Америка во моментот се мачи со поларизирани избори, безредија, жестока домашна дебата за иднината на државата и со веројатно најмалку ефикасниот одговор на коронавирусот на светската сцена. Затоа, митот за американската исклучителност има толку мала важност во политичките дискусии како никогаш досега
Општите трендови за позицијата на САД на светската сцена се движат надолу веќе некое време. Во јули, Иран и Кина ја засилија реториката за потпишувањето трговски и безбедносен пакт што ќе ги заобиколи последиците од економската блокада врз Техеран предизвикана од американските санкции. Во меѓувреме, во Средоземно Море, Египет и Турција се чини дека влегуваат во постамериканско регионално ривалство за судбините на различните фракции што ги остави зад себе неуспешната интервенција на НАТО во 2011 година. Дипломатското влијание на САД е во опаѓање. Тоа е во опаѓање токму поради нивниот милитаристички интервенционизам и преголемото потпирање на економски деструктивни санкции.
Јасно е дека е време за промени. Но идеологијата на американската исклучителност честопати го изостава начинот како да се извршат потребните промени. Доминантните коментари честопати се посветени на дијалогот со кој се потврдува дека САД се уникатно доблесен и исклучителен модел на креирање политики што претставува пример за разновидните општества низ светот.
Ова е погрешна претпоставка. Америка во моментот се мачи со поларизирани избори, безредија, жестока домашна дебата за иднината на државата и со веројатно најмалку ефикасниот одговор на коронавирусот на светската сцена. Затоа, митот за американската исклучителност има толку мала важност во политичките дискусии како никогаш досега. Оние што бараат поинакви политики сега добија можност да понудат конструктивни алтернативи за да го променат меѓународното позиционирање на САД кон бескрајни војни и да ги оддалечат од сомнителни и навидум трајни сојузи. Наместо тоа, тие можат да се фокусираат на одржливоста и флексибилноста на клучните интереси.
На почетокот на оваа година, институтот „Квинси“ објави план за драматично преориентирање на целите на САД на Блискиот Исток. Овој план признава дека повеќето интервенции на САД во регионот по Првата заливска војна биле погубни и за регионот и за поголемата позиција на САД во светот. Се повикува на поголема дипломатија и трговија во целиот регион и помало учество во регионални посредни војни, како што слабее ривалство помеѓу Саудиска Арабија и Иран.
Со нова стратегија за национална безбедност треба да се признае дека САД имаат единствена поволна географска позиција на светската сцена како неоспорна доминантна моќ на западната хемисфера. Централниот појас на Северна Америка е економски продуктивен и богат со население и ресурси. Овие физички атрибути, наместо маркетингот на брендот или идеолошките усогласувања, играат клучна за „исклучителните“ атрибути на земјата. Географијата на САД е критичен фактор за обезбедување поморска трговија низ целиот свет. Нивната економска моќ е досега неспоредлива.
Другата страна на монетата е дека на многу начини оваа поволна позиција го отстапи местото на самодовербата поради што се пренасочени огромни средства од државните приходи кон одбраната, додека граѓанското општество и домашната инфраструктура заостануваат.
Со намера да се оправда овој надуен буџет на Пентагон, се измислуваат повеќе странски чудовишта со сè помала важност за безбедносните прашања во САД. Залутани, без „достоен непријател“ што би можел барем малку да ги контролира нивните инстинкти како при крајот на Студената војна, САД се обидоа да ги вооружат своите внатрешни идеологии за обезбедување легитимитет, претворајќи ги во меѓународен мисионерски проект. Во меѓувреме, позицијата на САД е ослабена наместо зајакната преку ваквиот став на непотребно ширење.
Заради безбедност и просперитет, креаторите на политики во Вашингтон би било мудро да ја преиспитаат нивната заложба за бесконечно ширење и да разберат дека природните геополитички предности на САД имаат поголемо значење како сигурен партнер и поддржувач на суверенитетот, чија улога е да ги запре експанзионистичките хегемонии преку одржување балансирана рамнотежа меѓу регионалните сили.
Максималниот притисок врз Иран ги забетонира иранското непријателство и наклонетоста кон геополитичките конкуренти како Кина и Русија. Хаосот предизвикан од „одговорноста на САД да штити“ во Либија отвори регионален проблем и го поттикна порастот на бегалската криза и нејзините домашни ефекти на прелевање во Европа и на Блискиот Исток. Првично имаше дипломатски решенија за двата проблема, но тие беа расипнички и сега резултатите се видливи за сите.
Дипломатијата е врвен приоритет, не за пријателите и познајниците, туку за сомнителните и непослушните актери. За дипломатијата да работи ефикасно, сите вклучени страни мора да се воздржат од постојаното саботирање на внатрешниот легитимитет од нивниот колега преку масата. Тоа значи дека оние што ја потврдуваат американската исклученост, исто така, мора да ја потврдат и исклучителноста на сите други земји. Истите тие мора да сфатат дека сите земји имаат легитимни интереси засновани врз нивната геополитичка позиција.
Придржувајќи се кон овој стандард за суверенитетот, дипломатијата станува полесна за спроведување, а резултатите од американските акции се помалку агресивни за поголемиот дел од глобалниот југ, кој бара лидер. Од гледна точка на помалите и средните земји што бараат врски, сè што може да биде исклучително во врска со САД е она што тие можат да го понудат како алтернатива на другите потенцијални лидери.
Во време кога потенцијалот за оспорување на долготрајната реторика е толку голем, ова е моментот да се поттикнат нови дискусии, бидејќи формулираме подобра иднина за големата стратегија на САД. Дипломатот на иднината мора прво да ги решава проблемите, потоа да застапува одредени интереси и цели и на крајот мисионер, ако тоа е и воопшто потребно.
Кристофер Мот
Авторот е американски надворешнополитички експерт
