Интересен и индикативен податок е што наместо на самитот на Комонвелтот, лидерите на Индија, Нарендра Моди, и на Јужноафриканската Република, Сирил Рамафоса, решија да присуствуваат на самитот на БРИКС, а Шри Ланка, која сака да стане членка на БРИКС, не испраќа ни премиер ни министер за надворешни работи
КРАЛОТ ЧАРЛС ТРЕТИ НА САМИТ НА КОМОНВЕЛТОТ
Оваа недела кралот Чарлс Трети претседава со самит на 55 нации поврзани со распаѓањето на Британската Империја. На состанокот на шефови на влади на Комонвелтот организиран од Самоа, што претставува собир што се одржува на секои две години, ќе присуствува и британскиот премиер Кир Стармер. Но еден поглед на годинашниот список на гости покажува како моќта на британскиот монарх за свикување на Комонвелтот не е она што беше.
Индискиот премиер Нарендра Моди и претседателот на Јужна Африка, Сирил Рамафоса, двајца од најмоќните шефови на влади на Комонвелтот, кои вообичаено би биле присутни, планираат да го прескокнат годинашниот самит во корист на БРИКС – посебен собир на големите земји во развој, чиј домаќин е Русија, каде што присуствува и кинескиот претседател Си Џинпинг.
Шри Ланка, која оваа недела аплицира за членство во БРИКС, не го испраќа ниту својот премиер ниту министерот за надворешни работи во Самоа, изјави претставник на Високиот комесаријат во Лондон.
Ниту Канада, близок сојузник на Обединетото Кралство и член на моќната мрежа за споделување разузнавачки информации „Пет очи“, нема да го испрати својот премиер или министер за надворешни работи. Шефот на нејзината делегација ќе биде високиот комесар на Отава во Велика Британија, потврди канадски официјален претставник.
„НЕ Е МОЈ КРАЛ“
Кралот Чарлс Трети по долгиот лет од 28 часа во период кога сè уште закрепнува од рак, барем успеа да стигне до Австралија пред самитот. Чарлс Трети, официјално шеф на Комонвелтот, останува крал на 14 нации покрај Обединетото Кралство.
Но и тука маршрутата на патување изгледа помалку од ветувачка за меката моќ на Британија. Барбадос стана република во 2021 година; Јамајка планира да го следи примерот следната година.
Дебатата повторно избувна во понеделникот кога домородниот сенатор го поколеба Чарлс во Австралија, постојано извикувајќи „не си мој крал“ и барајќи: „Дајте ни го тоа што ни го украдовте – нашите коски, нашите черепи, нашите бебиња, нашиот народ“…
– Засега, амбициите на повеќето области да станат република „често се дискутираат, но ретко се преземаат“ – рече Харшан Кумарасингам, виш научен соработник во Институтот за студии на Комонвелтот.
Австралија го одложи гласањето на почетокот на оваа година, и покрај многуте разговори за време на посетата на кралот и републиканците што продаваат стока, означувајќи го патувањето како „проштална турнеја“ на Чарлс. Неодамнешната анкета на „ЊузКорп“ покажа дека само 33 отсто од Австралијците сакаат да живеат во република.
Писмениот устав на Австралија бара двојно мнозинство на национално и државно ниво на референдум за да се активираат промените. Џорџ Брандис, поранешен висок комесар на Австралија во Обединетото Кралство и монархист, тврди дека апетитот бил смирен минатата година, кога референдумот не успеа да го промени уставот околу правата на домородните луѓе и покрај тоа што опцијата „да“ првично имаше големо водство во анкетите.
– Кога почина кралицата (Елизабета Втора), мислам дека природно беше поставено прашањето дали сега е време Австралија да стане република? Таа дискусија во основа отпадна за неколку месеци. Ветерот навистина излезе од едрата на австралискиот републиканизам – додаде Брендис.
РЕПАРАЦИИ СЕ НАЅИРААТ НА САМИТОТ
Самиот Комонвелт, формиран пред 75 години, не покажува знаци на распад. Останува, теоретски, врвен мрежен клуб за малите држави да се среќаваат редовно со Британија, Канада, Австралија, Нов Зеланд и со Индија. Неверојатно, Барбадос остана во клубот во 2021 година и покрај тоа што го отфрли својот монарх, а две нации што се приклучија во 2022 година – Габон и Того – немаат историски врски со Обединетото Кралство.
И оваа година помалите членки на Комонвелтот бараат повеќе од само добра волја од нивните домаќини. Повеќе карипски нации го искористија периодот пред самитот за да повикаат на репарации од Британија за наследството на ропството, при што премиерот на Бахамите, Филип Дејвис, го нарече самитот идеален форум за „постигнување напредок“. Нациите водеа разговори за тоа дали да ја одразат репаративната правда во нивното коминике, што ќе биде финализирано од лидерите.
Сите тројца африкански лидери што се борат да бидат новиот генерален секретар на Комонвелтот – избор што ќе го направат лидерите – минатиот месец рекоа дека прашањето треба да биде на маса.
– Тоа е дел од долгата историја на користење на самитите на Комонвелтот како форум за прикажување пошироки поплаки во кои често е вклучена Британија – рече Харшан Кумарасингам.
Никој навистина не верува дека Обединетото Кралство ќе предаде репарации вредни алтернативно 200 милијарди фунти (според еден водечки академик) или 18 трилиони фунти (по судија на Обединетите нации). Всушност, разговорот се оддалечува од повиците за „чисти“ репарации и кон помош во борбата против пошироките прашања како климатските промени, кои најмногу ги погодуваат развојните, малите и островските држави. Еден од тројцата кандидати за генерален секретар, министерката за надворешни работи на Гана, Ширли Бочвеј, минатиот месец рече: „Сите ние преминавме од финансиски репарации… на она што можеме да го извлечеме како придобивка во однос на нашиот развој, во однос на нашата отпорност“.
БОРБА ЗА ВАЖНОСТ
Расправиите околу репарациите барем му даваат на Комонвелтот некаква релевантност во модерното време. Познато е дека резултатите од овие големи собири е тешко да се утврдат.
Нејасната тема на годинашниот настан, „Една отпорна заедничка иднина: Трансформирање на нашето заедничко богатство“, нема да помогне за да ги одврати критичарите што го прикажуваат Комонвелтот како бесмислена платформа на сè понезаинтересирани членови.
Навистина, следното издание на Игрите на Комонвелтот, еден вид постколонијална Олимпијада, веќе беше отфрлено од австралиската држава Викторија, која ги укина плановите да биде домаќин на спортското натпреварување во 2026 година (Глазгов ја презема организацијата).
Но некои во Обединетото Кралство сè уште одржуваат попозитивна визија за Комонвелтот.
Групацијата содржи речиси една третина од светската популација, а настрана од Обединетите нации, веројатно е најразновидна од која било група на држави – по богатство, големина, географија и религиозна структура.
Аргументот дека Комонвелтот би можел да стане фокус за трговија и инвестиции откако Велика Британија ќе ја напушти ЕУ беше постојано изнесуван од страна на поддржувачите на брегзит во 2016 година, а сега беше усвоен од новата лабуристичка влада во Лондон. Официјалниот портпарол на Стармер истакна дека делегациите од 55 земји претставуваат „комбиниран пазар за британскиот бизнис, кој вреди 19,5 трилиони долари до 2027 година“. Р.С.
