Што е резолуцијата 1701 на ОН, која е во срцето на примирјето меѓу Израел и Хезболах, и колку е реално нејзиното спроведување?
АМЕРИКАНСКО-ФРАНЦУСКИ ДИПЛОМАТСКИ МАНЕВАР
Во 2006 година, по еден месец брутална војна меѓу Израел и либанската милитантна група Хезболах, Советот за безбедност на Обединетите нации едногласно изгласа да му се стави крај на конфликтот и да се отвори патот за трајна безбедност по должината на границата. Иако релативниот мир траеше речиси две децении, условите од резолуцијата 1701 не беа целосно спроведени. Сега, речиси две децении подоцна, наоѓањето начин за конечно спроведување на резолуцијата е клучно за спогодбата што доведе до примирје во средата, со посредство на САД. „Асошиејтед прес“ го разгледува значењето на овој меѓународен документ.
Кон крајот на септември, по речиси една година помали конфликти, конфликтот меѓу Израел и Хезболах се претвори во војна и израелска копнена инвазија. Додека израелските авиони бомбардираа длабоко во Либан, а Хезболах истрела ракети подлабоко кон северен Израел, претставниците на ОН и дипломатите повторно се свртеа кон резолуцијата од 2006 година во обид да му се стави крај на конфликтот.
ДИПЛОМАТИТЕ ГО ОЖИВУВААТ СТАРИОТ ДОКУМЕНТ
Годините на длабоко поделена политика и геополитика што доминираат во регионот го запреа значителниот напредок во спроведувањето на резолуцијата, но меѓународната заедница верува дека резолуцијата 1701 е сè уште најветувачкиот пат кон долгорочна стабилност меѓу Израел и Либан.
Речиси две децении по последниот конфликт меѓу Израел и Хезболах, Америка ја предводеше посредничката дипломатија меѓу Либан и Израел да се договори за предлог за примирје што ја обнови посветеноста на резолуцијата – овој пат со план за спроведување за да се оживее документот.
Во 2000 година Израел ги повлече своите сили од поголемиот дел од јужниот дел на Либан по „Сината линија“ означена од ОН што ги разделуваше двете земји и Голанската Висорамнина анектирана од Израел, која најголемиот дел од светот ја смета за окупирана сириска територија. Мировните сили на ОН во Либан, познати како УНИФИЛ, го зголемија своето присуство по должината на линијата за повлекување.
Резолуцијата 1701 имаше цел да го заврши повлекувањето на Израел од јужен Либан и да обезбеди дека Хезболах ќе премине на север од реката Литани, држејќи ја областа исклучиво под контрола на либанската армија и мировниците на ОН.
До 15.000 мировни трупи на ОН требаше да помогнат да се зачува мирот, да се вратат раселените Либанци и да се обезбеди областа заедно со либанската армија. Целта беше долгорочна безбедност, со последователно обележување на копнените граници за решавање на територијалните спорови.
ЗОШТО ХЕЗБОЛАХ НЕ Е РАЗОРУЖЕН?
Резолуцијата исто така ги потврди претходните, кои повикуваа на разоружување на сите вооружени групи во Либан, вклучувајќи го и Хезболах.
– Тоа беше донесено за одредена ситуација и контекст. Но, како што минува времето, суштината на резолуцијата почнува да се празни – изјави Елиас Хана, поранешен генерал на либанската армија, за „Асошиејтед прес“.
Со години Либан и Израел меѓусебно се обвинуваат за голем број прекршувања по должината на границата со „тензија“. Израел тврдеше дека елитните сили на Хезболах, Радван, и растечкиот арсенал сè уште постојат и ја обвини групата дека користела локална еколошка организација за шпионирање на војниците. Либан се пожали на влегувањето на израелските воени авиони и бродови на либанска територија, дури и кога немаше активен конфликт.
– Мисијата на УНИФИЛ полека еродира како и секој друг мировен контингент што нема јасно дефиниран мандат. Тие немаат дозвола да ја проверат областа без координација со либанската армија – рече Џозеф Бахут, директор на институтот за јавна политика „Исам Фарес“ на Американскиот универзитет во Бејрут.
УНИФИЛ со години бара Израел да ги повлече своите сили од некои територии северно од границата, но безуспешно. Во сегашната војна, мировната мисија ги обвинува и Израел и Хезболах за нарушување и оштетување на нивните сили и инфраструктура.
Моќта на Хезболах, од друга страна, растеше, и во неговиот арсенал и како политички фактор во либанската држава. Групата, која е поддржана од Иран, имаше клучна улога во задржувањето на сирискиот претседател Башар ал Асад на власт кога вооружените опозициски групи се обидоа да го соборат неговиот режим и да ги поддржуваат групите во Ирак и Јемен, кои исто така се поддржани од Иран. Има околу 150.000 ракети и проектили, вклучувајќи и прецизно наведувани проектили насочени кон Израел, а во својот арсенал воведе беспилотни летала. Хана вели дека Хезболах е „нешто што досега не сме го виделе како недржавен актер“ со политичко и воено влијание.
Како планираат посредниците да ја спроведат резолуцијата 1701 речиси две децении подоцна?
Израелскиот безбедносен кабинет го одобри договорот за прекин на огнот во вторникот вечер, соопшти кабинетот на премиерот Бенјамин Нетанјаху. Примирјето започна во 4 часот по локално време во средата.
Напорите предводени од САД и Франција за примирје меѓу Израел и Хезболах истакнаа дека тие сè уште ја гледаат резолуцијата како клучна. Речиси една година Вашингтон промовира различни верзии на договорот што постепено би довел до негова целосна имплементација.
Меѓународните посредници се надеваат дека со зголемување на финансиската поддршка за либанската армија – која не беше страна во војната меѓу Израел и Хезболах – Либан ќе може да распореди дополнителни 6.000 војници јужно од реката Литани за да помогне во спроведувањето на резолуцијата. Според договорот, меѓународен комитет за следење, предводен од САД, ќе го надгледува спроведувањето за да се осигури дека повлекувањата на Хезболах и Израел навистина се реализираат. Не е сосема јасно како ќе функционира одборот или како ќе бидат пријавени и како ќе се постапува по потенцијалните прекршувања.
Шанса за Израел и Либан прописно да се разграничат
Сегашните услови се многу покомплицирани отколку во 2006 година. Некои сè уште се скептични за одржливоста на резолуцијата, имајќи предвид дека оттогаш драстично се променија политичката реалност и рамнотежата на силите, и во регионот и во Либан.
– Вие ја поврзувате 1701 година со еден куп други работи. Резолуцијата е одраз на рамнотежата на силите и политичкиот контекст – рече Бахут.
Сега, со воспоставен прекин на огнот, се надеваме дека Израел и Либан ќе можат да започнат преговори за демаркација на нивната копнена граница и решавање на споровите на неколку точки по должината на „Сината линија“ за долгорочна безбедност по децениски конфликти и тензии. Р.С.
