Фестивал на нем и класичен филм
Во рамките на четвртото издание на Фестивалот на нем и класичен филм во Кинотеката на Македонија, кој се одржува до 16 септември, предвидена е разновидна програма, која започна со култниот „Андалузиски пес“ (краток филм, Франција) од 1929 година, во режија и по сценарио на Луис Буњуел и Салвадор Дали.
„Андалузиски пес“ е едно од највлијателните дела во историјата на кинематографијата и се смета за клучен пример на надреализмот во филмот. Овој краток филм е создаден во соработка со славниот сликар Салвадор Дали и претставува радикално отстапување од традиционалните наративи и визуелни кодови на тогашното време. Филмот се отвора со една од најиконичните сцени во историјата на киното: млад човек (игран од самиот Буњуел) остро сече око со брич, паралелно со слика на облак што „сече“ месечина. Оваа сцена веднаш го поставува тонот на филмот, нагласувајќи ги надреалистичката природа на прикажаното и намерната употреба на шокантни и дезориентирачки слики за да се предизвика емоционална реакција кај гледачот.
„Андалузиски пес“” нема традиционална приказна или логична последователност. Наместо тоа, тој се состои од низи асоцијативни слики што ги преиспитуваат границите на реалноста и сонот. Сцените се поврзани преку нелинеарни премини, со промени во временските и просторните рамки, кои се чинат како неосетливи, што дополнително го зголемува чувството на дезориентација.
Буњуел и Дали со филмот истражуваат теми како сексуалноста, потсвеста и репресијата, користејќи ја визуелната уметност како средство за изразување на длабоковкоренетите човечки стравови и желби. Исто така, филмот е исполнет со симболи што се провокативни и често интерпретирани на различни начини. На пример, мравките што излегуваат од дланката на мажот може да се гледаат како симбол на распадот или стравот од смртта. Од техничка перспектива, „Андалузиски пес“ е пример за иновативност и креативност. Камерата и монтажата се користат за да се создадат визии што се едновремено убави и вознемирувачки. Ниту една сцена не се обидува да биде рационална или лесно разбирлива, туку, напротив, целта е да се предизвикаат шок, недоразбирање и размислување. И покрај својата кратка должина, филмот успева да остави трајно влијание врз гледачот, оставајќи го со чувство на нелагодност и прашања без одговор. Во контекст на надреализмот, „Андалузиски пес“ е беспрекорно дело, кое ги олицетворува основните начела на движењето: уривање на логиката, предизвикување на традиционалните вредности и истражување на длабоките агли на човечката свест.
„Андалузиски пес“ не е само филм, туку искуство, кое го тера гледачот да ја преиспита својата перцепција на реалноста и да се впушти во светот на надреалното. Тоа е дело што продолжува да инспирира генерации на филмаџии и уметници и кое и денес останува актуелно и провокативно.
Во првиот фестивалски ден беше прикажан и „Дискретниот шарм на буржоазијата“ (Франција, Италија, Шпанија) од 1972 година, исто така на Луис Буњуел, еден од најпознатите и највлијателни филмови на надреализмот. Овој филм, кој доби „оскар“ за најдобар странски филм, претставува суптилна, но остроумна критика на буржоаската класа и нејзините навики. Филмот следи група пријатели од високата класа, кои постојано се обидуваат да организираат вечера, но се соочуваат со низа апсурдни и надреални пречки, кои им го попречуваат планот. Оваа едноставна наративна основа му овозможува на Буњуел да ги истражи темите на лицемерството, моралната празнина и површноста на буржоазијата. Она што го прави овој филм уникатен е неговата структура. Наративот е нелинеарен и флуиден, со сцени што се менуваат од реалност во сон, а потоа повторно во реалност, без јасна граница меѓу нив. Тоа создава впечаток на постојано лебдење помеѓу свесното и потсвеста, што е карактеристично за надреалистичките дела. Хуморот во филмот е суптилен, често апсурден и длабоко ироничен. Буњуел користи хумор за да ги исмее општествените конвенции и парадоксите на буржоазијата. На пример, сцените во кои ликовите се обидуваат да го одржат својот формален однос и покрај апсурдните ситуации во кои се наоѓаат, ја откриваат нивната неспособност да се справат со реалноста надвор од нивните утврдени улоги и правила. Ликовите се претставени како празни бездушни фигури, кои се повеќе заинтересирани за формата отколку за суштината. Нивните дијалози често се бесмислени и тие се претставени како неспособни да ги препознаат или разберат сопствените чувства и потреби. Тоа дополнително го нагласува отуѓувањето на буржоазијата од вистинската човечка емоција и искуство.
Естетски, „Дискретниот шарм на буржоазијата“ е едноставен, но ефективен. Буњуел се фокусира на минималистичка кинематографија. Камерата често останува статична, додека настаните во кадарот се одвиваат со невообичаена интензитет и апсурдност. „Дискретниот шарм на буржоазијата“ е филм што длабоко проникнува во структурите на општеството и ни покажува колку тие можат да бидат празни и апсурдни. Буњуел успева да создаде дело што е истовремено интелектуално предизвикувачко и забавно, користејќи го надреализмот како средство за разобличување на буржоазијата и нејзините вредности. Ова е филм што продолжува да инспирира и да предизвикува размислување кај публиката, дури и многу години по неговото создавање.
