Бриселската „визионерка“ веќе повеќе од еден месец повторува дека нејзин приоритет е апсолутно да ги запре рускиот гас и нафта и никој не е загрижен. Како тoa? Кој ја овласти Урсула фон дер Лајен да подготви план за целосно лишување на Европа од руски гас и нафта, на штета на европската економија, потрошувачите и даночните обврзници, а наводно заради долгорочна стратегиска безбедност на Стариот Континент, како војната во Украина штотуку да започнала?
Зеленски штотуку потпиша ексклузивен договор со Трамп за минерали што вклучува експлоатација на јаглеводороди, а светот чека потпишување историски мировен договор, додека Лајен објавува „историски документ“, во кој бара светла иднина за ЕУ со запирање на целосниот увоз на руски гас и нафта. (?!)
Дали треба однапред да се сомневаме дека денеска ќе ја гледаме презентацијата на уште една од „големите визии“ на водечкиот бирократ на ЕУ, што ќе донесе повисоко ниво на неизвесност, несигурност, трошоци и даноци на Стариот Континент? Впрочем, дали Лајен, со објавувањето на енергетското одвојување на ЕУ од Русија, ќе прогласи вечна студена војна против Русија, со сите последици?
Дали во Европскиот парламент (ЕП) се водела дебата за стратегиското репозиционирање на континентот во која се заклучило дека рускиот гас е навистина политички несоодветен извор на енергија или дека е докажано дека Русите се генетски зла нација со која никој во Европа повеќе не смее да соработува бидејќи е премногу опасно, и покрај фактот дека рускиот гас, на пример, ги напојува европските гасни електроцентрали, фабрики, ги загрева домаќинствата… по пониска цена од американскиот или од африканскиот течен природен гас?
Дали шефицата на ЕК го узурпирала авторитетот да донесува стратегиски одлуки што ја предодредуваат иднината за следните 25, 50 или повеќе години, а кои не се предвидени во основните документи на Унијата, и дали води специфична идеолошка агенда што предизвикува екстремни финансиски, економски и социјални ризици, претставувајќи се како модерна политичка светица, кога дури и по нејзиниот прв мандат беше јасно дека Европа сè повеќе заостанува зад нејзините визии и затоа се претвора во политичка бура, на која Урсула фон дер Лајен постојано додава гориво?
Впрочем, кој ѝ кажува на Урсула фон дер Лајен дека рускиот гас е всушност политички несоодветен, дека ЕУ мора и може да се справи без него без оглед на последиците и дека ова е толку важно прашање што во средината на глобалниот геополитички кошмар, парите на даночните обврзници мора да се потрошат за подготовка на законска регулатива што ќе им забрани на европските компании да увезуваат руски гас, така што американските и африканските извозници ќе можат да заработат повеќе, а потрошувачите од ЕУ ќе уживаат во повисоки цени и/или енергетска несигурност?
Откако три долги години, од 2022 година, на европско тло учевме дека идејата за казнување и исцрпување на режимот на Владимир Путин со санкции за фосилни горива е лоша идеја бидејќи Европа се казнуваше себеси додека Русија наоѓаше нови благодарни купувачи во Кина, Индија или во трети дестинации, интригантно е што шефот на ЕК жално ни презентира план што во основа значи не само (само)откажување од поевтини извори на енергија во име на „повисоки“ политички интереси туку и планирано воведување на континентот во состојба на студена војна.
И сето тоа без транспарентна јавна дебата и гласање од страна на членовите за толку важно прашање. Лајен се чини дека е ирационално политички вљубена во Зеленски, па затоа ги игнорира интересите на ЕУ, а Зеленски го потпиша Договорот за минерали со Трамп затоа што е во негов интерес.
Од некоја „непозната“ причина, европските медиуми најчесто ја игнорираат новата иницијатива на Фон дер Лајен, која одеднаш оди подалеку од сомнителните решенија смислени во хаосот од 2022 година со идејата за забрана на увозот на руски енергетски производи, а „шефицата на Европа“ сугерира дека е склона да увезува поскап гас од Трамп, иако ова не се претставува како еден од столбовите на европската безбедност во иднина бидејќи е тешко да се претстави на тој начин; Американскиот течен природен гас (ЛНГ) е поскап извор на енергија по својата природа на снабдување, во случај на глобален конфликт, патиштата за испорака стануваат небезбедни, арапските или африканските извозници не функционираат како хуманитарни организации што ќе им помогнат на Европејците да се затоплат, бидејќи претседателката на ЕК, Урсула фон дер Лајен, е нивна пријателка.
Како и да е, според „Политико“, треба да дознаеме какви се „конкретните мерки за запирање (постепено укинување) на целиот увоз на руски фосилни горива, за да не мораме повеќе да се потпираме на непријателска сила за да ги обезбедиме нашите енергетски потреби“.
Имено, веќе треба да биде објавен внимателно подготвен документ од Фон дер Лајен, во кој се очекува тој „визионерски“ да предвиди дека од 2027 година нема да ни треба ниту еден атом руски гас или нафта затоа што се руски, но претпоставувам дека сепак ќе ни треба некаков гас? Којзнае, во грандиозните планови на Урсула фон дер Лајен во текот на изминатите шест години, бевме сведоци на низа колосално неуспешни стратегии, па затоа е реално повторно да се очекува идеолошки или светогледно многу пријатно четиво, кое е фундаментално, во однос на квалитетот, плитко и штетно.
Урсула фон дер Лајен одеднаш, кога реалистите повеќе не се заинтересирани за тоа како опција, изјавува дека откажувањето од руските енергетски извори е „апсолутен“ приоритет на ЕУ, што е толку ирационално што го поставува прашањето за прикриен шовинизам кон (една од) словенските нации.
Институтот Бројгел, во својата анализа „На Европа итно ѝ е потребна заедничка стратегија за рускиот гас“, предупредува дека „искористувањето на руските гасни ресурси преку моментално неактивни цевководи“ во моментов може да изгледа „привлечно, особено со оглед на растечките трошоци за енергија и ниските нивоа на снабдување со гас. Сепак, фрагментираниот европски пристап кон увозот на руски гас би му бил од корист на Путин, дозволувајќи му да го користи гасот како лост за притисок и да манипулира со цените, политички да ја подели ЕУ и да ја загрози долгорочната енергетска безбедност на блокот. Тоа би можело да ја забави и енергетската транзиција на ЕУ, бидејќи поевтиниот гас би ги поткопал инвестициите во чиста енергија“. Потоа, Бројгел потсетува дека „креаторите на политиките на ЕУ си поставиле необврзувачка цел постепено да го укинат користењето на рускиот гас до 2027 година“, потоа дека презентацијата на планот закажана за март е одложена, па сега, со објавувањето на новата грандиозна идеја на Урсула фон дер Лајен, тие аналитички ја проценуваат одржливоста и ефикасноста на ембаргата, тарифите и квотите како можни мерки како дел од стратегијата на ЕУ за ограничување и постепено укинување на зависноста од руските енергетски извори. Не е брилијантно и многу проникливо четиво, но барем дава доволен преглед на состојбата на таа дискретна сугестија, па затоа делумно ја пренесуваме за да создадеме впечаток со кој шефот на ЕЗ донесува епски одлуки, како Марија Тереза, апсолутната владетелка на Австро-Унгарија, да е склона да води „оправдани“ војни на штета на сопствената монархија.
Во 2021 година, Русија испорача 157 милијарди кубни метри (bcm) гас во ЕУ, што е приближно половина од вкупниот увоз на гас во ЕУ, нè потсетува Бројгел. ЕУ го увезуваше поголемиот дел од својот руски гас преку четири цевководи („Северен тек 1“, „Украински транзит“, „Јамал“ и „Турски тек“) и во форма на течен природен гас (ЛНГ). До 2024 година, увозот на руски гас падна на 54 милијарди кубни метри, што претставува 18 проценти од увозот на гас во ЕУ. Овој пад првенствено се должи на намалувањето на испораките од страна на Русија, а не на државните мерки. Важно е да се напомене дека увозот на руски течен природен гас (ЛНГ) во ЕУ се зголемил за 60 проценти во последните три години, предупредува Бројгел, објаснувајќи дека руските извозници продолжуваат да снабдуваат повеќе европски компании. „Иако Литванија, Летонија, Естонија и Полска воведоа национални забрани за руски гас, на ниво на ЕУ нема цврсти законски ограничувања за влез на руски гас преку цевководи. Санкциите се однесуваат само на претовар на течен природен гас (ЛНГ) во пристаништата на ЕУ за дестинации надвор од ЕУ“, објаснува Бројгел, што го поставува прашањето зошто одеднаш Фон дер Лајен се преправа дека војната со Русија штотуку започнала и воведува апсолутна забрана?
„Поголемиот дел од гасоводна инфраструктура на Русија сè уште постои. Иако повторното отворање на ’Јамал‘ е малку веројатно со оглед на ставот на Полска за руската енергија, а капацитетот на ’Турски тек‘ е целосно искористен, остануваат две опции: продолжување на транзитот преку Украина или користење на недоправениот гасовод ’Северен тек 2‘. Договорот за транзит на руски гас низ Украина истече во јануари 2025 година.
ЕУ дискутира за можното обновување на украинскиот транзит, при што Словачка се заканува дека ќе ја блокира поддршката за Украина доколку не се реши прашањето за транзитот. Во 2024 година, ’Газпром‘ требаше да ѝ плати на Украина за транзитот на 40 милијарди кубни метри гас; но Русија транспортираше само 16 милијарди кубни метри. Техничкиот капацитет на гасоводниот систем е околу 100 милијарди кубни метри. Завршен во 2021 година, ’Северен тек 2‘ (НС2) не доби сертификат за работа од Германија или Европската комисија и беше делумно оштетен за време на експлозија во 2022 година, при што една цевка остана недопрена, со годишен капацитет од 28 милијарди кубни метри. И покрај наводните разговори со Путин со помош на советници и американски инвеститори, рестартирањето на НС2 се соочува со финансиски пречки: операторот на гасоводот ’Северен тек 2‘, дел од ’Газпром‘, мора да го реструктурира својот долг и да ги намири обврските кон малите доверители до 9 мај 2025 година или ќе се соочи со банкрот“, ја опишува ситуацијата Бројгел.
Подолу, аналитичарите од реномираниот институт опишуваат сценарија во кои ЕУ обесхрабрува користење руски гас, како да е тоа нужно единствениот избор на ЕУ, но тие предупредуваат дека постојат различни алатки. Ембаргата не се исто што и квотите или тарифите.
– Правно, ембаргото на ниво на ЕУ бара едногласно одобрување од земјите членки. Забраната за увоз на руски течен природен гас не доби доволна поддршка за вклучување во 16-от пакет санкции на ЕУ против Русија, усвоен во февруари 2025 година. По барање на Словачка, Европскиот совет ја нагласи потребата од наоѓање изводливо решение за транзитот на украински гас. Со оглед на моменталната политичка ситуација, постигнувањето едногласност останува многу предизвикувачко, што укажува дека е потребен алтернативен пристап… – предупредува Бројгел.
Тарифите и квотите исто така се механизми за зголемување на цените на европскиот пазар и за олеснување на снабдувањето на кинеските или индиските индустрии.
Автор: Гојко Дрљача
