Анализа
Автор: Матија Шериќ
Секоја ера има свои владетели што успеваат да наметнат авторитет и моќ. Антиката е период во кој доминирале Античка Грција и Рим. Византија и Франкиското Кралство доминирале во средниот век. Подоцна доминирала Велика Британија, поради што 19 век бил наречен британски империјален век. Во 20 век, апсолутната моќ била наметната од Вашингтон, па затоа 20 век е наречен американски век во кој Pax Americana бил во сила. Земајќи ги предвид моменталните демографски, социјални, економски, културни и политички трендови, сè укажува дека сегашниот 21 век би можел да стане азиски век. Азискиот век всушност веќе е создаден, само чекаме пробив што би можел да донесе глобална доминација на азиските сили. Pax Asiatica е реалност на блиската и далечната иднина.
Географски предиспозиции
Азискиот континент е природно обдарен и во географска и во демографски смисла. Азија е најголемиот континент по површина (44,5 милиони квадратни километри) и има најголемо население во светот – 4,8 милијарди – 60 проценти од вкупното население во светот. Се протега од најзападната точка во Мала Азија до најисточната точка на Диомедовите Острови (Русија), од најјужната точка на островот Рота (Маријанските Острови) до најсеверната точка на ’ртот Чељускин во Русија. Индија и Кина имаат по повеќе од 1,4 милијарда жители, по што следува Индонезија со 282 милиони, а потоа Пакистан со 241 милион. Најголемото парче земја на планетата и најголемото население ѝ даваат на Азија почетна предност што ниеден друг континент ја нема. Доколку азиските земји водат политика на ненасилство и конструктивна соработка, ќе се отворат незамисливи можности за целиот континент.
Проекции и прогнози
Студија од 2011 година на Азиската банка за развој покажа дека до 2050 година, три милијарди Азијци би можеле да уживаат во животен стандард сличен на оној на Европејците, а континентот би можел да генерира повеќе од половина од глобалниот бруто-домашен производ (БДП). Според анализата, БДП на Азија би се зголемил од 17 трилиони долари во 2010 година на 174 трилиони долари во 2050 година. Ова би ја вратило Азија во славните денови од пред 300 години. Во 18 век, континентот бил економски центар на светот, а Кина и Индија заедно сочинувале половина од глобалниот БДП. Кинеската империја просперирала благодарение на напредното земјоделство, трговијата и силното производство, додека Индија била водечки производител на текстил, скапоцени метали и зачини. Во тоа време, азиските империи, како што се Могулската и Отоманската Империја и империјална Кина под династијата Ќинг, имале напредни административни системи, големи градови и богата трговска и културна размена. Сепак, во 19 век, азиските империи стагнирале поради европскиот колонијализам и индустриската револуција на Западот.
Според процените на Азиската банка за развој, азиските земји ќе доминираат на глобалната сцена ако нивните економии продолжат да растат стабилно и брзо до средината на 21 век. Се очекува седум земји да го водат растот на континентот: Кина, Јапонија, Јужна Кореја, Индија, Индонезија, Малезија и Тајланд. До 2050 година, континентот повеќе не треба да има сиромашни земји, во споредба со осум во 2011 година (Авганистан, Бангладеш, Камбоџа, Киргистан, Лаос, Мјанмар, Непал и Таџикистан). Економиите на Источна и Јужна Азија би можеле да се зголемат повеќе од 20 пати до 2050 година, што ќе ја направи Азија водечка економска сила во светот.
Геополитички искричења
Кога се разгледува потенцијалот на континентот, треба да се биде рационален и да не се губат од вид тензиите што постојат меѓу големите земји што се сметаат за конкуренти. Секоја војна меѓу големите азиски сили би имала апокалиптичен ефект врз Азија и светот. Сериозни оружени конфликти меѓу, на пример, Кина и Јапонија, Индија и Кина, Пакистан и Индија би го довеле светот на работ на уништување. Војните меѓу азиските сили би предизвикале светска економска криза бидејќи азиските земји се клучни во светската трговија и производство. Синџирите на снабдување би биле нарушени, што би довело до недостиг од технолошки производи, лекови и други стоки. Пазарите на енергија би претрпеле сериозен шок, особено ако има прекин во снабдувањето со нафта и гас од регионот. Геополитичките тензии би ескалирале, зголемувајќи го ризикот од поширока војна во која би можеле да бидат вклучени сили како Русија и САД. Секако, се подразбира дека војната меѓу Кина и Русија негативно би влијаела на сите. Нуклеарниот армагедон би станал реална опасност.
Седумте столба на развој
Доколку моќните азиски сили останат трезвени и сфатат дека наместо војна, тие соработуваат во една или друга форма за да постигнат азиски напредок, потенцијалот е грандиозен. Сингапурскиот геополитички експерт Кишор Махбубани наведе седум столба што им помогнале на азиските земји да се развијат и им овозможиле да станат компатибилни со Западот: слободни пазари, наука и технологија, меритократија, прагматизам, култура на мир, владеење на правото и образование.
Слободните пазари овозможуваат побрз економски раст, инвестиции и иновации. Конкуренцијата меѓу компаниите резултираат со подобри производи и услуги и повисок животен стандард. Подобрувањето на научните истражувања и создавањето технолошки иновации е клучно за индустријализацијата и дигитализацијата на економијата. Технолошкиот напредок овозможува зголемена продуктивност и глобална конкурентност на континентот. Меритократијата е голема предност. Општествата што ги наградуваат талентот, знаењето и трудот постигнуваат висока ефикасност и стануваат трајно стабилни. Кога клучните позиции ги окупираат најспособните поединци (не се политички соодветни), јавните институции и приватниот сектор функционираат подобро.
Прагматизмот е можеби најважниот двигател на азискиот развој. Наместо да се придржуваат кон идеолошката догма, азиските земји постигнаа успех со приспособување кон реалните потреби. Ова е јасно видливо во примерите на Кина, Виетнам и Индија, кои го заменија класичниот социјализам со загуба со практичен капитализам што носи профит. Културата на мир е клучна бидејќи стабилноста е предуслов за долгорочен развој и просперитет. Владеењето на правото во Азија покажа дека кога законите важат еднакво за сите, корупцијата се намалува, а социјалната стабилност се зголемува. Квалитетниот образовен систем овозможува стекнување знаење и вештини потребни за конкурентна економија. Образованите земји полесно се приспособуваат на технолошките промени и стануваат лидери во иновациите. Добри примери се Јапонија, Јужна Кореја, Сингапур, Тајван и Кина.
КИНДИЈА – движечката сила на развојот
Уште во 2005 година, Голдман Сакс предвиде во својата прогноза за земјите од БРИКС дека до 2050 година, Кина ќе ја заземе позицијата на најголема економија во светот, додека Индија ќе следува на второто место. Голдман Сакс нагласи дека овие две сили ќе се специјализираат во различни сектори – Кина ќе стане позната како „индустриска работилница на светот“, додека Индија ќе прерасне во еден од водечките центри на услужниот сектор.
Во текот на 21 век, Индија би можела да се наметне како лидер на Азија поради својата огромна популација, брзорастечката економија и најголемиот демократски систем во светот. Иако Кина е сè уште економски и воено посилна од Индија, предноста на Индија е демографска и политичка. Младото и живописно население на Индија живее во демократија што овозможува слобода на говор и мислење, што има позитивен ефект врз развојот на нови идеи. Монолитниот комунистички систем на Кина, се разбира, не го дозволува ова, а проблемот е и стареењето на населението. Сепак, овие трендови би можеле да се променат и неутрализираат во соработка со Индија, Русија, Малезија и други соседни земји. Соработката меѓу Њу Делхи и Пекинг треба да создаде „Киндија“ што би можела да стане движечка сила на азискиот развој.
„Азијација“ на светот
Азиската популарна култура станува глобална мека сила, бидејќи има милиони обожаватели низ целиот свет. Боливуд, јужнокорејските и хонгконшките филмови, K-pop и J-pop музиката, јогата, јапонските цртани филмови, аниме, манга-стриповите или кинеската уметност на уредување на просторот фенг шуи не се само забава туку и моќни културни производи што ги промовираат азиските вредности, начин на живот и обичаи. Азиската културна доминација (заедно со стагнацијата на западната култура) помага во зајакнувањето на креативните индустрии и брендови и туризмот, што стимулира дополнителен економски раст на континентот. Како што азиската култура станува универзално прифатена во светот, политичкото и економското влијание на азиските земји исто така расте, со што се зајакнува нивната глобална позиција. На крајот на краиштата, азиската култура станува мост што ги поврзува Истокот и Западот, забрзувајќи го доаѓањето на азискиот век. Исто така, вреди да се напомене зајакнувањето на азиските религии како што се будизмот и хиндуизмот, како и религиозните концепти како што се кармата и реинкарнацијата. Сите тие придонесуваат за „азијацијата“ на светот.
Иднината на Азија
Најважните азиски политички мултилатерални организации се БРИКС и АСЕАН (Асоцијација на земјите од Југоисточна Азија). БРИКС промовира соработка меѓу големите пазари во развој, зајакнувајќи ги економските врски и политичкото влијание во Азија, додека АСЕАН ги обединува земјите од Југоисточна Азија во заеднички напор за зајакнување на безбедноста, трговијата и културните врски. Преку овие платформи, Азија не само што го удвојува својот економски потенцијал туку и директно влијае на насоката на глобалната рамнотежа на моќ во насока на Исток. Доколку Азијците се согласат, Индија, Јапонија и можеби Пакистан би можеле да станат постојани членки на Советот за безбедност на ООН.
Благодарение на заедничките иницијативи, азиските сили ги создаваат темелите за азиски век што треба да ја наследи американската хегемонија. Се чини дека американскиот век заврши. Ова добро го покажува вториот мандат на Трамп, кој има цел да ја редефинира позицијата на САД во светот и да ја повлече Америка во нова изолационистичка ера. Азија има значително поголем демографски и економски потенцијал за раст од САД. Повеќето земји на азискиот континент имаат младо и растечко население и брзорастечки економии. Од друга страна, САД ќе имаат постабилен, но побавен раст поради стареењето на населението. Се очекува Азија да има 5,3 милијарди жители во 2050 година, додека САД се очекува да имаат околу 400 милиони. Азискиот век ќе го замени американскиот век, а единствениот начин да се спречи тоа е преку внатрешни конфликти на Азијците. Ќе биде голема штета ако Азија ја пропушти својата шанса.
