Филм што пулсира со младешки ритам и традиционална тежина

Рецензија за филмот „Диџеј Ахмет“ на македонскиот режисер Георги М.Унковски

• Сцените од руралното секојдневие се толку интимно снимени, што речиси ги чувствуваш мирисот на земјата и звукот на стадото наутро. Освен тоа, во оваа исклучително мила и топла атмосфера што ја создал, како шербет над баклава, тој додава една исклучително весела, пријатна и непосредно хумористична нишка. Музиката – електронска, но со етнонијанси – не е само украс туку клучен дел од нарацијата. Таа го изразува она што Ахмет не може да го изговори. Таа впрочем е мостот помеѓу двата света, оние врз кој е распнат Ахмет – модерниот и традиционалниот

Во време кога светската кинематографија често се повторува со стереотипни приказни за адолесценцијата, новиот филм „Диџеј Ахмет“ на режисерот Георги М. Унковски успева да донесе свежа, локално вкоренета, но универзално препознатлива приказна.
Премиерно прикажан на филмскиот фестивал „Санденс“ во 2025 година, каде што освои награда од публиката и специјална награда од жирито за креативна визија, филмот веднаш го привлече вниманието на критиката како еден од најискрените и најчовечни портрети на младоста од овој регион во последните години.
Ова дело на Унковски, кое ги спојува интимните битки на адолесценцијата и силниот ритам на културниот идентитет, е нешто што македонската публика долго го очекуваше. „Диџеј Ахмет“ е филм што драстично отскокнува од македонскиот филмски шаблон и изгледа како големо освежување за филмските фанови низ земјава.
Филмот веднаш стана фестивалски феномен освојувајќи ги наградите. Каде и да се појави, публиката го пречекува со стоечки аплауз.

Приказна за сонот, тишината и отпорот

Во руралното јуручко село Коџалија или Али Коч, во близината на Радовиш, Ахмет (толкуван од извонредниот актер аматер Ариф Јакуп), петнаесетгодишно момче од турско село во Македонија, го поминува своето секојдневие меѓу стада овци, училишни часови и ноќни соништа во кои музиката станува бегство.
Неговиот живот е тежок, а неодамнешната загуба на неговата мајка (настан за кој дознаваме подоцна) го прави уште потежок. Заглавен меѓу желбата и обврските, Ахмет, иако млад, е принуден да се грижи за својот помлад брат Наим (Јусуф Дерја), кој по смртта на неговата мајка престанал да зборува. Неговиот татко (извонредниот Аксел Мехмет) е строг и често нечовечен кон него, казнувајќи го брутално за неговите детски сништа.
Во еден свет каде што сè е предодредено – од судбината до љубовта – неговата желба да биде диџеј изгледа како да е наивна, но и револуционерна.
Кога ќе се заљуби во прекрасната Аја (Дора Акан Златанова), која се враќа од Германија и се подготвува за свадба бидејќи веќе е ветена за друг, конфликтот меѓу традицијата и личната волја е неминовен.
Во тоа судирање на два света, Унковски ја гради својата поетика: борбата да се чуе сопствениот глас, дури и кога околината ти вели да молчиш.

Режисерска визија и тон

Георги М. Унковски (познат по „Светозар“, „Кога денот немаше име“ и други) тука го создава својот најкомплетен филм досега. Тој умешно ја комбинира документарната реалистичност со нежна поетска чувствителност.
Сцените од руралното секојдневие се толку интимно снимени што речиси ги чувствуваш мирисот на земјата и звукот на стадото наутро. Освен тоа, во оваа исклучително мила и топла атмосфера што ја создал, како шербет над баклава, тој додава една исклучително весела, пријатна и непосредно хумористична нишка.
Унковски режира со сигурна рака и ненаметлива прецизност.
Неговата камера не ја осудува средината, туку ја набљудува со разбирање. Со секој кадар – од магливите утрински пејзажи до блескавите ноќни сцени со светилки и ритам – тој гради поетика на контрастот: традиција и модерност, семејна должност и личен сон.
Она што го издвојува „Диџеј Ахмет“ од слични приказни за созревањето е емпатијата во режијата.
Нема осуда, нема вештачки херои. Само момче што го слуша својот звук и свет што го задушува тој звук – еднаш нежно, другпат грубо.
Наместо класични емоционални експлозии, добиваме тивки, речиси медитативни моменти во кои камерата останува на лицето на момчето и девојката, додека во заднина пулсира звук – некаде меѓу болка и надеж.

Актерска игра: Поглед што зборува повеќе од зборови

Главниот лик го толкува Ариф Јакуп, кој со неверојатна природност и емотивна суптилност го носи целиот филм.
Неговиот поглед – често насочен во празно, во хоризонт или во звучник – е прозорец кон внатрешниот свет на еден младиот човек што се обидува да најде свое место.
Јакуп, во својата прва голема улога, носи извонредна присутност на екранот. Со минималистичка глума, со поглед наместо зборови, тој го прикажува сето она што тинејџерот од традиционална средина не смее да го каже: сомнежот, стравот, љубопитноста, бунтот.
Неговиот брат Наим и таткото – строг, но не без љубов – ја комплетираат динамиката на едно семејство на работ меѓу минатото и сегашноста.
Женските ликови, иако во втор план, се клучни: тие се огледало на промената.
Придружната екипа додава автентичност и топлина без да се наметне. Тие се декор што совршено се вклопува во оваа извонредно сплетена приказна.
Во „Диџеј Ахмет“ нема театарска преглумa. Напротив, тука се чувствува органски реализам, карактеристичен за балканските филмови што ја носат суровоста на секојдневието, но и мекоста на човечките судбини.

Визуелна и звучна естетика: Поетика на едноставноста

Сниман во македонските планински предели, филмот има фотографија што плени со природна светлина и сочна палета на тонови – од студени магливи утра до топли, златни зајдисонца.
Кинематограферот Јован Костовски создава кадри што можат да стојат како фотографии во уметничка галерија.
Камерата се движи полека, со долги кадри што не го брзаат животот – туку му даваат простор да дише.
Селото е прикажано не како симбол на сиромаштија туку како платформа на душевна борба.
Звукот и монтажата заслужуваат посебна пофалба.
Музичките секвенци се монтирани со таков ритам што го чувствуваш пулсот на Ахмет.
Во некои сцени, звукот на диџејските машини се меша со шумот на природата – како симбол дека новото и старото можат да коегзистираат.
Музиката, пак, е вистински карактер. Електронска, но со етнонијанси, таа не е само украс туку клучен дел од нарацијата. Таа го изразува она што Ахмет не може да го изговори. Таа впрочем е мостот помеѓу двата света, оние врз кој е распнат Ахмет – модерниот и традиционалниот. Режисерот намерно избегнува патетика.
Звукот на микс-пултот, етносемпловите и електронските бранови се спојуваат во емоционален саундтрак на ослободување. Во некои моменти, филмот преминува во речиси транс-сценографија – каде што звукот ја заменува драмата, а тишината станува потпора на чувството.

Културен и општествен контекст

„Диџеј Ахмет“ не е само приказна за едно момче. Тој зборува за целa генерација заглавена меѓу две епохи. Од едната страна е традицијата – со нејзините непишани правила и колективна логика.
Од другата е модерниот свет, кој ветува слобода, но бара откажување од корените.
Тоа е огледало на општество во транзиција, каде што младите се борат да ги задржат корените без да се откажат од современоста. Филмот не паѓа во замката на етнографски егзотизам; напротив, тој со голема емпатија и прецизност прикажува заедница што се менува, но и се плаши од промената.
Токму тука лежи неговата сила: локалното станува универзално.
Ахмет би можел да биде и момче од анадолиско село и од планините на Албанија, но дури и од некои предели на Тибет или Туркменистан. Па дури и од некој американски град.
Желбата за идентитет, за личен звук, е без граници.
Филмот интелигентно ја избегнува западната егзотизација на „балканскиот пејзаж“.
Сцените се интимни, човечки, без фолклорен филтер.
Со тоа, Унковски создава дело што не е само балканско туку светско – затоа што е искрено.

Можни недостатоци: Безбедна структура, силна душа

Иако филмот трогнува, дел од публиката може да забележи дека наративната структура е предвидлива – типичен пат на самоспознавање, без драстични пресврти.
Но токму тоа е дел од неговата убавина: не се обидува да биде нешто друго, освен тоа што е. Филмот не вика – тој шепоти. И тој шепот останува долго.

Заклучок

Со „Диџеј Ахмет“, македонската кинематографија добива филм што може рамноправно да застане на светската сцена.
Тоа е дело што не се потпира на клишеа, туку на човечност. Можеби не е револуционерно по форма, но е длабоко искрено по суштина.
Наместо да создава бучава, Унковски избира да создаде пулс – и тој пулс долго одѕвонува и по завршните титли.
„Диџеј Ахмет“ е мал филм со големо срце. Тоа е приказна за растење, но и за кршење на тишината.
Со емотивен интегритет, визуелна убавина и универзална тема, Унковски успева да создаде филм што лесно би можел да стане класика во современото балканско кино.