Рецензија
(Павлина Атанасова, „Карпа во морето“, „ПВН Публикации“, Скопје, 2023 г.)
Меѓу највидливите, несомнени идни мајстори на литературната уметност кај нас, но секако и многу пошироко, една поетеса стои највисоко, нејзиното доаѓање е вистински книжевен празник. Спокојно, но со голема благост на претходник, со благодарност за нејзините песни како редок дар, ја поздравувам Павлина Атанасова, млада поетеса, која на почетокот покажува дека одвај ќе треба да наукува во областа на лирската уметност. Што е исто така од особено значење, таа е прифатена и поздравена од нејзините врсници или од оние малку постари од неа, па во штедрите препораки на задната корица од книгата се запишани неколку реченици полни со незадржан восхит. „Поезијата на Павлина Атанасова е од тие што ве тераат и вие да пишувате“, изјавува Ѓоко Здравески, а Стефан Костоски додава: „Поезијата на Атанасова е тивка вода што спокојно ги слуша сите звуци на универзумот“. Впрочем, очигледно не беше случајно тоа што една од нејзините претходни поетски книги, стихозбирката „Големата прегратка“, се најде во потесен избор за наградата „Браќа Миладиновци“ на „Струшките вечери на поезијата“.
Уште од првата средба со поезијата на Атанасова, всушност уште со песната „Прва средба“, станува јасно дека градбените елементи на поетските единици, значи лексичкиот материјал ќе биде крајно штедливо, со голема стратегиска посветеност употребуван во достигнување естетски ранг. Ако е можно со неколку стиха, со неколку збора да се омеѓи што поголема територија, таа да се протега во повеќе области, подрачја и сфери, да се устројува песната преку асоцијативни искрења, со помош на повеќесмисловна алузивност, лирскиот настан да се одвива во повеќе темпорални зони, да бабри песната, да го надраснува скржавиот текст што ја носи. Гледајте, читајте како долго одекнува во нас исклучително кус, стенографски лирски запис во кој се гласнуваат ретки емотивни доживувања, сеќавања, поточно прасеќавања, речиси помисли и умисли од пренатални мигови, од една друга паралелна реалност, и ја полнат песната, проширувајќи го волуменот на нејзината сугестивност.
Ме допре со гласот и го слушнав далечниот звук на врутокот на плодовата вода.
Ова се потези на супериорна рака, на виспрен, но очигледно и посветен мајстор, сеедно дали се работи за долгогодишен книжевен присутник или за млад автор, единствено од значење се мерливоста и досегот на лирската енергија, која, меѓутоа, не се впушта наврапито во книжевната градба, туку ги испитува и ги проверува творечките постапки на оние што на поетесата ѝ значеле и од кои учела и беспрекорно научила многу. Тоа може да се види и од навидум небрежно и како случајно уфрлени алузии на стихови, песни и имиња на големи светски автори. Така, на пример, песната „Ова утро“ воспоставува ненаметлива паралела со далечен лирски текст, со сличен настан што го опева американскиот поет Вилијамс Карлос Вилијамс во песната „Колку да се каже“, а на ист начин е постапено и во песната на Атанасова „Со одењето по мраз“, чиј наслов, како што се гледа, стои во италик и секако алудира на претходни познати уметнички остварувања. Во текстот исто така „работат“ и режисерот Вернер Херцог и филозофот Валтер Бенјамин, преку еден цитат од „Стерна“ е присутен и Блаже Конески, а во една песна лирското ЈАС слуша музика од германскиот композитор Нилс Фрам. И, секако, во согласност со длабоко присуштата и прифатена стратегија, Атанасова остава доволен простор за помисла, размисла, досетување и проверка на овие елементи, навидум, небаре попатно упаѓаат тие во стиховите, со што го поттикнува љубопитниот читател да пребарува во своите информации, во лектирата и во широката област на творештвото и културата. (Постапка што ми е особено блиска, бидејќи во моите поетски книги, во семантичка полусенка, ги вградував имињата на Арно Даниел, на Морис Сев, на Нервал, на Фелини…) Инаку, нашата поетеса ја ситуира својата песна меѓу флуидни светови, меѓу тврдата (божем) стварност, меѓу извесноста и претпоставките, меѓу копнежите и сонот, со што „дејствието“ во лирската атмосфера е и овде и таму, преполнето со искуство од најразличните појавности. Единствено во милоста на оваа лирска, песнина стварност, девојчето од сонот е присутно и во трезвената секојдневна реалност, тоа ги носи од таму атрибутите со кои и овде се обѕидува. Преку ваквата организација на песната, во некои стихови, („Песната што недостасуваше“), сцената се преместува во одмината возраст, во иднината на лирските субјекти и во далечен простор, па читателот наслушнува шепот од разговор за тегобни животни настани од некое друго метежно време.
Ова се само неколку истргнати примери од големото лирско пространство разместено во ехото на куси песни и стихови, барем на ваков, бегол начин да ѝ се каже ДА на една прочистена, исправена и самоуверена поетеса, да се поздрави со добредојде едно ново име во современата македонска литература. Павлина Атанасова во својата книга донесува мал број кратки песни и стихови, но многу, многу поезија! Секоја мајка / што го држи в раце своето бебе / држи еден Бог, пее поетесата во песната „Првото цвеќе“, а овие стихови би можеле да се парафразираат на следниот начин: Секој читател што ја држи в раце оваа книга, држи една голема книжевна иднина!
Санде Стојчевски
