Осврт кон едно хронично безбедносно жариште во близината на северната македонска граница:
- Копнената безбедносна зона (КБЗ), тесен појас по должината на административната линија кон Косово и Метохија, во правец на Централна Србија, всушност претставува „разделна линија“ или, пак, „граница“ меѓу двата соседа на Македонија: Србија и Косово. По должината на таа административна граница, источно од линијата на разделување, се наоѓаат српски армиски бази. Од другата страна на административната линија, на територијата на Косово и Метохија, според договорите склучени на крајот од војната, треба да биде присутен само КФОР. Сепак, КФОР е неспоредливо помалку активен во овие задачи од српските вооружени сили, што е еден од факторите што создаваат предуслови за инциденти во оваа т.н. Копнена безбедносна зона, што е многу блиску до македонската државна граница…
- За потсетување, Копнената безбедносна зона беше и сцена на албанската побуна во јужно-централна Србија во 2000 и 2001 година, во обид на таканаречената Ослободителна армија на Прешево, Медвеѓа и Бујановац (ОВПМБ), копија на таканаречената ОВК. Во овој оружен конфликт, војна на релативно мал простор, загинаа цивили, полицајци и војници… Тензиите продолжуваат и денес, а аналитичари проценуваат дека се можни и ескалации…
Ситуацијата е стабилна, но непредвидлива, нестабилна, неизвесна… Ова се зборовите што надлежните службеници најчесто ги користат во последните години за да ја опишат ситуацијата во Копнената безбедносна зона (КБЗ), тесен појас по должината на административната линија кон Косово и Метохија, во правец на Централна Србија. Деновиве оваа област повторно е предмет на јавен интерес, откако РТС објави дека патрола од припадници на вооружените сили што ја обезбедувале КБЗ била под огнострелен оган во близината на воената база „Дебела глава“. Немаше подетални објаснувања за овие наводи, но некако во исто време беше објавена вест за четири ловџии што залутале од Централна Србија во областа на јужната покраина. Администрацијата во Приштина ги казни и им дозволи да се вратат дома.
Повеќе од четвртина век по агресијата на НАТО врз Сојузна Република Југославија во 1999 година, војна што заврши со воспоставување на Зоната за гранична контрола (ЗГК) според кумановскиот воено-технички договор, а во согласност со Резолуцијата 1244 на Советот за безбедност на ООН, српската армија продолжува да ја извршува оваа задача, рутински и одговорно. Со оглед на напорите на генерациите војници што беа ангажирани тука во текот на изминатите 26 години, може да се каже дека тоа не е доволно забележано во перцепцијата на пошироката јавност.
Во суштина, ова е таканаречената линија за безбедност по која се наоѓаат армиски бази, од кои се спречуваат нелегални активности во оваа зона преку набљудување и патроли. Припадниците на армиските единици од цела Србија престојуваат во базите на смени. Секако, тие се вооружени и опремени со муниција, па затоа фразата за борбена мисија во мирно време не е претерување во овој случај.
Од другата страна на административната линија, на територијата на Косово и Метохија, според договорите склучени на крајот од војната, треба да биде присутен само КФОР. Соработката со овие меѓународни сили постои, функционираат врски од двете страни на линијата на сите нивоа на команда, се спроведуваат таканаречени истовремени заеднички патроли на српските вооружени сили и КФОР. Сепак, КФОР е неспоредливо помалку активен во овие задачи од српските вооружени сили, што е еден од факторите што создаваат предуслови за инциденти во КБЗ.
Тоа се главно дрвосечачи што преминуваат од Косово, влегуваат во КБЗ, каде што нелегално сечат дрва и ги влечат на територијата на покраината. Тие обично бегаат кога ќе ги сретне патрола на српските вооружени сили, оставајќи зад себе дури и трактори со приколки.
Сепак, тие постојано отворале оган од огнострелно оружје врз оние што биле задолжени за безбедноста во КБЗ. Во еден таков инцидент во 2014 година беше убиен и српски припадник на жандармеријата. И припадници на српското МВР исто така се појавуваат во КБЗ кога е потребно, кои се одговорни за обработка на оние што се фатени во нелегални активности.
Со текот на времето, припадници на приштинската полиција почнаа да се појавуваат во близината на административната линија, што дополнително ја комплицираше постојната ситуација. Се случило да ја преминат линијата и да бидат разоружени и уапсени во Централна Србија. Имало тврдења и снимки дека припадници на вооружените сили и жандармеријата ја преминале познатата линија, која не е баш толку прецизно обележана насекаде.
Соработката меѓу вооружените сили и КФОР трае веќе три децении, но еден уникатен настан во КБЗ, поточно на административниот премин кај Мердаре, се случил на 16 декември 2022 година. Тоа било време на големи тензии во Северно Косово, па затоа српската влада одлучила официјално да побара враќање на дел од полициските и воените сили во јужната покраина, за што постои можност во Резолуцијата 1244. Курир на Врховниот суд му го предал барањето на својот колега од КФОР на границата, кој го однел кај командантот на меѓународните сили во Приштина. Во јануари пристигна очекуваниот негативен одговор, но тоа беше првпат Србија официјално да побара спроведување на гореспоменатата одредба од Резолуцијата 1244.
КБЗ беше и сцена на албанската побуна во јужно-централна Србија во 2000 и 2001 година, во обид на таканаречената Ослободителна армија на Прешево, Медвеѓа и Бујановац (ОВПМБ), копија на таканаречената ОВК. Во овој оружен конфликт, војна на релативно мал простор, загинаа цивили, полицајци и војници. Овој пат сепаратистите ја преувеличија својата моќ и НАТО, или КФОР, се сврте против нив, поддржувајќи го ангажманот на Белград. КБЗ набрзо беше олабавена, а на српската армија и полиција им беше дозволено да се вратат на административната линија со јужната покраина.
Но, последниот збор во таа тесна лента сè уште му припаѓа на командантот на КФОР, како што е предвидено во Кумановскиот договор. Српската армија ќе продолжи да извршува сложена, би можело да се каже трајна, задача во КБЗ. Ситуацијата таму, според официјалните лица, денес сè уште е стабилна, но и непредвидлива, што го потврдуваат најновите настани, кои веднаш го привлекоа вниманието на јавноста откако беа објавени вестите од таа област. Р.С.
