каква закана претставуваат радикалните исламски фундаменталисти. Особено во Зеница беа киднапирани и убивани странски хуманитарци. Како што растеше теророт на муџахедините, САД и нивните сојузници во НАТО силно ги притискаа Хрватите и Бошњаците да потпишат примирје и да се свртат кон заедничка борба против Србите. Заедно со Американците голема улога одигра и Ватикан. Хрватскиот министер за надворешни работи Мате Граниќ откри што му кажал папата Јован Павле Втори на почетокот на февруари 1994 година, зборувајќи за исламистите во Босна и Херцеговина: „Светиот отец ми зборуваше за опасностите од радикалниот ислам во монолог околу 15 минути. Тоа не е чесната религија ислам, муслиманите ни се браќа, ми рече. Радикалниот ислам што се протега од Авганистан до Алжир не е ислам. Ми рече дека тоа ќе биде најголемиот проблем на современиот свет и дека поради тоа треба да се прекине конфликтот меѓу Хрватите и Бошњаците. А потоа конфликтот со Србите“.
Поради меѓународен притисок, на крајот на февруари 1994 година беше потпишано примирје помеѓу ХВО и Армијата на Босна и Херцеговина, а на 18 март беше потпишан Вашингтонскиот договор за основање на Федерацијата Босна и Херцеговина. Несомнено, заканата на муџахедините го забрза процесот на запирање на војната, која имаше карактеристики на верска војна меѓу христијаните и муслиманите. Сепак, во практика, тоа не ја промени многу позицијата на муџахедините, кои сега, мора да се признае, веќе не се бореа против Хрватите, туку против Србите. Меѓутоа, по потпишувањето на мирот со Хрватите, Хрватска ги отвори каналите за помош на Босна и Херцеговина и каналите на муџахедините преку кои се шверцуваа оружје и опрема. Иако муџахедините формално беа ставени во втор план од бошњачките власти, тие беа слободни да проповедаат радикален ислам. А, ниту теророт врз Хрватите ниту вооружените судири со хрватските војници во Босна и Херцеговина не престанаа целосно.
Автор: Матија Шериќ
(Продолжува)
