ИНТЕРВЈУ СО ВОДЕЧКИ ЕКСПЕРТ ЗА ЗАРАЗНИ БОЛЕСТИ
Вакцина за коронавирусот нема да добиеме пред крајот на оваа година или за една година, а тоа би било рекордно време. Вакцината е нешто што им го давате на здрави луѓе. Мора да бидете апсолутно сигурни дека е безбедена. Ако немаме среќа, воопшто нема да развиеме вакцина, смета сер Џереми Фарар, водечки британски здравствен експерт и бивш професор по тропска медицина на Оксфорд, кој бил сведок на смртоносната епидемија на САРС во Виетнам
Неколку години предупредувате дека во ерата на глобализација, опасен вирус може неконтролирано да се прошири низ целиот свет. Дали ви се оствари најлошиот кошмар со новиот коронавирус?
– Секако дека се оствари во Кина. Новиот вирус се шири многу побрзо од вирусот САРС, со кој тој е поврзан. Само по неколку недели, коронавирусот зарази повеќе луѓе во светот и уби повеќе пациенти во Кина отколку што САРС го стори тоа за девет месеци. Во Вухан и во другите делови на Кина, луѓето живеат во кошмар. Болниците се преполни, а лекарите и медицинските сестри работат до последен здив. Тие го ризикуваат животот за да им помогнат на пациентите и затоа им должиме почит и благодарност.
Постои ли ризик да видиме сцени како од хорор-филмови во Европа?
– Верувам дека најлошото може да се спречи. Но тоа значи дека ќе мора да се донесе тешка одлука во наредните неколку недели. Мора да запомниме дека за нашиот имунолошки систем овој вирус е нов, непознат противник, кој брзо се шири меѓу луѓето. Тој може да предизвика сè, од многу благи до многу тешки симптоми. Затоа овој вирус многу тешко може да се контролира. Оваа нова болест на белите дробови нема да исчезне толку брзо како САРС.
Но досега нема толку многу случаи надвор од Кина.
– За ова мора да им заблагодариме на драстичните мерки на кинеската влада, кои ставија во карантин над 50 милиони луѓе. Но дури и ова не може да биде доволно за да се запре вирусот. Сепак, сè што го одложува ширењето надвор од Кина, дури и за неколку недели, ќе направи огромна разлика. Сега сме среде сезона на грип. Ординациите и болниците се полни со пациенти.
Какви тешки одлуки се неопходни?
Можеби ќе биде потребно да се стават во карантин нови градови или региони. Исто така, можеби ќе треба да има повеќенеделен прекин на секаков вид сообраќај, што ќе чини милијарди долари. Пловиме во неистражени води. Ниту со САРС, ниту со свинскиот грип не беа затворени цели градови и не беше запрен јавниот транспорт, што сега практично ја изолира Кина. Слични драконски мерки последен пат беа воведени за да се запре шпанскиот грип од 1918 до 1920 година, кога починаа до 50 милиони луѓе.
Дали ќе треба да се стават во карантин градови како Минхен или Париз?
– Се сомневам дека жителите на поголемите западни градови би се помириле со повеќенеделна изолација на нивните метрополи. Ваквите драконски мерки би предизвикале огромен потрес во општеството. Ако навистина се оствари најлошото сценарио, властите веројатно ќе побараат од луѓето доброволно да останат во своите домови. Но за да функционираат вакви доброволни мерки, многу е важно политичарите и здравствените експерти уште сега да почнат да ги подготвуваат луѓето со отворена, чесна и транспарентна комуникација. Клучна е довербата, која бавно се стекнува, но брзо се губи.
Дали лично се плашите од можна пандемија?
– Справувањето со болести како птичји грип, денга-треска или ебола е клучен дел од мојот професионален живот повеќе од 20 години. Кога нешто знаете, главно не се плашите. Сепак, очигледно е дека сум загрижен. Но сега треба да бидеме смирени и да дејствуваме рационално, бидејќи стравот нема да нѐ спаси.
Кои делови од светот ќе бидат пресудни за да се утврди дека новиот вирус излегол од контрола, земјите со слаби здравствени системи или некој друг?
Од тоа се плаши Светската здравствена организација. Ситуација што е толку лоша како таа во Вухан би извршила голем притисок дури и врз многу добри здравствени системи како во Германија, особено во зима. Но во земјите со мали ресурси, како Венецуела или некои земји во Африка, дури и мала епидемија би била погубна. Тоа е една од причините зашто треба да им помогнеме на сиромашните земји со сè што е потребно – од опрема до лекови.
Кој би бил првиот знак дека ситуацијата во светот излегува од контрола?
– Мислам дека е многу битно во наредните две-три недели да видиме како се пренесува вирусот надвор од Кина, особено кај пациентите што се заразиле, а не ја посетиле Кина или не стапиле во контакт со некого од Кина.
Може ли развојот на вакцина да помогне да се запре ширење на вирусот?
– Не, вакцината би дошла предоцна за оваа криза. Коалицијата за иновации за епидемиска подготвеност, меѓународна организација што е финансирана од германското министерство за образование, меѓу другите, го турка развојот на вакцина. Но, сепак, процесот ќе трае најмалку шест месеци. Реално, вакцина нема да добиеме пред крајот на оваа година или за една година, а тоа веќе ќе би било рекордно време. Вакцината е нешто што им го давате на здрави луѓе. Мора да бидете апсолутно сигурни дека е безбедена. Ако немаме среќа, воопшто нема да можеме да развиеме вакцина.
Зошто тогаш фармацевтите треба да вложуваат толкав голем напор?
Вакцината е клучна ако овој нов вирус не исчезне како САРС, туку остане како континуирана закана, како вирусот на грип. Можно е дури и да не биде сезонски како грипот, туку да биде присутен цела година.
Може ли антивирусните лекови да им помогнат барем на најболните?
Да. Повторно, многу групи работат на ова под голем притисок. Сето тоа ни е најпотребно зашто досега немаме докажан лек против коронавирусот. Лекарите може само да ги олеснат симптомите на болните и да обезбедат поддршка на одделенијата за интензивна нега за критично болните.
Сега е време за солидарност, а не за критики
Кинезите не им веруваат на властите и обвинуваат дека борбата против епидемијата почнала предоцна.
– Сметам дека тоа обвинување е претерано. Не заборавајте дека оваа појава почна полека и непосредно пред новогодишните прослави на Кинезите. Замислете си пандемија пред почетокот на вашиот карневал. Мал број луѓе со чудна пневмонија го привлекуваат вниманието во голем број различни болници. Зарем мислите дека властите веднаш би прогласиле вонредна состојба? Мислам дека е многу лесно да се критикува. Но сега не е време за критики и обвинувања, туку за солидарност. Мора да дејствуваме веднаш!
Сега нема доволно опрема во светот. Како да се забрза производството?
– Голем дел од заштитната опрема се произведува во Кина. Сега станува очигледно колку е ранлив светот кога толку многу важни производи доаѓаат само од една земја. Што ќе се случи со глобалната економија ако оваа појава трае повеќе од неколку месеци во Кина и во целиот свет? Едноставно не знаеме. Вонредната состојба во Кина може дури и да му наштети на глобалното здравје ако, на пример, почне да го загрозува производството на генерички лекови и вакцини. Ако вирусот го забрза ширењето надвор од Кина, строгите мерки на карантин може и да се запрат. Тогаш ќе влеземе во нова фаза.
