Еден сосема различен поглед за актуелните политики на официјален Берлин
- Drang nach Osten, т.е. пенетрација на Исток, претставува опсесивен германски експанзионизам со „долго траење“ на сметка на словенските земји. Имаше различни историско-просторни варијации. Колку што е познато досега, започнува во средниот век како „источна населба“ (Ostsiedlung) и се однесува на германизацијата на словенските области приближно помеѓу долините на реките Елба и Одра (повеќе или помалку Источна Германија за време на Студената војна), каде што само неколку десетици илјади лужички Срби успеале да преживеат до ден-денес.
- Постојат толкувања дека тоа подразбира пенетрација на Тевтонците длабоко во руската земја, па дури и подоцнежни циклуси на масовно обединување, преобраќање во католицизам, национално преобраќање и создавање синтетички етнички колективитети…
Наместо заемно корисен компромис со Русија, Германија брза кон нова конфронтација. Очигледно, за колежите што ги предизвика во двете светски војни, а поради подоцнежните геополитички интереси на победниците, не беше казнета во вистинска смисла и не ја научи лекцијата.
Хуго Бос повторно ќе шие
Неодамна еден асистент на Универзитетот во Белград излезе пред нас со една интересна забелешка, која гласи: „Хуго Бос повторно ќе шие“. Имено, тој беше инспириран од објавената, а потоа демантирана вест дека „овој глобален текстилен бренд ќе снабдува униформи за украинската армија“. Всушност, тој се потсети на озлогласената улога на таа германска компанија од 1930-тите во снабдувањето со униформи на формациите СА, СС и Хитлеровата младина, а подоцна и на Вермахтот, во која користеше принудна работа на воени затвореници и логораши.
Неговата предупредувачка досетка е сосема соодветна, со оглед на агресивните и милитаристичките трендови во современа Германија.
Германија ја надмина националната фрагментација и се обедини во 1871 година. А зборовите на „железниот канцелар“ Бизмарк дека „германското обединување е резултат на постапките на германскиот учител“ се всушност – лекција. „Џинот во срцето на Европа“ не се препушта на долготрајни прослави, ниту пак потроши многу за организациски и државотворно да се консолидира. Имено, за кратко време, Германија влезе во редовите на големите сили, но на Берлинскиот конгрес во 1878 година го покажа своето влијание и брзо интервенираше во склучувањето сојузи и распределбата на интересите.
На тоа не гледаа со претерано одушевување веќе воспоставените европски империи – Велика Британија и Франција, кои својата европска и светска моќ ја темелеа во голема мера на прекуокеанските поседи, Русија, чија територија вклучуваше огромни и богати со ресурси евроазиски пространства, па дури ни „подунавската монархија“ Австро-Унгарија, која – освен пространството, населението и природните ресурси во сопствените граници – на сметка на ослабениот „болен на Босфорот“ (Турција, н.з.), формираше сфера на влијание и експанзионистички „вентил“ на Балканот.
Сепак, сите тие – сакале-нејќеле – ја почитуваа реалноста и градеа односи со Германија полни со подеми и падови.
Идејата за дијагоналата
Од друга страна, Германија се чувствуваше тесно, ограничено и опкружено меѓу нив. Нејзината „задоцнета“ национална држава имаше тешко преболива болест на „геополитичко доцнење“, приклучувајќи се кон колонијалниот систем доцна. Со таласократската геополитичка „Идеја за Хамбург“ таа сакаше да им ги „заплетка конците“ на поморските сили и да го доведе во прашање статус квото на поделбата на неевропските континенти, но тоа би значело војна со нив (и) на европското копно.
Зајакнувајќи ја морнарицата и не суспендирајќи го тој вектор, туку сметајќи на Австро-Унгарија, таа сепак се ориентира повеќе кон „помеката варијанта“ – телурократската „идеја за Багдад“, т.е. „идејата за дијагоналата“. Стануваше збор за трансбалканско, трансмалоазиско и трансмесопотамиско продирање до Персискиот Залив, што би значело загрозување на британскиот „Голем императорски пат“ и, следствено, радикална промена на претходниот светски систем. Ваквите германски, или севкупните германски намери, концептуално беа засновани на гранката Drang nach Südosten од големата стратегија Drang nach Osten.
Drang nach Osten, т.е. пенетрација на Исток, претставува опсесивен германски експанзионизам со „долго траење“ на сметка на словенските земји. Имаше различни историско-просторни варијации. Колку што е познато досега, започнува во средниот век како „источна населба“ (Ostsiedlung) и се однесува на германизацијата на словенските области приближно помеѓу долините на реките Елба и Одра (повеќе или помалку Источна Германија за време на Студената војна), каде што само неколку десетици илјади лужички Срби успеале да преживеат до ден-денес.
Постојат толкувања дека тоа подразбира пенетрација на Тевтонците длабоко во руската земја, па дури и подоцнежни циклуси на масовно обединување, преобраќање во католицизам, национално преобраќање и создавање синтетички етнички колективитети од оригиналното руско православно население. Како концепт во модерната ера се појавил во средината на 19 век, а во следните децении, особено кон крајот на 19 и почетокот на 20 век, како во германската, така и во австроунгарската геополитичка проекција, ќе биде апострофиран како вектор „Југоисток“, на кој српскиот народ ќе плати висока, непоправлива демографска, идентитетска, економска, политичка и секаква друга цена во Првата светска војна.
Во Втората светска војна, германскиот „Drang nach Osten“ добил нацистичко „надградување“. Од гледна точка на клучниот геополитички постулат – телурократско-таласократска дихотомија – тоа може да се оцени како нелогично. Затоа што: континентализмот го погоди континентализмот. Копнена сила од центарот на европскиот континент нападнала копнена сила од центарот на евроазискиот мегаконтинент. Бехемот врз Бехемот. Покрај тоа, тоа беше ризичен потфат, спротивен на германските интереси, а во корист на олеснувањето на западните поморски атлантистички сили. Германците, сепак, не можеа да одолеат на вековната желба – да го уништат словенскиот живот и да го окупираат нивниот простор. Познато е колку милиони војници и цивилни жртви предизвика таа нивна авантура.
Германија во контекст на актуелната војна меѓу Русија и Украина
Во контекст на актуелниот оружен конфликт меѓу Русија и Западот на украинската сцена, Германија долго време оправдано се сметаше за обичен инструмент во американските раце. Сеопфатната помош за официјален Киев – од внатрешна политичка, пропагандна и финансиско-економска, до дипломатска, разузнавачка и воена – беше претставена како обврска на истакната европска членка на НАТО. Берлин одговори на барањата на Вашингтон за зголемување на процентот наменет за воени потреби со најмал отпор и, може да се каже, без суштинско несогласување.
Впрочем, минирањето на „Северен тек“ – предвидено како иден енергетски спас – беше тивко поднесено од Германија и правилно разбрано како предупредување, случајно да не се помисли на „откачување“ од атлантската заедница и во наредните времиња да се ориентира кон Москва.
По промената на раководството во САД и очигледната ориентација на новата администрација за излез од украинскиот конфликт, Германија сепак не се откажа од својот ангажман. Покрај тоа, ги интензивира своите активности во речиси сите области, неодамна дури и објави дека ќе ја снабди украинската армија со моќни ракети „таурус“. Така, таа би ја преминала „црвената линија“ со непресметливи последици. Долгогодишната жестока антируска хистерија даде резултати. Но, треба да се даде навремено предупредување: На Германија несомнено повторно „ѝ удри крвта во глава“. Чувството на Drang nach Osten никогаш не згасна. Секој 22 јуни и сеќавањата на „Барбароса“ секогаш се поврзани со стари идеи: lebensraum (животен простор), macht und raum (моќ и простор), grossraum (голем простор), grenzbewusstsein (свест за границите), raumgeopolitics (геополитика на просторот), wehrgeopolitics (воена геополитика) и друго. Сферата на интерес на Мителеуроп и „завесата“ на влијание од Балтичко и Северно Море до Јадранско Море не ги задоволуваат германските апетити, иако за старата неуспешна „Идеја Хамбург“ и „Идеја Багдад“, сосема соодветна модерна замена би била, на пример, „Идеја Риека“.
Наместо историски компромис со Русија за заемна корист, Германија брза кон нова конфронтација. Очигледно, поради колежите што ги предизвика во двете светски војни, а поради подоцнежните геополитички интереси на победниците, не беше трајно смирена, територијално намалена, сеопфатно ограничена и казнета во вистинска смисла. Таа не ја научи лекцијата, но еве ја повторно брзо се милитаризира и се заканува со нов конфликт со Русија, и не само со Русија.
Авторот е научен советник во Институтот за политички студии во Белград, а предава на Факултетот за политички науки на Белградскиот универзитет, на Економскиот факултет, на Воената академија и на Дипломатската академија на МНР
Миломир Степиќ, универзитетски професор
