ЗА ПРЕСПАНСКИОТ ДОГОВОР И ПОШИРОКО (8)
Гордана Сиљановска-Давкова
Преспанскиот договор, како составен дел и на референдумското прашање, го имаат прочитано исклучително мал процент граѓани. Од друга страна, апелите и од страна на власта и на опозицијата до граѓаните се да се прочита договорот од точка до точка. Во насока на запознавање на јавноста што всушност содржи договорот, ја пренесуваме сеопфатната стручна анализа на професорката Гордана Сиљановска-Давкова, која ја објавуваме интегрално, во форма на фељтон во повеќе продолженија.
И ставот 6 содржи обврски само за Втората страна. Имено:
а) Втората страна треба, не само да ги информира сите меѓународни, мултилатерални и регионални организации, институции и форуми, во кои членува за Преспанскиот договор, туку и да бара од нив да го прифатат и употребуваат името и придружните термини од членот 1, став 3, зашто сама решила да си го смени името што ѝ го предложиле.
Штом на сите им е јасно дека „спорот за името“ нема ни минимум правна основа во Повелбата, сега, „ние, самите“ треба маестрално да одглумиме статистичка улога дека конечно сме сфатиле дека не ни личи нашето „грдо“ име и дека мора да се научиме/привикнеме на прекрасното „Република Северна Македонија“ ако сакаме благослов од Грција за НАТО и за ЕУ!! Па, не ги ризикуваме ли незаслужениот респект и поддршка од 140 држави? Затоа ли се боревме во еснафските здруженија, а колегите нѐ разбраа и примија во членство под нашето уставно име? Затоа ли, при секоја употреба на акронимот, протестиравме. Па, ова го констатира и Судот во Хаг, кога вели дека никогаш не сме го прифатиле и употребувале акронимот и никој не можел да бара од нас да го правиме тоа. Другите (не сите) ни се обраќале на него, а ние си се ословуваме по „свое“.
НИТУ ЕДЕН БИЛАТЕРАЛЕН ДОГОВОР НЕ МОЖЕ ДА СОЗДАВА ОБВРСКА ЗА ТРЕТА СТРАНА, АМА АКО ЈА ЗАМОЛИТЕ ВТОРПАТ, АМА СЕГА СО СПРОТИВНО БАРАЊЕ, МОЖЕБИ ЌЕ ГО ОТПОВИКА СТОРЕНОТО, СОЖАЛУВАЈЌИ ВE ВАС. ШТО АКО НЕКОЈ СЕ ПОВИКА НА МЕЃУНАРОДНОТО ПРАВО?
б) Втората страна, исто така, се задолжува да ги извести сите држави за оваа спогодба и да бара од истите тие да го прифатат и користат новото име, небаре сами, како Свазиленд, сме решиле да си го избереме, односно да си го повратиме своето, отфрлајќи го колонијалното. Ама, ние прифативме „нужен, разумен компромис“! Зарем да бараме од оние што ја почитуваа Повелбата на ОН, сега да ја кршат? Зарем да заборавиме на пресудата од Хаг? „Заедничката иднина на Македонија и на Грција е онаа на партнери во ЕУ и во НАТО, а не на спротивставени страни во вечен конфликт за името. Неоспорно е дека има сериозен спор за идентитетски прашања на обете земји, но очигледно е дека ова не се времиња за вакви спорови. Во време кога начелото на самоопределување на народите е основна норма на меѓународното право, надворешната доминација не е за гордеење. Човек се прашува дали „наследството на минатото“ на историски паназиски освојувач е легитимна цел за меѓународен спор! Без оглед кому му припаѓа Александар Велики, неговата империја пропаднала како и сите други империи (и нивните сенки), пишува Месинео!
ЗБОГУМ МАКЕДОНИЈА, ЗБОГУМ РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА. МАКЕДОНИЈА Е СЀ ШТО (НЕ)ИМАМЕ??
Во членот 1, став 7, се утврдува дека со влегувањето во сила на оваа Спогодба, престанува употребата на термините „Македонија“, „Република Македонија“, „поранешна југословенска Република Македонија“, „БЈРМакедонија“, во оригинална или преведена форма, како и референцата БЈРМ, во каков било официјален контекст за обраќање кон Втората страна. Забраната е очигледно ерга омнес односно важи не само за обраќањето на Првата кон Втората страна, туку и за трета страна кон Првата, од моментот на влегувањето во сила на Договорот. Каков ли СИЗИФОВ напор треба да стори човек за да прифати ваква реалност кога знае дека предците му умирале и родители се бореле за Македонија? Каков парадокс! Трите грчки провинции, со декрет основани во 1987 год. како Централна, Источна и Западна, може да си се викаат и само Македонија, а државата Македонија – не! Признавам, тешко ми е, како партизанско дете, родено, растено, воспитувано и образувано во Македонија. За што се борел мојот татко на 19-годишна возраст, како партизан во Македонско-косовската пролетерска бригада? Зарем не го греела во Февруарскиот поход решеноста да се избори за Македонија? Сигурно при ослободувањето на Кичево, копнеел по слободна Македонија, се гордеел што е избран за делегат на Младинскиот конгрес во Фуштани, Егејска Македонија. Како ќе им објаснам на моите внуци дека трите ордени за храброст се за Македонија, а не за Северна Македонија? Звучам патетично, предмодерно, ама името е татковиот завет, а ние и за децата претпочитаме имиња на баби и дедовци. Ама, тие се универзални, ги има и во Грција и во Британија, ама никој не бара да ги сменат! Напротив, зближуваат, не делат. Зошто оваа промена ми буди лоши спомени на времињата кога им ги менувале имињата на нашите предци….
Како и во претходните ставови, се занемарува дека оваа земја има Устав и дека овој Договор нема и не може да има надуставна сила. Па, Уставниот договор на ЕУ, во 2005 година не помина на референдумите во Франција, Холандија, Република Ирска…. па не беа обвинети граѓаните!! Политичарите ја разбраа пораката и посегнаа по алтернативата, наречена Лисабонски договор, докажувајќи дека во демократијата секогаш има алтернатива, а само во диктатурата нема! Референдумот за „БРЕГЗИТ“ успеа со минимална разлика. Ама, Во Обединетото Кралство, приврзаниците „за “ и „против“ се регистрираа во Државната комисија, кампањата ја водеа партиите и различни здруженија на граѓани, кои си номинираа овластени претставници, кои отворија посебни сметки… Внатре во партиите имаше и „за“ и „против“. И меѓу министрите имаше „за“ и „против“… Безброј дебати беа организирани… особено на универзитетите. Сега повторно се актуализира прашањето за нов референдум од различни позиции.
Кодексот на добри референдумски практики содржи одредби за можност од нов референдум за исто прашање по истекот на определено време, па во Британија се актуализира, од различни политички позиции идејата за нов референдум за истото или слично прашање. На оваа линија е и членот 19 од нашиот Законот за референдум и други облици на лично изјаснување: „Референдум за исто прашање не може да се повтори пред истекот од две години од денот на одржаниот референдум“.
Но, високи претставници на меѓународни организации веќе го употребуваат новото име, а претставниците на нашата власт, вртат, сучат околу нашето сѐ уште важечко уставно име, избегнувајќи го, на очиглед на народот, или „храбро“ го употребуваат новото, како премиерот во Европскиот парламент! Катаден има „грешна“ употреба на името и придавките врзани за него, по што следува „извинување“ за ненамерната „грешка“… Освен тоа, низ правна призма, на оваа одредба, што цели да има не само интер партес туку и ерга омнес дејство, не ѝ е местото во билатерален договор. Само со резолуција може да се замени Резолуцијата (817), а не со Преспански договор. Со билатерален договор не може да им се наметнуваат обврски на трети страни, ама „нужно е“ да ги замолите.
(продолжува)
