Судирите меѓу суданската армија и членовите на главните паравоени сили во земјата продолжуваат, додека е неизвесно кој ги контролира претседателската палата и меѓународниот аеродром во Картум по спорните тврдења на двете страни во борбите кои се закануваат да го дестабилизираат Судан и поширокиот регион, пишува „Гардијан“.
Што се крие зад борбите?
Целта на конфликтот е борба за власт меѓу двете главни фракции на суданскиот режим.
Вооружените сили на Судан се главно лојални на генералот Абдел Фатах ал-Бурхан, де факто владетел на земјата, додека паравојската Сили за брза поддршка (РСФ) се лојални на поранешниот воен лидер Мохамед Хамдан Дагал, познат како Хемедти.
Борбата за моќ има свои корени во годините пред бунтот во 2019 година, со кој беше соборен од власт диктаторот Омар ал-Башир, кој создаде масивни безбедносни сили, но ги сврте една против друга.
Кога беше осуетен обидот за транзиција кон демократска цивилна влада по падот на Башир од власт, конечната пресметка се чинеше неизбежна, а дипломатите во Картум на почетокот на 2022 година предупредија дека стравуваат од избивање на насилство.
Во последните недели тензиите го достигнаа својот врв.
Како се развиваше ривалството меѓу армијата?
РСФ беше основана од Башир за да го задуши бунтот во Дарфур што започна пред повеќе од 20 години поради политичката и економската маргинализација на локалното население од страна на суданската централна влада. РСФ беа познати и како Џанџавид и станаа познати по широко распространетите ѕверства.
Во 2013 година, Башир ги трансформираше Џанџавид во полуорганизирани паравоени сили и им даде на нивните водачи воени чинови пред да ги распореди да го задушат бунтот во Јужен Дарфур, а потоа испрати многумина од нив да се борат во војната во Јемен, а подоцна и во Либија.
РСФ предводена од Хемедти и редовните воени сили под Бурхан соработуваа за да го соборат Башир во 2019 година. РСФ потоа го растури протестот – мирно седење пред воениот штаб во Картум, кога стотици луѓе беа убиени и имаше случаи на силување.
Договорот за поделба на власта со цивилите кои водеа протести против Башир, кои требаше да доведат до транзиција кон демократска влада, беше прекинат со државен удар во октомври 2021 година.
Пучот ја врати војската на чело на државата, иако имаше неколкунеделни протести на граѓани незадоволни од изолацијата и продлабочувањето на економските проблеми.
Хемедти отстапи кога беше во прашање планот за нова транзиција, што дополнително ги зголеми тензиите со Бурхан.
Хемедти се збогати со извоз на злато од нелегални рудници и командува со десетици илјади ветерани.
Причини за тензиите
Централна причина за тензиите е цивилното барање за контрола над армијата и интеграција на РСФ во редовните вооружени сили.
Цивилите, исто така, повикаа на предавање на профитабилните воени имоти во земјоделството, трговијата и другите индустрии, клучен извор на моќ за војската, која често им ги препушта воените акции на регионалните милиции.
Друга спорна точка е потрагата по правда по обвинувањата за воени злосторства извршени од армијата и нејзините сојузници во конфликтот во Дарфур во 2003 година.
Се бара правда и за убиствата на продемократските демонстранти во јуни 2019 година, во кои беа вмешани воените сили.
Активистите и граѓанските групи се бесни поради доцнењето на официјалната истрага.
Покрај тоа, тие бараат правда за најмалку 125 лица убиени од безбедносните сили во месеците по државниот удар во 2021 година.
Што е на коцка во регионот?
Судан е во нестабилен регион кој се граничи со Црвеното Море, регионот Сахел и Рогот на Африка.
Неговата стратешка локација и земјоделското богатство привлекоа регионална моќ што ги комплицира шансите за успешна транзиција кон влада предводена од цивили.
Неколку соседи на Судан – вклучително и Етиопија, Чад и Јужен Судан – се погодени од политички пресврти и конфликти, а односите на Судан со Етиопија се затегнати поради голем број прашања, вклучително и спорното земјоделско земјиште долж нивната граница.
Во игра се и главните геополитички димензии, а Русија, САД, Саудиска Арабија, Обединетите Арапски Емирати (ОАЕ) и други сили се борат за влијание во Судан.
Саудијците и ОАЕ ја гледаат транзицијата на Судан како можност да се спротивстават на исламистичкото влијание во регионот.
Тие, заедно со САД и Британија, го формираат Квад кој го спонзорираше посредувањето во Судан заедно со ОН и Африканската унија.
Западните сили стравуваат од потенцијалот за формирање на руска база на Црвеното Море, за што суданските воени лидери изразија подготвеност.
