Згасна сонцето на „Санденс“: Збогум, Роберт Редфорд
- Актерот, режисер и визионер што со својата харизма ја обележи златната доба на Холивуд, го напушти овој свет оставајќи зад себе непроценливо наследство. Со филмови како „Буч Кесиди и Санденс Кид“ и „Убодот“, тој стана не само икона на своето време туку и симбол на автентичната американска кинематографија.
Како основач на фестивалот „Санденс“, тој им даде глас на независните автори и ја промени насоката на филмската уметност за генерации што доаѓаат.
Неговиот живот беше спој на уметничка страст, длабока човечност и бескомпромисна посветеност кон природата и општеството.
Со неговата смрт, светот изгуби не само голем уметник туку и еден од најсветлите чувари на филмската душа
На 16 септември 2025 година филмскиот свет осамна во тага. Роберт Редфорд, актерот со харизма што ја обележи американската кинематографија и режисерот што ѝ даде нова димензија на уметноста зад камерата, почина во својот дом во Санденс, Јута, на 89-годишна возраст. Со него не замина само еден човек туку цела ера на киното – ера што ја спои класичната холивудска гламурозност со искрената, човечна драма на независниот филм. Филмскиот свет го напушти една од најголемите икони, но неговите дела ќе останат да сведочат долго време по неговото заминување. Неговото заминување можеби значи крај на една ера, но исто така значи и почеток на една ера на бесмртност.
Роберт Редфорд беше ѕвезда од старата школа, визионер на новото време и човек што покажа искрена борба за независно кино. Роберт Редфорд не беше само актер туку симбол на филмска ера, не беше само режисер туку глас на една културна визија. На 16 септември 2025 година светот остана без оваа легенда – и со тоа заврши едно од најсветлите поглавја во историјата на седмата уметност.
Од ѕвезда до визионер
Редфорд прво го освои светот како актер. Улогите во „Буч Кесиди и Санденс Кид“ (1969) и „Убодот“ (1973) го претворија во култна фигура на американското кино, а неговиот природен шарм и топла енергија го направија миленик на публиката. Со „Сите луѓе на претседателот“ (1976) докажа дека Холивуд може да биде и политички и општествено свесен, додека како режисер со „Обични луѓе“ (1980) неочекувано освои „Оскар“ и се впиша во редот на уметници што еднакво владеат пред и зад камерата.
Животот и наследството на една холивудска икона
Роберт Редфорд (Чарлс Роберт Редфорд Јуниор) е роден на 18 август 1936 година во Санта Моника, Калифорнија. Од млади години покажувал интерес за уметноста и спортот, но неговиот животен пат го одвел кон актерството и режијата, правејќи го една од најзначајните личности во американската и светската филмска индустрија.
Рани години и почетоци
Редфорд студирал уметност на Универзитетот во Колорадо, а потоа и во Европа, пред да се насочи кон актерството во Њујорк. Кариерата ја започнал на театарската сцена, настапувајќи на Бродвеј, пред да се пробие на телевизија и филм.
„Санденс“ – наследство за иднината
Неговото најголемо влијание, сепак, останува фестивалот „Санденс“. Основан во 1980-тите како платформа за независни автори, фестивалот прерасна во најзначајната сцена за нови гласови во светското кино. Токму таму се открија режисери и филмови што денес се дел од современиот канон. Без Редфорд, независниот филм можеби никогаш немаше да стане глобален феномен.
Човек на интегритет
Покрај уметноста, Редфорд беше и активист, борец за животната средина и глас за социјална правда. За него филмот секогаш беше повеќе од забава – беше огледало на општеството и повик за промена. Тој никогаш не ја изгуби вербата дека културата има моќ да создава подобро општество.
По неговото заминување, од фестивалот „Санденс“, кој беше негов животен проект, пристигнаа зборови исполнети со почит: „Роберт Редфорд не само што го основа овој фестивал тој му ја вдахна душата. Неговиот дух ќе продолжи да живее во секој филм што ќе биде прикажан овде“.
Многу млади режисери и актери, чии кариери започнаа токму преку „Санденс“, објавија лични спомени. „Тој ми даде шанса кога никој друг не сакаше да слушне за мене“, напиша Ева Дуверне. „Неговата поддршка ми ги смени кариерата и животот“.
Активизам и личен живот
Роберт Редфорд беше познат по својот еколошки и политички активизам. Цел живот се залагаше за заштита на природата и правата на човекот. Редфорд има четири деца, а неговиот личен живот, иако често под лупа на јавноста, секогаш остануваше достоинствено дискретен.
Последни години и наследство
Иако во 2018 година официјално ја најави својата актерска пензија, неговото влијание врз филмската индустрија останува огромно. Со повеќе од шест децении кариера, Редфорд остави трага како актер, режисер, продуцент и културен визионер.
Последен поздрав
Со заминувањето на Роберт Редфорд, светот изгуби повеќе од актер и режисер – изгуби раскажувач што веруваше во моќта на приказната. Неговата харизма, неговите филмови и неговата визија за независното кино ќе продолжат да живеат како светилник за идните генерации. За публиката тој ќе остане вечно Санденс Кид, а за филмската уметност – вечен чувар на нејзината искреност и интегритет.
Емотивни пораки и збогувања
Светот во солзи: Последниот аплауз за Роберт Редфорд
Веста за смртта на Роберт Редфорд одекна низ светот со неверојатна сила. Колеги, режисери и актери од различни генерации изразија длабока тага и благодарност за неговото дело
Со кариера што траеше повеќе од шест децении, Редфорд остави длабока трага во историјата на филмот, независното кино и општествената ангажираност. Неговата смрт предизвика лавина од емоции, а голем број колеги, пријатели и обожаватели споделија трогателни зборови за човекот што беше повеќе од актер – тој беше институција.
Големите имиња на Холивуд со последен поздрав
Барбара Стрејсенд, со која Редфорд ја сними незаборавната романса „Како што бевме“, напиша: „Секој ден на снимањето со Боб беше возбудлив и интензивен. Тој беше харизматичен, интелигентен, интензивен и еден од најдобрите актери што сум ги сретнала“.
Џејн Фонда, долгогодишна пријателка и партнерка на филмското платно, изјави: „Не можам да престанам да плачам. Боб значеше многу за мене. Тој беше прекрасен човек на сите можни начини“.
Мерил Стрип, со која Редфорд ја сними епската драма „Надвор од Африка“, се прости со кратка но силна порака: „Еден од лавовите замина. Почивај во мир, мој драг пријателе“.
Дастин Хофман, партнер во политичкиот трилер „Сите луѓе на претседателот“, изјави: „Работата со него беше едно од најголемите искуства во мојот живот. Ќе ми недостасува“.
Скарлет Јохансон, која во младоста играше покрај Редфорд во „Шепотот на коњите“, напиша: „Боб ми покажа што може да биде актерството. Секогаш имаше време за мене, без разлика колку беше напорен денот “.
Мартин Скорсезе во своето соопштение го нарече „еден од ретките вистински херои на филмот, човек што никогаш не дозволи славата да му ја замагли визијата“.
Џорџ Клуни изјави дека „без Редфорд, независното кино немаше да изгледа исто – тој беше оној што ни покажа дека вреди да се слушне секој глас “.
Новата генерација инспирирана од Редфорд
Леонардо ди Каприо го истакна неговото активистичко наследство: „Неговата непоколеблива посветеност кон планетата и инспирацијата за промени се еднакви на неговиот голем талент. Неговото влијание ќе трае со генерации“.
Марк Руфало објави писмо што му го напишал, но никогаш не стигнал да му го предаде: „Имаш огромно влијание врз мојот живот и кариера. Ти си мојот херој“.
Џулијан Мур се присети: „Тој беше првата филмска ѕвезда што некогаш сум ја обожавала. Тешко ми беше да се однесувам нормално во негова близина“.
Кери Вашингтон напиша: „Благодарам за сите лекции – за уметноста, културата, природата, семејството. Моментите со Боб беа вистински подароци“.
Марли Матлин, која својата кариера ја поврза со „Санденс“, истакна: „Нашиот филм ’Кода’ ја доби шансата благодарение на ’Санденс’. А ’Санденс’ постои благодарение на Роберт Редфорд. Замина гениј“.
Човекот зад ѕвездата
Редфорд не беше само актер и режисер. Со основањето на институт „Санденс“ и филмскиот фестивал „Санденс“, тој ја отвори вратата за независното кино, овозможувајќи им на младите автори да се слушне нивниот глас. Паралелно, беше гласен борец за екологијата и човековите права, оставајќи длабоко наследство надвор од светлата на Холивуд.
Наследство што трае
Сеќавањата и изјавите што пристигнуваат од сите страни на светот сведочат за тоа дека Роберт Редфорд беше повеќе од актер – тој беше симбол на една ера и двигател на промени. Неговите филмови, неговата борба за природата и неговата поддршка за независните уметници ќе продолжат да инспирираат уште многу генерации.
Роберт Редфорд засекогаш ќе остане лавот на Холивуд, чиј рик одекнува во секој филм, во секој фестивал и во секоја приказна што тој помогна да се раскаже.
Од архивите на „Гардијан“: Интервју со Роберт Редфорд од 1970 година
„Јас не сум холивудски човек“
- Четиринаесетти април 1970 година: Додека е во Лондон, Роберт Редфорд разговара со Дерек Малколм за неговиот нов филм „Тркач по падини“
Кога се прикажуваше за првпат „Буч Кесиди и Санденс Кид“, на одјавната шпица редоследот на имињата беше: Пол Њуман, Кетрин Рос, Роберт Редфорд. Денес тој редослед изгледа поинаку: Пол Њуман, Роберт Редфорд, Кетрин Рос. Редфорд, во улогата на Санденс Кид, стана најсветлата нова ѕвезда на боксофисот во машка категорија уште од подемот на Стив Меквин и Дастин Хофман. Интересно е што, и покрај тоа што е благодарен, тој не покажува некоја посебна возбуденост поради тоа.
„Јас не сум човек на Холивуд“, нагласува тој со решителен тон.
„Се сеќавате ли на ликот што во делото ’Време на твојот живот’ на Вилијам Сарајан постојано влегува и излегува, повторувајќи: Нема основа, нема основа – сè по ред? Токму така се чувствувам за Холивуд. Не може да се управува со една уметничка форма како со бизнис, а тие сè уште се обидуваат да го прават тоа. За нив филмовите се исти како правосмукалки или фрижидери. Таквиот пристап ме одвраќа“, вели актерот Роберт Редфорд во своето популарно интервју дадено во 1970 година за „Гардијан“.
Секако, сето ова сме го слушнале и порано од луѓе што се стремат кон филмската индустрија. Но Редфорд, кој зборува многу тивко – и искрено изгледа како да не разбира зошто некој воопшто би сакал да го интервјуира – звучи како навистина да го мисли тоа. Една од главните причини, може да се претпостави, е тоа што вложил речиси две години од својот живот во филмот „Спуст“ и открил дека борбата со системот е уште потешка работа отколку да се направи тежок филм.
„Филмот е за спортот и за спортистите. А причината поради што сакам да го отворам во Лондон е затоа што тоа не е скијачка земја. Поголеми се шансите да опстане тука како студија за одреден тип на личност отколку за одреден вид спорт“, вели Редфорд.
„Сакаа да го отворат во Австрија, пред сите експерти. Но, навистина… еве филм што прикажува Американец како освојува златен медал во спуст. Зарем ќе ги воодушеви тоа? О, Боже, само да не сум јас таму. Би ме раскинале на парчиња“.
„Зошто ’Спуст’? Затоа што ми изгледа како совршен спој на поезија и опасност, совршено средство преку кое може да се покаже што понекогаш спортот му прави на човекот. Мора да бидеш како камикаѕе-пилот за воопшто да го правиш тоа. А еднаш кога ќе го направиш, никогаш повеќе не си ист“.
„Би сакал да ги видите сите тие ветерани на тој спорт како висат околу момците што го прават тоа сега. Тие се патетични. Не можат ниту момент да мируваат. Нивните раце постојано се движат немирно. Целосно се уништени. Спортот може да биде многу суров, и за софистицираните и за несофистицираните. Често те подготвува само за погрешни работи, а понекогаш те крши целосно“.
Редфорд знае за што зборува. Некогаш бил првокласен играч на американски фудбал и бејзбол, а можел лесно да се прослави и како тенисер. „Боже, навистина мразев да губам“, вели тој, „но на крајот стигнав до тоа да не можам веќе да продолжам, било да победувам или да губам. Го гледав момчето преку мрежата и си мислев, левиот чорап му се симнува. Чевелот ќе му го уништи голото зглопче до крајот на сетот, а тој е толку загрижен за играта што воопшто нема да го почувствува тоа. Потоа ќе забележев некој гледач и ќе си помислев: Што ли мисли тој токму сега? Дали јас навистина сум само негова верзија, борејќи се со неговата фантазија?“
Роберт Редфорд – актерот што не ја заборави љубовта кон сликарството
Иако денес светот го гледа пред сè како филмска ѕвезда, Роберт Редфорд признава дека неговата прва и можеби најголема љубов отсекогаш било сликарството. Кон крајот на 1950-тите години тој талкал низ Европа повеќе од една година, живеејќи меѓу уметници, студенти и интелектуалци. Тој останал без пари во Фиренца, но среќата му се насмевнала кога еден професор му овозможил изложба на неговите дела, која пак му го платила патот назад дома. Но, немирниот дух го турнал во нова насока – кон актерството.
Прво се појавил на Бродвеј, потоа на телевизија, за на крајот да го освои и филмското платно. Успехот дошол брзо.
И покрај низата спортски филмови, Редфорд не го крие копнежот по сликарството. „Не сум сликал две години“, признава тој. „Би сакал да направам пауза од снимањето и да се вратам на тоа. Но, прашање е дали навистина можеш да почнеш повторно. Сликарството не е хоби – тоа мора да биде целиот живот“.
Првата негова посета на Лондон дополнително ја разбудила таа страст: „Светлината во овој град е неверојатна. Секое утро излегувам да прошетам и останувам без зборови. Никогаш не сум видел такво нешто. Мора да се вратам повторно “.
Сепак, додава со горчлива насмевка: „Да бев барем толку мудар како Пол Њуман, немаше да дозволам ’Спуст’ да биде толку извалкан од системот. Но, ете, дури и тој не може секогаш да му се спротивстави“, вели актерот за реномираниот магазин.
Десетте најважни улоги во кариерата
Роберт Редфорд – икона на големиот екран
Роберт Редфорд не беше само актер – тој беше легенда на големиот екран, глас и лице што остануваат врежани во колективната меморија на филмската историја. Од шармантниот Санденс до осамениот морепловец на бурното море, неговите улоги секогаш носеа длабочина, емоција и автентичност. Овој преглед ги истакнува десетте најзначајни улоги што ја дефинираа неговата кариера, со заткулисни факти, цитати и моменти што ја покажуваат магијата на актерот што пленеше генерации.
1. „Буч Кесиди и Санденс Кид“: Харизмата на бандитот
Овој класичен вестерн го претстави Редфорд како шармантен и смирен бандит, кој со својот партнер Буч Кесиди (Пол Њуман) прави незаборавни кражби. Филмот е познат по динамичната хемија помеѓу актерите и иконичната музика.
Цитат од Редфорд: Секогаш ме привлекуваше ликот што има шарм, но и сенки.
Интересен момент: Сцената со „пеликаните“ била импровизирана, а Редфорд научил да звучи како нив за снимањето.
2. „Убодот“: Мајсторот на измамата
Во овој хит-филм од 1970-тите, Редфорд го игра измамникот Хукер, кој со својот партнер од планетата на измами го изведува „големиот удар“. Филмот е полн со пресврти и остроумен хумор.
Цитат: Комедијата и трилерот можат да постојат во ист филм ако се прават со внимание.
Факт: Редфорд самиот ги изведувал триковите со карти и коцки, без двојници.
3. „Сите луѓе на претседателот“: Борецот за вистината
Филмската адаптација на водечкиот скандал Вотергејт го прикажува Редфорд како истражувачки новинар, кој открива корупција на највисоко ниво, со акцент на перфектната реалистичност и тензија.
Цитат: Истражувачкото новинарство е како драмата – секогаш бара вистинска посветеност.
Зад кулисите: Тој учел техники за вистински новинарски истражувања за автентичност.
4. „Како што бевме“: Љубов во време на конфликти
Романтична драма што раскажува љубовна приказна меѓу два сосема различни карактери. Хемијата меѓу Редфорд и Барбара Стрејсенд го направи филмот вечна класика.
Цитат: Хемијата помеѓу актерите не може да се смисли – таа се живее.
Подготовка: Редфорд и Стрејсенд честопати импровизирале за да ја уловат вистинската емоција.
5. „Џеремаја Џонсон“: Авантуристот на Дивиот Запад
Редфорд го игра осамениот трапер, кој се обидува да преживее во суровата американска природа. Филмот ги покажува неговата трансформација и издржливост.
Цитат: Да се преживее во природа е нешто што мора да се почувствува, не само да се игра.
Подготовка: Неделите поминати во кампување, лов и риболов создадоа вистински авантуристички дух.
6. „Надвор од Африка“: Елегантниот авантурист
Романтична драма во која Редфорд го игра шармантниот авантурист што го освојува срцето на главната хероина. Филмот се истакнува со прекрасни африкански пејзажи и нежна љубовна приказна.
Цитат: Авантуристите се оние што сакаат да летнат високо, но да останат скромни на земја.
Факт: Редфорд сам летал со авионите користени во филмот.
7. „Сѐ е загубено“: Самотијата како предизвик
Редфорд го игра единствениот лик – морепловец што се бори за живот по катастрофа на отворено море, прикажувајќи неверојатна издржливост и емоции без зборови.
Цитат: Понекогаш тишината кажува повеќе од зборовите.
Подготовка: Месеците работа на бродот и навигацијата создадоа реалистичен перформанс.
Факт: Снимањето се одвивало на вистинско море, без многу дигитални ефекти.
8. „Трите дена на кондорот“: Интелигентниот борец
Шпионски трилер во кој Редфорд игра аналитичар што мора да преживее по откривањето таен заговор. Напнатоста и интелектуалната игра на филмот се неговиот најголем адут.
Цитат: Тензијата е најдобриот пријател на актерот во трилер.
Зад кулисите: Редфорд самиот ги изведувал повеќето напнати сцени, без каскадери.
9. „Природното“: Легендата за спортот и трагедијата
Филм што го прикажува Редфорд како талентиран бејзбол-играч со трагично минато и надеж за голема кариера. Улогата ги истакнува неговата харизма и способност да ја долови инспиративната личност на ликот.
Цитат: Спортот е метафора за животот – полн со успеси и падови.
Подготовка: Редфорд тренирал со професионални тренери за да изгледа убедливо како спортист.
10. „Внатре во Дејзи Кловер“: Раната харизма
Шпионски трилер во кој Редфорд игра аналитичар што мора да преживее по откривањето таен заговор. Напнатоста и интелектуалната игра на филмот се неговиот најголем адут.
Цитат: Секој лик има свој свет, а актерот е мостот до него.
Факт: Оваа улога го предвиде неговиот идентитет како холивудска ѕвезда и харизматичен актер.
