Во продолжение за читателите на „Нова Македонија“ пренесуваме некои исклучително интересни ставови на унгарскиот премиер Орбан за предизвиците, опасностите и можностите на Унгарија во надоаѓачката нова констелација на глобални односи; за судбината на Европската Унија и шансите за нејзин опстанок; за обновувањето на духовните основи на Унгарија како предуслов за нејзиниот суверенитет; за (нео)либералите и националистите и за унгарската стратегија за новиот светски поредок
На 33-от Летен студентски камп на Универзитетот „Балваниос“ во Романија, унгарскиот премиер Виктор Орбан, пред студентите и пред јавноста, излезе со исклучително отворени ставови за перспективите на Унгарија, за унгарската нација, за констелацијата во ЕУ, како и за низа други интересни прашања, кои сметаме дека нашата читателска публика треба да ги има предвид. Во продолжение ги пренесуваме изворно највпечатливите ставови од неговиот говор.
Во однос на новата промена во глобалниот поредок што е во тек, Унгарија има две опции: да прифати дека ова е закана за Унгарија или да прифатиме дека тоа е можност. Ако е закана – тогаш мора да водиме политика на заштита на статус кво: мора да пливаме заедно со САД и ЕУ, а мора да ги идентификуваме и нашите национални интереси со едната или со двете гранки на Западот.
Ако ова не го третираме како закана, туку како можност – мораме да го зацртаме сопствениот пат на развој, да направиме промени и да преземеме иницијатива. Убеден сум дека ќе ни се исплати да водиме национално ориентирана политика, јас лично верувам во второто и припаѓам на втората школа. Сегашната промена во светскиот систем не е закана – дури и да не е првенствено закана, тоа е повеќе можност.
Ако, пак, сакаме да ја водиме нашата независна национална политика, прашање е дали го имаме потребниот простор за маневрирање. Со други зборови, дали ќе бидеме во опасност да нè згазат или да нѐ прегазат. Затоа, прашање е дали имаме простор за маневрирање на нашиот сопствен пат во однос на САД, ЕУ и Азија. И дали ќе ни се исплати да водиме национално ориентирана политика?
Според сѐ што моментно го знам, можам да кажам дека развојот на ситуацијата во САД се движи во наша корист. Во исто време, не верувам дека ќе добиеме економска и политичка понуда од САД што ќе ни создаде подобра можност од членството во ЕУ. И ако ја добиеме, треба да се разгледа…
Лекции од Полска
Се разбира, полската стапица што ја опишав претходно дефинитивно треба да се избегне: Полјаците ставаат многу работи на само еден коњ. Демократската влада во Америка им помогна во нивните стратегиски национални цели, но Полјаците се подложени на наметнување политика на извоз на демократија, политика на наметнување ЛГБТК-идеологија, миграција и внатрешна социјална трансформација – кои заедно носат ризик од губење на нивниот национален идентитет. Повторувам: ако добиеме слична понуда од Америка, ќе мора многу внимателно да ја разгледаме.
Ако ги погледнеме Азија и Кина, мора да кажеме дека има простор за маневрирање, со оглед на тоа што веќе добивме понуда од Кина. Ја добивме најдобрата можна понуда и нема да добиеме подобра. Оваа понуда може да се сумира на следниов начин: Кина е далеку од Европската Унија, а членството на Унгарија во ЕУ е важно за неа. Спротивно на тоа, Американците секогаш ни велат дека можеби треба да излеземе.
Кинезите мислат дека сме добро позиционирани, иако членството во ЕУ нѐ ограничува затоа што не можеме да водиме независна политика, со оглед на тоа што членството во ЕУ носи заедничка трговска политика.
На ваквата наша позиција Кинезите одговараат со понуда да учествуваат во меѓусебната модернизација. Се разбира, кога лавот упатува покана до глушецот, треба да бидете внимателни, бидејќи на крајот на денот, реалноста и големината се важни. Но оваа кинеска понуда за учество во меѓусебната модернизација – која беше изразена за време на посетата на кинескиот претседател на Унгарија во мај – значи дека тие се подготвени да инвестираат голем дел од своите ресурси и развојни фондови во Унгарија, како и дека се подготвени да ни понудат можности за учество на унгарскиот пазар.
За Европската Унија маневарот е сѐ потесен
Како што гледам, западниот дел на ЕУ веќе не е на пат да се врати на моделот на доброволна заедница заснована на членови на суверени, национални, држави. Тој дел од Европската Унија ќе продолжи да плови низ непознатите води за нас. Централна и источна ЕУ – затоа ние – можеме да го браниме својот маневарски простор на националната држава. Ние сме способни за тоа.
Во овој контекст, треба да се има предвид дека ЕУ веќе ја загуби тековната војна во Украина. САД ќе се повлечат од оваа опседната земја. Европа не може да ја финансира оваа војна, не може да ја финансира обновата на Украина, ниту може да го финансира управувањето со Украина, ниту сега, ниту по војната. Додека Украина ни бара повеќе заеми, преговорите за отпишување на претходната помош се во тек. Денеска се водат жестоки дискусии меѓу доверителите и Украина за тоа дали Киев треба да врати 20 или 60 отсто од долгот. Тоа е реалноста на ситуацијата. Со други зборови, ЕУ мора да ја плати цената на својата воена авантура. Оваа цена ќе биде многу висока и ќе влијае на сите нас, и тоа на различни начини.
Што се однесува до просторот за маневрирање, последицата за нас – за Европа ќе биде дека ЕУ ќе мора да го прифати концептот на централноевропските земји да останат во Унијата како суверени национални држави, со нивните надворешнополитички приоритети и цели. Можеби нема да им се допадне, но ќе мора да го прифатат бидејќи бројот на такви земји неизбежно ќе се зголемува со текот на времето.
Големи предизвици пред Унгарија
Сè на сè, можам да кажам дека има простор за маневрирање за независна национално ориентирана политика кон Америка, Азија и кон Европа. Ова ќе ги дефинира границите на нашите постапки. Тој простор е широк, поширок отколку што некогаш бил во последните 500 години.
Следното прашање е што треба да направиме за да го искористиме постоењето на тој простор. Ако светскиот поредок се менува пред нашите очи, тоа значи дека ни треба стратегија достојна за таков момент. Дури и редоследот на зборовите е важен овде: не ни треба стратегија за голема Унгарија, туку одлична стратегија за Унгарија. Тоа значи дека досега сме имале мали стратегии, најмногу до временскиот хоризонт до 2030 година. Тоа се акциски планови, политички програми што имаа цел да тргнат од она со што почнавме во 2010 година – она што го нарекуваме тек на националната конструкција. И таквите планови секако мора да се исполнат.
Но во време на глобални промени во светскиот поредок, тоа не е доволно. За тоа ни треба голема стратегија за подолга временска рамка, особено ако претпоставиме дека оваа промена на глобалниот систем ќе доведе до стабилна и долгорочна состојба на нештата, која ќе постои со векови. Р.С.
