Некои опсервации во светлина на гаранциите на кредитниот рејтинг на централните банки со злато
Ако се покаже дека дел од златото во Форт Нокс навистина не постои – или уште полошо дека инготите се заменети со нешто друго освен злато – Трамп ќе има сериозен адут против естаблишментот – или ќе го принуди на лојалност или отворено ќе објави војна
Дејан Јововиќ
Златните резерви на централните банки се неопходни за гарантирање на кредитниот рејтинг на централната банка, а со тоа и на самата земја. Поради својата вредност и стандардизација на индустријата, златото е едно од најбезбедните средства што може да ги држи монетарната власт. Златото, како класа на средства во девизните резерви, историски играло улога на сигурна актива, а оваа улога е особено евидентна во периоди на криза.
САД и златните резерви
Американските златни резерви, кои се најголеми во светот, како дел од американските девизни резерви, служат за зачувување на вредноста, стабилизирање на економијата и обезбедување долгорочна ликвидност во меѓународните плаќања. Златото се користи како безбедно средство што може да се користи во исклучителни ситуации, а некогаш се користело и како покритие за хартиените пари. Резервите на злато помагаат во одржувањето на довербата во националната економија и придонесуваат за нејзината стабилност. Тие играат улога во меѓународните економски односи и придонесуваат за стабилноста на глобалниот финансиски систем. Накратко, резервите на злато во САД се стратешко средство што се користи за зајакнување на националната економија, одржување на стабилноста и зачувување на вредноста во различни околности.
Предмет на шпекулации
Според податоците од Светскиот совет за злато, САД имале најголеми резерви на злато на крајот од 2024 година: 8.133,5 тони. Германија е втора со 3.351 тон, по што следуваат Италија со 2.452, Франција со 2.437, Русија со 2.333 и Кина со 2.192 тони. Светскиот совет за злато евидентира само податоци што доброволно ги ставаат на располагање земјите, а реалните резерви би можеле да бидат повисоки или пониски.
Треба да се каже дека Меѓународниот монетарен фонд има значителни резерви на злато од 2.814 тони. Ова злато доаѓа од претходни плаќања од 25 проценти од националната квота на земјите членки (т.н. златна транша), по основањето на ММФ во 1944 година во Бретон Вудс.
До 15 август 1971 година, и укинувањето на конвертибилноста на доларот во злато со декрет на американскиот претседател Ричард Никсон, вредноста на американскиот долар беше директно поврзана со златото по официјална цена од 35 долари за унца (31,103 грама). Оваа врска му овозможи на американскиот долар да стане меѓународна резервна валута. Ова значи дека доларот е прифатен низ целиот свет во меѓународните трансакции, но може да се замени и за која било друга постојна валута.
Се тврди дека малку повеќе од половина од американските резерви на злато се во Форт Нокс – 57 проценти (147.341.858 унци), а остатокот се чува во Вест Поинт – 21 процент (54.067.331 унци), Денвер – 17 проценти (43.853.707 унци) и ФЕД – Њујорк – пет проценти (13.450.460 унци).
Форт Нокс е проверен последен пат пред неколку децении!?
Форт Нокс, симбол на американската економска моќ и место каде што, според официјалната американска статистика, се складираат над 4.600 тони злато, последен пат е проверен – барем официјално – пред неколку децении.
Во јуни 2025 година, количеството злато во Форт Нокс е тешко да се утврди. Според Светскиот совет за злато, глобалната побарувачка за злато во првиот квартал од 2025 година достигна 1.206 тони. Цената на златото, исто така, достигна нов рекорден максимум, што укажува на зголемена побарувачка и потенцијал за понатамошен раст. Сепак, точното количество злато во Форт Нокс не е јавно достапно, но, според Светскиот совет за злато, тоа е „значајно“. (?!)
Резервите на злато во САД станаа предмет на интензивни шпекулации и анализи во последниве години, особено поради промените во глобалната економска рамнотежа и растечките тензии меѓу Западот и групацијата БРИКС. Русија и Кина брзо ги зголемија своите резерви на злато, додека на Запад се забележува спротивен тренд. БРИКС сега поседува повеќе од 20 проценти од светските резерви на злато.
Форт Нокс долго време ги плени Американците, што го прави тема на романи и безброј теории на заговор, кои сугерираат дека златото можеби е преместено или украдено. Целата приказна за резервите на злато во Америка е тајна. Никогаш немало независна ревизија на нивните резерви на злато, а чуварите на тоа злато, како што се Федералните резерви, никогаш нема да му дозволат никому да влезе во трезорот и да го преброи, ако воопшто го има таму. Многу теоретичари на заговор велат дека нема вистинско злато во Форт Нокс. Според нив, владата не го инвентира златото во овој трезор затоа што таму нема жолт метал.
Лажни златни инготи
Покрај многуте обвинувања против оваа американска ризница дека има многу помалку злато отколку што се тврди, постои уште една причина за толку многу мистерија, а тоа е дека постојат тврдења дека американското злато е со лош квалитет. Дури и малите количества што се појавуваа спорадично покажуваат дека поголемиот дел од златните прачки не се толку „чисти“ и не се со соодветна тежина. Сѐ погласно кружат сомневањата дека резервите не се целосно присутни или дека дури се заменети со лажни инготи.
Како пример се наведува дека кога Кина купила 70 тони злато на Лондонската берза во 2009 година, сè изгледало како што треба – марки на Федералните резерви на САД, сериски броеви, уреден транспорт. Но кога Кинезите решиле да ги проверат примероците, откриле дека внатре во прачките всушност има волфрам, метал со речиси иста маса како златото, но без неговата вредност.
Не е само Кина таа што имала непријатни искуства со американското и британското злато. Во 2011 година, венецуелскиот претседател Уго Чавез побарал 211 тони злато да бидат вратени од Лондон во Каракас. Во тој момент се покажува дека целото количество повеќе не е физички на едно место. Очигледно, банките тргувале со тоа злато како „хартиени акции“, а дел од него веќе бил препродаден, па Чавез успеал да врати само 150 тони, додека 61 тон останале „некаде во системот“.
Претседателот на САД не попусто изрази желба лично да се увери во состојбите на Форт Нокс
Факт е дека повеќе од 50 години не е спроведена сериозна независна инспекција, а бројот на оние што повикуваат на транспарентност се зголемува – не само меѓу теоретичарите на заговор туку и меѓу конзервативните политичари и економисти. Официјалната ревизија на златото во Форт Нокс е извршена уште во 1953 година, па дури и тогаш не е извршена темелна инспекција. Овие отфрлања само дополнително ги поттикнаа сомнежите за вистинската состојба на американските резерви на злато.
Неодамна, американскиот претседател Доналд Трамп и Елон Маск, поранешен раководител на Одделот за владина ефикасност, изјавија дека би сакале да го посетат Форт Нокс за сами да ја видат вистинската состојба на златото: „Тоа злато е во сопственост на американската јавност. Сакаме да знаеме дали сè уште е таму“. Обновениот скептицизам за вистинското количество злато складирано во нивните трезори го натера Трамп да побара да го посети Форт Нокс, па дури и медиумите потенцијално да го емитуваат настанот во живо.
И покрај уверенијата на министерот за финансии Скот Бесент за присуството на злато и годишните ревизии, сомнежот останува, што доведува до континуирани шпекулации за состојбата на богатството во Форт Нокс.
Трамп знае дека без доверба во доларот и резервите на злато, дури и неговата агенда, каде што економијата е клучот за неговата политичка сила, не може да се одржи. Ако успее да ги докаже измамите со злато, тој не само што ќе ги ослаби демократите и нивните спонзори туку би можел да предизвика тектонски промени во светскиот финансиски систем. Трамп, познат по тоа што не се срами од справувањето со „длабоката држава“, одлучи да исполни едно од своите најконтроверзни предизборни ветувања, барајќи да се поттикне ревизија на содржината на познатиот трезор во Форт Нокс, но големо прашање е дали ќе успее во тоа.
Логиката на Трамп, како што тврдат познавачите на неговиот политички начин на работа, е да се пронајдат конкретни докази против оние што со децении се над законот – големи банкарски интересни групи што влијаат врз монетарната и фискалната политика на САД преку Федералните резерви. Додека некои членови на јавноста се потсмеваат на најавата на Трамп за ревизија на Министерството за финансии, наведувајќи го деценискиот углед на Форт Нокс, други тврдат дека е време конечно да се дознае вистината. Ако се покаже дека дел од златото во Форт Нокс навистина не постои – или уште полошо дека инготите се заменети со нешто друго освен злато – Трамп ќе има сериозен адут против естаблишментот – или ќе ги принуди на лојалност или отворено ќе објави војна.
За американскиот депозитар на златни прачки во градот Луисвил, сојузната држава Кентаки, САД
Што е тоа Форт Нокс?
Американскиот депозитар за златни прачки, честопати нарекуван Форт Нокс, е ултрабезбеден трезор во воен објект од времето на Првата светска војна, кој се наоѓа 56 километри јужно од најголемиот град во американската држава Кентаки, Луисвил. Именуван е по Хенри Нокс, првиот американски воен секретар. Кампот Нокс е основан во 1918 година пред да стане постојана воена база. Преименуван е во Форт Нокс во 1930-тите. Складиштето е изградено во 1936 година за владините златни резерви, кои ја поддржувале американската валута (т.е. го поддржувале доларот во злато).
Но Форт Нокс не складирал само злато. За време на Втората светска војна, таму се чувале американски документи – Декларацијата за независност, Уставот и Повелбата за правата – како и вредни предмети од други влади, како што е копија од Магна Карта, англиската повелба за слободи од 13 век. Повеќе од половина од вкупните американски златни резерви се складираат тука.
Стандардни златни прачки што се чуваат во Форт Нокс тежат околу 12,4 килограми, т.е. оние што го исполнуваат стандардот за „добра испорака“ на Здружението на Лондонскиот пазар на злато. Освен нив, мал процент го сочинуваат златните монети. Книговодствената вредност на златото била утврдена на 42,22 долари за унца во 1973 година, две години по колапсот на монетарниот систем Бретон Вудс, додека, за споредба, пазарната цена на златото постојано расте и во мај 2025 година била помеѓу 3.120 и 3.140 долари. околу една унца.
Легендарната безбедност на Форт Нокс ја инспирираше фразата „безбеден како Форт Нокс“. Низ историјата на Форт Нокс, одбраната била надградена, а „Ридерс дајџест“ го нарекува „најдобро чуваното место на планетата“. Изграден од 453 кубни метри гранит, 3.200 кубни метри бетон, 750 тони армиран челик и 670 тони конструктивен челик, зградата на магацинот е голема тврдина. Внатре има двокатен трезор со челични ѕидови дебели 53 сантиметри, зајакнати со бетон. Вратата на трезорот – отпорна на експлозии, дупчење и пожар – тежи повеќе од 20 тони и потребни се 14 вртења за да се отвори, а тоа можат да го направат само неколку луѓе заедно. Никој не ја знае постапката за отворање на трезорот. Чуван од американската полиција на Ковачницата на пари и голем број војници во Форт Нокс, објектот е речиси непробоен. Оградата и минските полиња претставуваат дополнителни слоеви на заштита.
Ковачницата на пари на САД го нарекува магацинот „доверлив објект“, со строга политика „без посетители, без исклучоци“. Дури и на поранешните американски претседатели им е забрането да го посетуваат. Но во 1974 година беше направен исклучок и трезорите беа отворени за група новинари и членови на Конгресот.
Историската посета на Генералното сметководство на САД и Министерството за финансии, снимена со камера и подоцна емитувана на телевизија, беше одговор на гласините дека големи количества злато мистериозно исчезнале. Сепак, поради строгите безбедносни мерки, деталите за складиштето за злато останаа во голема мера тајна во тоа време, оставајќи ги теоретичарите на заговор незадоволни.
Четири децении подоцна, поранешниот секретар на американскиот финансии Стив Мнучин предводеше делегација од политичари од Кентаки за да го разгледаат Министерството за финансии во 2017 година.
– Драго ми е што златото е безбедно! – рече тогаш Мнучин, но без да даде јасни податоци, наводно од безбедносни причини. Пред овие ретки посети, американскиот претседател Френклин Делано Рузвелт беше единствениот надворешен човек што влезе во трезорот пред Втората светска војна. Сега се зголемува притисокот за нова јавна ревизија, а отворањето на вратите на благајната за јавноста би можело да стави крај на контроверзноста.
Високото ниво на безбедност и минималната транспарентност околу Форт Нокс станаа плодна почва за теории на заговор. Овие теории дека златото можеби недостига од Форт Нокс не се ништо ново. Во текот на 1970-тите имаше популарна заговорна теорија во која се тврдеше дека елитата го ограбила Форт Нокс и тоа стана толку јавно прашање што на американските конгресмени им беше даден краток пристап до благајната за да ги смират загриженостите на граѓаните. Теоретичарите на заговор веруваат во две работи: дека златото е или сериозно исцрпено или целосно исчезнато, и дека дел од златните прачки се лажни, направени од волфрам и обложени со злато.
Дали е можно Ковачницата на САД да го преценува количеството злато во Форт Нокс? Не е невозможно процените на ковачницата да се неточни, но се чини малку веројатно. Министерството за финансии наводно врши ревизија на златото во Форт Нокс секоја година и никакво злато не е додадено или отстрането од Форт Нокс со години. Најверојатно, како што тврдат некои аналитичари, процената на резервите на злато во Форт Нокс веројатно е точна, но повремената ревизија никогаш не би повредила никого. Р.С.
Непознати факти за „менаџирањето со златото“ од Форт Нокс
„Нераспределеното злато“ – еуфемизам за непостојно злато!
Како што еднаш објасни Џими Рикардс, познат американски економски експерт, во статија за златото во Форт Нокс во „Дејли реконинг“, некои луѓе, како што е Ерик Спрот, милијардер и трговец со скапоцени метали, тврдат дека златото во основа се наоѓа во Форт Нокс, но дека им е изнајмено на комерцијални банки. Но тие трансакции се вршат на хартија и тоа не значи дека златото всушност ја напуштило базата. Ако ЏП Морган, на пример, побара заем за злато од Министерството за финансии, тоа не значи дека ќе испратат камион во Форт Нокс за да го подигне златото. Трансакцијата се извршува преку договор. Само златото останува на полица во сефот, додека во исто време е изнајмено и затоа повеќе не е на листата. Бидејќи ЏП Морган го поседува златото, го продава на, да речеме, сто инвеститори што веруваат дека купиле вистинско злато. Но она што всушност го купиле е таканареченото нераспределено злато, исто така наречено нераспределено злато. Нераспределеното злато е еуфемизам за непостојно злато.
Ако се јавите во ЏП Морган и им кажете дека сакате да купите злато во вредност од милион долари, тие ќе се согласат. Ќе добиете потврда дека сте сопственик на злато во износ од еден милион долари. Но ако го прочитате ситниот фонт, ќе видите дека вашето злато е нераспределено или нераспределено. Ова значи дека ЏП Морган не тврди дека има одредена златна прачка со сериски број или вашето име на неа. Всушност, тие зедоа едно исто злато и им го продадоа на сто различни инвеститори.
Во принцип, ова не е проблем, освен ако сите тие сто инвеститори не одлучат да се појават во исто време и да го побараат своето злато. Кој и да дојде прв, може да го добие златото со надомест за неговата испорака и доколку ЏП Морган воопшто има физичко злато како резерва. Но на другите 99 лица ќе им бидат раскинати договорите. Надоместокот за нив ќе биде проверка на вредноста на златото, по неговата цена на крајот од претходниот работен ден. На крајот на краиштата, тие нема да го добијат златото за кое мислеле дека го купиле и ќе сфатат дека ЏП Морган нема злато.
Нема докази, тврдат тие, дека златото некогаш го напуштило Форт Нокс. Може да се издадат големи количества, што доведува до забуна околу тоа дали златото е всушност таму или не. Но тие велат дека доказите укажуваат дека златото е во Форт Нокс и Вест Поинт.
Една од клучните причини за растечките сомнежи за вистинското количество на американските резерви на злато е фактот што Вашингтон со децении одбиваше да им дозволи на независни ревизори да ја проверат состојбата на државната каса. Кина и Русија се меѓу земјите што најгласно изразуваат сомнежи за вистинското количество злато во американската државна каса, а се поставува прашањето зошто Вашингтон одбива да ја открие вистината. Според кинеските аналитичари, откритието дека САД немаат толку злато колку што тврдат, може сериозно да ја разниша довербата во американскиот долар и финансискиот систем, бидејќи доларот со децении се базира на доверба, а не на злато.
Во време кога Русија и другите земји од БРИКС брзо ги зголемуваат своите резерви на злато, САД се соочуваат со растечки сомнежи за вистинското количество на своето злато. Додека светот се прашува дали некогаш ќе бидат принудени да ја откријат вистината за своето злато, понатамошните случувања би можеле да имаат сериозни последици за глобалните економски односи и доминацијата на доларот.
Перцепцијата дека Форт Нокс е дом на една од најголемите резерви на злато во светот помага да се зајакне довербата во американскиот финансиски систем. Доколку целосната ревизија открие дека резервите се пониски од пријавените, тоа би можело да испрати шок бранови низ глобалните пазари. Иако американскиот долар повеќе не е поддржан од злато, присуството на значителни резерви на злато обезбедува имплицитна гаранција за стабилност. Доколку се утврди дека Форт Нокс содржи помалку злато од очекуваното, довербата во веќе ослабениот долар би можела да еродира, што би довело до негова девалвација. Овој пад би го направил американскиот увоз поскап, придонесувајќи за инфлација, а наедно би го направил извозот поконкурентен.
Сомнежите за американските резерви би можеле да поттикнат зголемена побарувачка од инвеститорите и централните банки, што потенцијално би довело до уште едно зголемување на цените на златото. Повисоките цени на златото би можеле да им користат на постојните сопственици на злато, но исто така би можеле да го направат благородниот метал помалку достапен за оние што сакаат да се заштитат од економска неизвесност. Друг ефект од наоѓањето помалку злато од очекуваното би бил слабеење на глобалната позиција и преговарачката моќ на САД. Земји како Кина и Русија, кои активно ги зголемуваат своите резерви на злато, би можеле да ја искористат ситуацијата за да промовираат алтернативни финансиски системи што помалку се потпираат на влијанието на САД.
Ако се покаже дека златото во Форт Нокс навистина недостига, таквото откритие технички би претставувало загуба од речиси половина трилион долари за САД – околу 1/56 од вкупниот БДП на САД. Конгресот би бил принуден да истражи каде отиде златото, а експертите велат дека таквата загуба би можела да има значително влијание врз довербата на потрошувачите во американската економија.
Со оглед на клучната улога што ја игра златото во историските и современите финансиски системи, докажувањето дека Форт Нокс ги содржи очекуваните 147,3 милиони унци злато е од суштинско значење. Импликациите од недостигот би можеле да бидат длабоки, првенствено од предизвикување нестабилност на пазарот, слабеење на американскиот долар и вртоглаво зголемување на цените на златото. Р.С.
