Стразбур продолжува со засилено следење на (не)извршувањето на пресудите на Европскиот суд за човекови права од страна на Бугарија
Бугарската влада секогаш се вади со изговори за состаноци, обуки, како и со изразување добра волја да се почитуваат и спроведуваат пресудите на ЕСЧП. Но во практиката не е забележан напредок ниту за милиметар. Сите обиди за регистрација на македонските здруженија и партии по донесените пресуди досега беа неуспешни
Тони Гламчевски, дописник
на „Нова Македонија“ од Стразбур
Комитетот на министрите на Советот на Европа (КМ на СЕ) во текот на месецов, на својот 1.507. состанок во Стразбур, повторно ќе расправа за засиленото следење за неспроведувањето на групата пресуди на Европскиот суд за човекови права (ЕСЧП) за ОМО „Илинден“ и другите против Бугарија, од страна на Софија, што претставува одолговлекување што трае повеќе од 17 години.
Бугарија требаше да поднесе нов извештај до 15 јуни
Бугарија имаше рок до 15 јуни да поднесе нов извештај за спроведувањето на пресудите. Тоа беше побарано од неа на состанокот одржан во Стразбур од 12 до 14 март, кога уште еднаш беше изразена сериозна загриженост за неспроведувањето на пресудите на ЕСЧП.
Овие предмети, сега правосилни пресуди, се однесуваат на одбивањата на бугарските судови да регистрираат здруженија насочени кон признавање и заштита на интересите на „македонското малцинство во Бугарија“ помеѓу 1999 и 2015 година, кои продолжуваат и по 2015 година. Овие одбивања беа засновани на размислувања за национална безбедност, заштита на јавниот ред и правата на другите (цели насочени кон „признавање на македонското малцинство“ и наводни сепаратистички идеи) и на уставната забрана за здруженија да извршуваат политички цели, како и неусогласеноста со формалните правни барања, сите елементи за кои Европскиот суд оцени дека се неоправдани и претставуваат непропорционално мешање во правото на слобода на здружување, особено затоа што здруженијата жалители не се залагале за употреба на насилство или други средства спротивни на демократски принципи со цел да се постигнат нивните цели. Судот, исто така, утврди дека фактот што неколку цели на здруженијата биле опишани како „политички“ не претставува доволна причина за да се одбие регистрацијата. Се нагласува дека домашното законодавство не дозволува здруженијата да учествуваат на избори и дека затоа нема „итна општествена потреба“ да се бара од нив да се регистрираат како политичка партија (прекршување на членот 11).
Изразена загриженост од Стразбур и покрај пораките од Бугарија
Стразбур во март го забележа писмото од вицепремиерот и министер за надворешни работи на Бугарија, како одговор на писмото од претседателот на Комитетот на министри; при што ја поздравуваат потврдата на високо ниво за континуираната посветеност на бугарските власти за брзо и целосно извршување на пресудите на Европскиот суд и за блиска соработка со Секретаријатот во текот на целиот процес на извршување.
Притоа Стразбур ја забележа со интерес новата порака на високо ниво упатена до засегнатите страни, во неодамнешното писмо од бугарскиот министер за правда; исто така, ја зема предвид наведената намера на бугарските власти да иницираат консултации со цел да се процени потребата од законски измени за да се олесни извршувањето на овие пресуди; да ги поттикне брзо да ја финализираат горенаведената процена и да обезбедат информации за сите предвидени дополнителни мерки.
Сепак, КМ во кој се претставени 46 европски земји членки на СЕ, жали што, и покрај мерките усвоени од властите помеѓу 2018 и 2023 година и усвојувањето на Привремената резолуција ЦМ/РесДХ(2020)197 и последователните одлуки, повеќе од 17 години по првата конечна пресуда во оваа група, здруженијата што имаат цел „добивање признавање на македонското малцинство“ продолжуваат редовно да се одбиваат за регистрација, главно поради поширокиот проблем на неодобрување на нивните цели; исто така, забележано е дека продолжува очигледно неконзистентната примена на барањата што се однесуваат на статусот на јавниот или приватниот интерес или други формални барања.
КМ потсетува дека формалните законски барања мора да се применуваат на пропорционален, предвидлив и конзистентен начин, со јасни упатства до апликантите каде што е потребно; КМ повторно ја нагласи потребата Агенцијата за регистрација сеопфатно да ги идентификува пропустите во регистарската датотека, како што е наведено во Привремената резолуција ЦМ/РесДХ(2020)197, како и потребата судовите сеопфатно да ги идентификуваат, колку што е можно, пропустите во досието за регистрација, како што е наведено во претходните одлуки.
Затоа КМ ја изразува својата сериозна загриженост дека, иако властите неодамна презедоа одредени чекори, тие сè уште не ги презеле решителните чекори што комитетот ги бараше во своите претходни одлуки за да се осигури дека сите нови апликации за регистрација на асоцијации апликанти или слични здруженија ќе бидат испитани во целосна согласност со обврската за заштита на правото на слобода на здружување според членот 11 од конвенцијата; КМ ги повикува властите на Бугарија да ги удвојат своите напори за брзо постигнување видлив напредок во извршување на овие пресуди со преземање такви решителни чекори за да се решат недостатоците во функционирањето на сегашниот механизам за регистрација, во согласност со Привремената резолуција ЦМ/РесДХ(2020)197 и последователните одлуки.
Во овој контекст, КМ жали што властите сè уште немаат презентирано информации за пораките на високо ниво до јавноста, во врска со извршувањето на овие пресуди, како што беше предложено во претходните одлуки, и ги повикува повторно да размислат за таква мерка; го повторуваат својот повик за поголеми напори за издигање на свеста во однос на процената на целите на асоцијациите апликанти и други слични здруженија, со цел да се објасни дека овие пресуди не создаваат обврска да се признае група лица како малцинство, но потребна е регистрација на здруженија со слични цели, доколку ги исполнуваат формалните барања, кои се пропорционални, предвидливи и доследно применети, во согласност со принципите на конвенцијата.
КМ ги покани властите на Бугарија да дадат информации за сите горенаведени прашања пред 15 јуни и одлучи да го продолжи испитувањето на овие случаи на нивниот 1.507. состанок предвиден месецов.
Бугарската влада се вади со веќе слушнати изговори
Во последната одлука КМ на СЕ се изјаснува дека е подготвен, во отсуство на видлив напредок или распоред за усвојување на убедливи дополнителни мерки, да разгледа, при нивното следно испитување на овие случаи, преземање дополнителни мерки насочени кон зајакнување на нивниот политички дијалог и соработка со авторите.
Идниот состанок на КМ е закажан за идната седмица, дневниот ред на состанокот сѐ уште не е објавен, но Бугарија веќе на 3 септември достави документ за идната расправа. Всушност станува збор за додаток на планот за акција за спроведување на серијата пресуди за ОМО „Илинден“ против Бугарија.
Во него стои: „Владата на Република Бугарија сака да го пријави следниов напредок во однос на извршувањето на групата пресуди на ОМО ’Илинден‘.
На 2 септември 2024 година, министерот за правда потпиша наредба за формирање работна група со задача да изврши целосна анализа на законодавството и практиката и, доколку е потребно, да предложи законски измени и други мерки во врска со спроведувањето на решенија во групата предмети ОМО ‘Илинден’. Во работната група ќе учествуваат широк спектар учесници – претставници на судството, Агенцијата за водење матични книги, народниот правобранител, обвинители од Врховното обвинителство, експерти од Министерството за надворешни работи, МВР, Министерството за правда, академската заедница итн. Работната група може дополнително да привлече и други експерти. Првиот состанок на работната група беше предвиден за 11 септември, а рокот за реализација на зададените задачи е 2 март в година. Владата на Република Бугарија ќе обезбеди дополнителни информации до Комитетот на министри во скоро време“.
И на тој начин, бугарската влада секогаш се вади со изговори за состаноци, обуки, како и со изразување добра волја да се почитуваат и спроведуваат пресудите на ЕСЧП. Но во практика не е забележан напредок ниту за милиметар. Сите обиди за регистрација на здруженија и партии по донесените пресуди досега беа неуспешни. А во меѓувреме Бугарија успеа да ги убеди своите европски партнери дека Македонија не ги почитува правата на Бугарите во Македонија и да ѝ наметне нивно впишување во Уставот, како услов за почеток на преговорите за членство во ЕУ. Таа истовремено одбива да регистрира здруженија на лица што се декларираат дека се Македонци и дека сакаат да го негуваат нивниот македонски идентитет.
