Низ страниците на македонската литература за деца
Седеше на тротоарот од една мала полуосветлена уличка. Тоа беше само мало старче со долга бела брада, а под шубарата му се подаваа исто така бели пластови коса. И плачеше. Солзите му беа крупни, светли како џамлии.
– Зошто плачете, непознат човеку? – го прашав.
Старчето престана да плаче, ме погледна право во очите и проговори со мошне бистар глас:
– Хе, зошто! За она што беше, за загубениот смев, за исчезнатата радост…
– А кој сте вие, добар човеку?
-Јас? – се чукна во градите. – Зар не ме знаете?
– Не.
– Хм, имате право – рече. Мене ме познаваат сите деца. А вие – не сте дете.
– Вистина ве познаваат? Од каде? – се зачудив.
– Јас сум нивниот пријател: Шумскиот Дух, Рибецал, Бестрашниот Ловец, Доброто Џуџе…Но да не ги редам сите мои имиња. Јас сум познатиот глумец од куклениот театар.
– Да, да, да…сега веќе знам кој сте и што сте…
Тогаш тој почна да ми ја раскажува својата историја.
– … Мојот ден почнуваше со глас на труба, а завршуваше со ракоплескање.
„Ајде, Рибецале, дојдоа децата. Исчешлај си ја брадата, измазни си ги мустаќите, намести си ја шубарата. Почнуваме…“
Тоа беше гласот на мојот стопан и јас го слушав и ги исполнував сите негови заповеди. Заради децата… Но вие не знаете што е тоа радост, што е смев. Само што ќе се појавев на сцената, децата веднаш грмнуваа:
„Дојде нашиот пријател…Здраво, Рибецале! Браво, Ловче! Ура!“, викаа и се смееја. Мојот живот се состоеше од постојано патување од град до град. Сиот мој живот – до овој миг. Насекаде ме пречекуваа стотици љубопитни детски погледи, насмеани лица. Јас им носев смев, разбирате ли? Јас бев најсаканиот продавач на смевот. Уште ми се пред очи шарените плакати залепени во многу, многу градови: „Вечерва, драги деца, доброто џуџе од долината на сказните ќе ви раскажува каде се раѓаат ветриштата, како зреат јаготките, колку птици има во шумата и од каде ги купуваат песните, кој ги обојува цвеќињата, колку дена војуваат мравките, зошто дрвјата растат нагоре и така натаму… Само вечерва!
Утре под друго име, заминува за друг град. Ако татковците не сакаат да ви дадат пари за билет, не го изедувајте појадокот, пливајте на суво по подот, наоблачете го небото под своите веѓи, заканете се дека од утре нема да одите на училиште. Со два збора: штрајкувајте, протестирајте!“
Ех, чудни беа тие реклами, шарени, бучни, весели.
Најмалите деца доаѓаа со своите мајки.
Оние ни мали ни големи – со бабите и дедовците.
Средните доаѓаа со браќата и сестрите.
Големите – сами.
Сите деца доаѓаа. Сите деца се смееја.
Тогаш бев млад, весел. Мојот глас ѕвонеше над полната сала како пролетна труба. Јавав на слонови и зебри, се борев со мечки и крокодили, се дружев со лавови и елени… Но погледнете ме сега! На што ви личам? Моите алишта се искинаа. Пет години поминаа, можеби и повеќе откако сум излезен од мојата мајка – фабриката за играчки. И од град во град, само патував…
Додека раскажуваше, по улицата се зададе некакво возило, чии фарови беа вперени право во продавачот на смев, но сега тажен, што седеше на тротоарот. Тогаш добро го видов: очите му беа полни со оние крупни, светли џамлии и една по една му се тркалаа по лицето.
– А зошто сега не сте во Куклениот театар? – го прашав.
– Ех, во тоа е сета мака – воздивна. Сега сум веќе многу стар… На мое место донесоа друг, а мене ми дадоа отказ.
– Значи, не добивате веќе плата?
– Не… Ми дадоа малку пензија, ме грабнаа за брадата и ме исфрлија низ прозорецот… Но подобра награда за мене од веселите детски ракоплескања – нема.
– А, сега каде мислите да одите? – го прашав.
– По овој пат… Таму, надвор од градот живеат птиците, мравките, цвеќињата… Ќе појдам кај нив.
Така рече и за миг го снема во темнината.
Видое Подгорец (Од книгата „Деца под печурки“)
