Злате долго време останува најголем и најсилен во друштвото. По земјотресот, уште повеќе окрупнува и зајакнува, па ја наметнува својата волја врз другите во друштвото, кога е потребно и со понекоја тупаница, па така сите, со понизно кикотење, се врткаат околу него, преплашени да не ги затвори во лифтот на зградата над „Путник“ и внатре, во тесно, притиснувајќи го копчето на најгорниот, шести кат, да им „удри по еден ќотек“. Ваквата понижувачка позиција ја трпи до доаѓањето на другарот Тито во Скопје, кога сите ученици од нивното основно, со црвени пионерски марами и светлосини титовки, оние примерните и испегланите во бели кошули и сини панталони, секој петти со хартиено знаменце на ФНРЈ на дрвено стапче, се распоредени од железничката, па по должината на улицата Маршал Тито (не случајно совпаѓање) во два реда – тој како еден од пониските во првиот, Злате, за жал, е зад него, а пречекот трае веќе цел час: лимузината со другарот Тито уште не се појавува, а децата стануваат гласни, се довикуваат преку улицата, се туркаат, дрдорат и се кикотат, и покрај постојаната контрола на наставниците.
– Шутрак еден смотан – болно го мушнува Злате по слабините. – Каде ти е чалмата, бе? Знае, застрашен, дека ќе следува тортура од зборови и пердашења: – Ја симнав… одамна… – промрморува со бедна насмевка (уште победна зашто Злате не може да ја види). – Зошто бе? Убаво ти стоеше – вели Злате, иако најмалку десетпати до денес го видел без чалма, продолжувајќи да го толчи одзади со куси невидливи удари. Малтретирањето нема да престане до пристигнувањето на другарот Тито, кој, како за инает, никако да дојде.
Уште пред половина година, меѓу машките од соседството, се појави со завој околу главата. Резултат од паѓањето меѓу алеите густо посадени патлиџани во дедовата бавча на пајкомаалската куќа. Насекаде околу се беа намножиле полузрели плодови, зеленикаво-розе топки, одгоре небото се спуштило најниско што може, а тој трчка ли трчка, и по сета онаа притаеност во станот на четвртиот кат, сега најслободно ја чувствува радоста на движењето, како пробудено ждребе што силно посакува да се впушти во галоп. И тогаш, пред него се појавува дебелиот, црн Мики, и самиот збунет од директната средба. Иако го познава, иако сака да се гали и преде во неговиот скут, сега се наежува како црн вештер и почнува да бега. Се затрчува по него, а мачорот, неверојатно снаодлив за својата тежина, се мушнува меѓу доматите.
Го следи без да внимава на вдлабнатината меѓу патеката и алејата, ногата му запнува и тој паѓа, удира со главата врз шилецот на еден од стаповите за потпора на доматните стебленца, се прпелка, со носот во почвата, а низ лицето му се слева блуткава, леплива течност. Беспомошен, измачкан од почвата и крвта, наскоро и од солените солзи, иако сѐ уште несвесен за болката што ќе ја трпи, кога неговите (мајка му, и таа плачејќи, татко му изнервиран поради толкавата несмасност на „шмокљанчето“) итно ќе го однесат во болница на шиење и преврска.
Вечерта кога во маалото се појавува со завој околу главата, Злате, најкрупниот меѓу нив, му се потсмева: – Кој си бе ти? – Јас сум. Сабајлево си ја скршив главата. – Да бе, ти си. Чалмосан!
И кога ќе му го извадат завојот и долго потоа, низ целото основно, Злате го вика „чалмосан“, „смотан“, а тој мора да го поднесува таквото тормозење зашто, едноставно, му се плаши.
(продолжува)
