Во очекување на резултатот од посетата на Ескобар и Лајчак на Белград, експертите укажуваат на „бриселскиот модел“ какo можно решение. Источна Белгија преку овој модел првенствено ја гарантира културната автономија на Германците во самата Белгија (право на јазик, образование, култура). Она што ЗСО треба да го овозможи е нешто повеќе од тоа – некои надлежности во економските политики, просторното планирање, здравствената заштита. Секако, малку повеќе отколку што се нуди со „бриселскиот модел“
Србија
Габриел Ескобар, специјалниот пратеник на САД за Западен Балкан, и Мирослав Лајчак, специјалниот пратеник на Европската Унија за дијалогот Белград – Приштина, откако ја завршија тридневната посета на Косово, од вчера се во Белград, каде што имаа најпрво одвоени, а потоа и трилатерална средба со претседателот Александар Вучиќ.
Во очекување на извештаите од средбите во Белград, се анализираат разговорите во Приштина, со косовската претседателка Вјоса Османи, како и со премиерот Албин Курти. Ескобар по средбата со премиерот Курти изјавил дека САД целосно ги поддржуваат независноста и територијалниот интегритет на Косово.
– Од американска перспектива, сакам да кажам дека САД целосно ги поддржуваат независноста и територијалниот интегритет на Косово. Покажавте дека сте солиден партнер, добар пријател и ви благодариме за тоа. Гледаме извонредни можности за Косово и регионот – рече Ескобар.
Тој на заедничката прес-конференција со премиерот Курти и Мирослав Лајчак рече дека работеле со европските колеги за да го препознаат Западен Балкан како исклучителна можност, а не како опасност, и да ги охрабрат сите страни да го гледаат регионот како потенцијална идна членка. Ескобар додаде дека дијалогот под покровителство на ЕУ има целосна поддршка од САД. Лајчак рече дека тој и Ескобар се во Косово за да испратат јасна порака дека ЕУ и САД соработуваат и да покажат дека ја споделуваат визијата за Косово, како и дијалог за нормализација на односите со Србија.
Бриселскиот договор јасно ги дефинира обврските
Министерот за надворешни работи на Србија, Никола Селаковиќ, вели дека заедничката посета на Ескобар и Лајчак на Приштина и Белград е важна, но останува да се види колку ќе биде ефективна. Тој додава дека дијалогот е оптоварен со немањето волја на Приштина да го спроведе договорот. Селаковиќ нагласува на фактот дека САД сакаат да ги поддржат напорите на ЕУ и Лајчак за продолжување на дијалогот меѓу Белград и Приштина, но предупредува и дека од доаѓањето на Курти на чело на владата на привремените самоуправни институции во Приштина, таму не е суштински дијалогот.
Тој потсетува дека бриселскиот дијалог јасно ги дефинира обврските што треба да се спроведат во процесот на нормализација на односите и дека додека Белград ги исполни своите обврски, Приштина отворено вели дека тоа воопшто не ја интересира.
Суштинскиот дијалог е оптоварен со отсуство на секаков вид интерес и волја на Приштина да го спроведе она што е досега договорено и што е нејзина обврска, а тоа е формирање на заедницата на српски општини (ЗСО) во согласност со Бриселскиот договор. Белград посветено ги исполни своите обврски, а Приштина не го стори тоа, туку јавно, јасно и отворено кажува дека нема да го стори тоа – изјави Селаковиќ.
На прашањето за „белгискиот модел“ за формирање на ЗСО, кој се споменува во јавноста, министерот рече дека Бриселскиот договор многу јасно ги дефинира надлежностите на ЗСО и дека планот за имплементација многу прецизно кажува што треба да направи Белград и што треба да направи Приштина.
Приштина со своевидна игра се обиде да ја промени содржината на Бриселскиот договор, играјќи приказна со испитување на уставноста на договорот. Поентата е дека бараат доволна причина и изговор. Западните земји што треба да извршат притисок врз Приштина избегнуваат да го прават тоа на ефективен и правилен начин, тие првично максимално ја поддржаа политиката на Курти – рече шефот на српската дипломатија.
Што велат експертите
Доаѓањето на евро-американската двојка во Приштина и во Белград отвори широка расправа во Србија, дали Ескобар и Лајчак ќе донесат нов предлог за решавање на прашањето за Србите во северно Косово по моделот на источна Белгија и автономија на германското малцинство.
Според поранешниот дипломат Зоран Миливојевиќ, дури и директното вклучување на Америка во косовскиот проблем дава нова динамика и го зајакнува процесот на дијалог, а моделот на источна Белгија, како што смета тој, отвора неколку прашања.
Затоа што ако тоа е она што го зборува Лајчак, тогаш тоа значи отстапување од она за што се залагаше ЕУ. И ЕУ застана зад Бриселскиот договор. Не застана само начелно туку и формалноправно. Затоа, во таа смисла, две работи се доведени во прашање – прво, кредибилитетот на ЕУ како учесник во тој дијалог, во смисла на гарант на нешто зад кое стои формалноправно. Од друга страна, вие сте веродостојни пред некој што е статусно неутрален – изјави Миливојевиќ.
Од своја страна, директорот на Институт за територијален економски развој, Драгиша Мијачиќ, смета дека спомнувањето на моделот на источна Белгија е спин, бидејќи, како што вели, преговарачкиот процес не е на ниво на кое во моментов би можело да се преговара за различни модели на ЗСО.
Мислам дека е добро да се размислува за различни модалитети за ЗСО и да се комбинираат модели на територијална и културна автономија, како што е случајот во Белгија. Источна Белгија преку овој модел првенствено ја гарантира културната автономија на Германците во самата Белгија (право на јазик, образование, култура). Она што ЗСО треба да го овозможи е нешто повеќе од тоа – некои надлежности во економските политики, просторното планирање, здравствената заштита. Секако, малку повеќе отколку што им е дадено со тој модел – вели Мијачиќ.
