Автор: д-р Скендер Велији, уролог
Бенигно зголемување на простата или бенигна хиперплазија на простата (БХП) претставува зголемување на простатата кое се јавува кај повозрасни мажи, а е предизвикано од абнормален раст на нормални (неканцерогени) клетки. Иако е бенигна состојба, зголемената простата врши притисок на уретрата и го отежнува поминувањето на урината, што на долг рок може да го оштети мочниот меур и бубрезите. Се јавува кај 8 проценти од мажите на возраст од 31-40 години. Овој процент се зголемува за 40 до 50 проценти кај мажите на возраст од 51-60 години и e над 80 проценти кај мажите постари од 80 години. Инциденцата на БПХ се зголемува со возраста. Така, вообичаено е да се каже дека сите мажи ќе имаат бенигна хиперплазија на простатата ако живеат доволно долго. Одреден степен на БПХ е присутен кај 80% од мажите постари од 40 години, и оваа бројка се зголемува на 95% од мажите на возраст над 80 години. БХП се јавува во периуретралната и преодната зона на простатата, односно ткивото што ја опкружува уретрата во простатата. Растот започнува во мускулите и влакнестите клетки на простатата, а подоцна се шири и во клетките што лачат течност. Дел од ткивото погодено од БПХ е во форма на нодули, а другиот дел е повеќе дифузен.
Како што расте ткивото погодено од бенигна хиперплазија во преодните и периуретралните области, го турка околното ткиво во централните и периферните зони додека не се притисне врз надворешната капсула. Растот на клетките на простатата продолжува дури и кога нема повеќе простор во простатата и тоа е кога зголемениот притисок почнува да притиска врз уретрата и да доведе до уринарна опструкција. Бидејќи хиперплазија се јавува во внатрешниот дел на простатата што ја опкружува уретрата, големината на жлездата има мало или никакво влијание врз развојот на симптомите.
Уште нема задоволително објаснување за појавата на БХП. Машките хормони можат да играат улога, но никој не знае дали стимулира хиперплазија или само обезбедува поволна средина за нејзиниот развој. Следното објаснување за БПХ би било дека размножувањето на клетките ја надминува нивната смрт на одредена возраст кај мажјакот. Без оглед на причината, БХП може негативно да влијае на мочниот меур и уринарниот систем воопшто. Како што туморот продира во уретрата, празнењето на мочниот меур се отежнува, што бара посилна контракција на мускулот на ѕидот на мочниот меур, детрузорот, со цел истекување на урина. Ова работи некое време, а потоа детрузорот станува подебел и посилен за успешно да го компензира зголемениот напор. Овие промени заостануваат дури и по дефинитивниот хируршки третман на простатата, што објаснува зошто кај некои мажи симптомите перзистираат дури и 12 месеци по операцијата. На крајот, детрузорот ја губи способноста да турка урина низ стеснетиот уретра. Мочниот меур веќе не може целосно да се испразни и тогаш се појавуваат повеќето симптоми. Ако таквата ситуација продолжи, притисокот во мочниот меур се зголемува и се пренесува назад во бубрезите преку уринарниот систем, што може да предизвика нивна трајна штета, опасна по живот. За среќа, ова ретко се случува бидејќи повеќето мажи бараат лекарска помош пред да се појават сериозни компликации.
Кој се разболува?
Постарите мажи се изложени на ризик. Некои други фактори, исто така, може да играат улога во развојот на БХП. Постои интересна врска помеѓу БХП и пушењето. Помалку е веројатно дека пушачите ќе развијат БХП. Истото важи и за мажите кои имаат цироза на црниот дроб. Во нив, фреквенцијата на БХП е помала отколку кај мажите со здрав црн дроб, а лекарите веруваат дека ова се должи на повисоките концентрации на женски хормони. Без оглед на причината, не земајте го ова како покана за консумирање алкохол и пушење, бидејќи на тој начин ќе замените само една бенигна болест со две многу посериозни. Конечно, вообичаеното прашање е дали БХП го зголемува ризикот од рак на простата. За жал, истражувањето не успеа да го реши овој проблем. Некои тестови укажуваат на зголемен ризик, некои непостоење и некои намален ризик. Најдобар начин за сумирање на овие податоци е да се каже дека не постои силна врска помеѓу БХП и ракот. Сепак, јасно е дека факторите на ризик се исти и за БХП и за рак на простата – постарата возраст на мажот. Често БХП и ракот коегзистираат, поради што внимателно се испитува ткивото отстрането за време на хируршки третман на БХП.
Симптоми
Помалку од половина од сите мажи со БХП имаат симптоми кои вклучуваат:
• забавено или одложено мокрење
• слаб млаз
• нецелосно мокрење (стимул за мокрење веднаш по мокрењето)
• дисконтинуитет (прекин на млазот при празнење на мочниот меур)
• капе (капе урина што трае неколку секунди на крајот на мокрењето и е знак дека детрузорот повеќе не може да задржи силен млаз)
• ноктурија (треба да уринирате 2 до 3 пати во текот на ноќта)
• дизурија (болка при мокрење)
• хематурија (присуство на крв во урината)
• уринарна ретенција (уринарна ретенција)
• почесто мокрење
• итно мокрење (силен и ненадеен нагон за мокрење)
• инконтиненција (неконтролирано истекување на урина).
Простатитисот често се користи како име за голем број симптоми предизвикани од БХП. Симптомите на БПХ може да се поделат во две категории – опструктивни и иритативни симптоми. Опструктивните се директна последица на влијанието на БХП врз уретрата, а иритативните се манифестација на нестабилност на детрузорот поради опструкција. Кај некои мажи со БПХ постои опструкција, но без симптоми – ова е т.н. тивок простатизам. Опструктивните симптоми вклучуваат одложено или одложено мокрење, слаб млаз, дисконтинуитет, нецелосно мокрење и капење на крајот на мокрењето. Иритирачки симптоми вклучуваат фреквенција, ноќно мокрење, итно мокрење, инконтиненција, дизурија, хематурија, инфекција на уринарниот тракт и уринарна ретенција. Ниту еден од овие симптоми не е специфичен за БХП. Секој од нив може да биде знак за друга болест.
Симптомите на опструкција може да бидат предизвикани од стеснување на уретрата, стегање на вратот на мочниот меур, камења во мочниот меур или рак на простата или мочен меур. Иритирачки симптоми може да се должат на нестабилност на мускулите на мочниот меур-детрузор, инфекција на уринарниот тракт, воспаление на простатата или дијабетес. Симптомите на БПХ може да се влошат со земање на некои лекови за лекување на други болести. Стимуланси, како и некои што се наоѓаат во лекови за астма и застојот на синусите, можат дополнително да ја стеснат уретрата. Други лекови, како и многу антиспазмодични лекови, може да ја намалат способноста за празнење на мочниот меур. Диуретиците и алкохолните пијалоци, исто така, можат да ги влошат симптомите, па затоа е важно да му дадете на вашиот лекар список со сите лекови што ги зема пациентот (вклучително и лекови без рецепт). Прекинувањето на земањето на овие лекови може да биде с that што треба да се направи за да се отстранат симптомите.
Какви испитувања може да се направат?
• Дигиторектален преглед открива зголемена и мека простата.
• Може да се измери стапката на проток на урина (кај мажи со БПХ е помала од 10 мл во секунда).
• Мерење на преостаната урина (количина на урина што останува во мочниот меур по мокрењето).
• Тест за уринарен притисок при мокрење: Притисокот на мочниот меур може да се измери за да се потврди дијагнозата или да се најде блокада.
• Можно е да направите тест за урина за да проверите дали има крв или дали е присутна инфекција.
• Уринарна култура во случај на инфекција
• Цистоуретрограм
• Тест на крвта – специфичен антиген на простата (ПСА)
• Цистоскопија – набудување на простатата и мочниот меур.
Третман
АЛФА 1-БЛОКЕРИ: Денешната терапија за бенигна хиперплазија на простата вклучува употреба на алфа-блокатори: Тамсулозин 0,4 мг. Овие лекови може да се користат за лекување на бенигна хиперплазија на простата, бидејќи ги релаксираат мускулите на вратот на мочниот меур и го олеснуваат мокрењето. Од луѓето третирани со алфа-блокатори, 74% пријавиле подобрување на симптомите. 5-алфа редуктаза инхибитори – ја блокираат конверзијата на машкиот хормон тестостерон во неговиот активен облик дехидротестостерон (ДХТ). Проширувањето на простатата кај БХП е директно поврзана со ДХТ, па овие лекови ја намалуваат големината на простатата за 25% за време од 6 до 12 месеци. Најчесто употребувани 5-алфа редуктаза инхибитори се дутастерид 0,5 мг. Овој лек го намалува нивото на хормони во простатата и со тоа ја намалува неговата големина. Ја зголемува брзината на проток на урина и со тоа ги намалува симптомите на бенигна хиперплазија на простатата. Понекогаш се потребни шест месеци за да се случи големо подобрување.
ХИРУРШКИ ТРЕТМАН – Операцијата обично е индицирана кај мажи со симптоми на инконтиненција, крв во урината, уринарна ретенција и повторливи инфекции на уринарниот тракт. Изборот на одредена хируршка процедура обично зависи од сериозноста на симптомите и големината и обликот на простатата. Хируршки третман вклучува трансуретрална ресекција на простата, трансуретрален засек на простата и отворена простатектомија. Во тек се различни испитувања за да се оцени ефикасноста на другите терапии, како што се хипертермија, термичка терапија, протеза на простата и хормонска терапија. ТУРП: Трансуретралната ресекција на простатата (ТУРП) е најчестата хируршка процедура кај бенигна хиперплазија на простата. Се изведува со вметнување на уретроскоп преку уретрата.
Превенција
Бенигното зголемување на простатата е нормален физиолошки процес што се јавува поради стареење. Иако предпубертетската кастрација сигурно го спречува развојот на бенигна хиперплазија на простатата, тоа не е остварлива опција.
