Вашингтон и Берлин го одобрија овој процес, но во неофицијалните контакти се чувствува извесно двоумење за економското поврзување на земјите од Западен Балкан. Европските дипломати се прашуваат дали овој напор би можел да ги скрати напорите на Европската Унија за поттикнување регионален дијалог и соработка (преку т.н. Берлински процес) или, уште полошо, да создаде алтернатива за пристапувањето во ЕУ, пишува во анализата на „Форин полиси“
Потенцијалните кандидати за пристапување на Европската Унија сфатија дека процесот на проширување не води никаде и почнаа да постапуваат според своите интереси, е заклучокот од анализата на „Форин полиси“ по промовирањето на иницијативата „Отворен Балкан“, на тројниот самит во Скопје. Тројцата лидери, македонскиот премиер Зоран Заев, српскиот претседател Александар Вучиќ, албанскиот премиер Еди Рама, се заложија за зајакнување на регионалната економска интеграција, со ветување дека ќе ја укинат граничната контрола меѓу нивните земји до јануари 2023 година.
Планот за економско поврзување меѓу Албанија, Србија и Македонија наиде на претпазливо охрабрување од претставници на меѓународната заедница.
Вашингтон и Берлин го одобрија овој процес, но во неофицијалните контакти се чувствува извесно двоумење за економското поврзување на земјите од Западен Балкан. Европските дипломати се прашуваат дали овој напор би можел да ги скрати напорите на Европската Унија за поттикнување регионален дијалог и соработка (преку т.н. Берлински процес) или, уште полошо, да создаде алтернатива за пристапувањето во ЕУ, пишува во анализата на „Форин полиси“.
Српскиот претседател Вучиќ и премиерот на Албанија, Еди Рама, во изминатите месеци изразија отворено сомневање дека ЕУ е подготвена да ги прими земјите од регионот. Рама беше особено отворен во јавноста, споделувајќи го искуството на неговата земја постојано да стои пред вратите на ЕУ. Резултатот од ова е изморени граѓани што не сакаат повеќе да слушаат за неисполнети ветувања на политичарите.
Во 2003 година во Солун, Грција, европските лидери им ветија на земјите од Западен Балкан дека нивната крајна иднина лежи во ЕУ. Но политичката волја никогаш не држеше чекор со реториката. Поддршката за проширување меѓу гласачите во ЕУ во голема мера пропадна од приемот на Хрватска во 2013 година. Во последната деценија, ЕУ се соочи со наплив на кризи, од финансискиот шок од 2008 година до мигрантската криза, чии ефекти беа влошени од внатрешните структурни недостатоци на блокот. Францускиот претседател Емануел Макрон, кој ги предводеше напорите за нова, построга и најважна реверзибилна методологија за проширување, инсистира на далекосежни реформи во постојните европски институции пред да бидат примени нови земји во блокот.
Меѓутоа, Европејците не грешат што укажуваат на корупција и проблеми со владеењето на правото за разочарувачкиот напредок во разговорите со земјите кандидатки за пристапување на ЕУ. Индексот за перцепција на корупцијата во 2020 година ја рангира Србија на 94-то место во светот од 180 земји, Албанија на 104-то, а Македонија на 111-то место. Фактот дека членките на ЕУ, како што се Унгарија и Полска, назадуваат на демократијата и дека Бугарија и Романија продолжуваат да се борат со корупција на високо ниво речиси една и пол деценија од пристапувањето, не е „добар аргумент“ за брз прием во европското друштво.
Соочен со такви мрачни перспективи, забележително е дека ниту еден од основачите на „Отворен Балкан“ не ја гледа нивната иницијатива како алтернатива за пристапување во ЕУ, туку како дополнување на постојните процеси. Вучиќ, Рама и Заев нагласија дека целите на проектот произлегуваат од европскиот заеднички пазар, особено во обидот да се гарантираат „четирите слободи“ на пазарот (слободно движење на стоки, капитал, услуги и луѓе). Меморандумот за разбирање, потпишан на неодамнешниот самит ветува, дека ќе го исполни ветувањето за слободно движење на стоки во рок од шест месеци и слободното движење на луѓе до 1 јануари 2023 година. Поентата, како што велат тие, е да се покажат опипливи придобивки на нивните граѓани што е можно поскоро. Особено Србија се соочува со недостиг од работна сила и сака да им олесни на Македонците и на Албанците да ја преминат границата за работа. На долг рок, ниту една од земјите не е доволно голема сама за да привлече големи инвестиции од западните фирми. Единствениот пазар може да се покаже многу попримамливо за странските инвеститори, се заклучува во текстот на „Форин полиси“.
Иако името „Отворен Балкан“ експлицитно сугерира покана до други, отсуството на Косово, Босна и Херцеговина и Црна Гора на самитот во Скопје беше очигледно. Трите држави остануваат скептични, тврдејќи дека новата иницијатива го дуплира развојот на заедничкиот регионален пазар, на кој се согласија сите шест земји од Западен Балкан во Софија, како дел од Берлинскиот процес. Вратата на Европа, барем во моментов, е еднакво затворена за сите. И американските и европските лидери се загрижени за иницијативата „Отворен Балкан“, намерната двосмисленост на нивните изјави – изразување поддршка за регионална економска интеграција без наведување со кое средство е најдобро да се постигне – исто така, предизвикува вистинска амбивалентност на прашање.
Вистината е дека иницијатива како „Отворен Балкан“ на крајот ќе застане или ќе започне со имплементација. На неодамнешниот состанок беше забележан само еден обврзувачки договор со кој се ветува заемна итна помош, а преостанатите амбициозни предлози ќе бидат подготвени на пониско ниво на влада во наредните месеци. Паметната игра во овој момент би била Западот да ѝ помогне на иницијативата да успее, додека се осигури дека нејзиниот залог за отвореност кон целиот регион останува на место. Улогата на Западот не треба да биде инженерство и микроменаџмент. Наместо тоа, треба да ги држи учесниците искрени во исполнувањето на своите ветувања, а во исто време да внимаваат на големата слика, осигурувајќи дека исходот ќе биде што е можно поинклузивен, функционален и навистина отворен.
Позитивно е тоа што локалните лидери ја преземаат сопственоста за својата судбина и покажуваат креативност. Ова треба да се прифати и поттикне. Особено ЕУ треба да ја искористи можноста да биде пофлексибилна. Бидејќи се приспособува на светот што се менува, треба да започне да замислува како може да изгледа неговиот однос со неговото блиско соседство, се порачува во анализата на „Форин полиси“.
