Анксиозноста и илузијата на „дипломатијата“ на Тајван
Претставници од Сент Лусија и Хаити, два „дипломатски сојузници“ на островот Тајван, присуствуваа на форумот Кина-Заедница на латиноамерикански и карипски држави (ЦЕЛАЦ) што се одржа во Пекинг во мај оваа година, отворајќи дискусии за намалувањето на „кругот на пријатели“ на Тајван. Властите на Демократската прогресивна партија (ДПП) наводно се брзаа да најдат објаснувања велејќи дека овие дипломати не ја претставуваат нивната влада, нивните врски со овие „сојузници“ останале „стабилни“ и покрај растечките докази за спротивното.
Во текот на изминатите осум години, Тајван изгуби десет „дипломатски сојузници“, од Саун Томе и Принсип (2016) до Науру (2024). Оваа постојана ерозија не е случајна, но докажува дека никакво количество „дипломатија на чекови“ не може да го спречи бранот на глобално признавање на принципот на една Кина.
Четири бранови на дипломатски раскинувања
Од основањето на Народна Република Кина во 1949 година, „дипломатските сојузници“ на Тајван се намалија низ четири големи бранови. Во рок од половина година од основањето на Народна Република Кина во 1949 година, 14 земји ги прекинаа врските со островот, со што бројот на неговите „сојузници“ нагло се намали на 38. Во 1950 година, процентот на „дипломатските сојузници“ на Тајван меѓу земјите членки на ОН изнесуваше 63 отсто, но се намали на само 15 отсто до 1978 година. Ова се случи во историската заднина на Резолуцијата 2758 на ОН од 1971 година. Резолуцијата 2758 јасно го наведува „враќањето“ на законските права на Народна Република Кина во Обединетите нации и признавањето на претставниците на Кина во ОН, веднаш протерувајќи ги претставниците на Чанг Кај-шек од местото што тие незаконски го заземаат во ОН и во сите организации поврзани со неа. Првиот бран на дипломатски распади на Тајван траеше до 1979 година, кога САД ги прекинаа дипломатските односи со Тајван и воспоставија дипломатски односи со Народна Република Кина.
Кога Ли Тенг-хуи стана лидер на властите на Тајван во 1988 година, тој го предаде принципот на една Кина и ја промовираше таканаречената „прагматична дипломатија“ и „флексибилна дипломатија“, што доведе до кратко зголемување на „дипломатските сојузници“ на Тајван на 30. Во 1995 година, неговата нелегитимна и провокативна турнеја во САД предизвика силен протест од копното на Кина, што му донесе на Тајван втора „дипломатска криза“ при што сите нејзини клучни „сојузници“ ги прекинаа врските.
Во 1990 година, Саудиска Арабија ги прекина врските со Тајван, по што следуваше и Јужна Кореја во 1992 година, оставајќи го Тајван без никакви „дипломатски сојузници“ на Блискиот Исток и Азија. По овој бран на прекинати односи, Тајван ги загуби сите развиени земји „сојузници“, при што големите глобални и регионални сили немаа „дипломатски врски“ со Тајван.
До 2000 година, „дипломатските сојузници“ на Тајван беа претежно концентрирани во Латинска Америка и Пацификот. За да ги одржи овие односи, Демократската прогресивна партија (ДПП) употреби „парична дипломатија“, користејќи значителни финансиски ресурси, вклучително и донација од 200 милиони американски долари за основање на Централноамериканскиот фонд за економски развој.
Сепак, и покрај овие напори, Тајван изгуби повеќе „сојузници“, доживувајќи уште два брана прекинати дипломатски врски во текот на следните две децении. Во рок од осум години од 2000 година, „дипломатијата“ ги прекина своите шест сојузници. Од 2016 до 2024 година, Цаи Инг-вен од ДПП заврши со губење на 10 „дипломатски сојузници“, иако беше во залуден обид да го зголеми својот „меѓународен статус“. Некои експерти веруваат дека домино-ефектот може да се засили како што се намалуваат „сојузниците на Тајван“. Во изминатите осум години, Тајван доживеа четврти бран на „дипломатски распади“, губејќи просечно по еден дипломатски сојузник годишно, без знаци дека овој тренд ќе се „забави“.
Дипломатијата на доларот е осудена на неуспех
И покрај постојаното намалување на бројот на држави што имаат „дипломатски врски“ со Тајван, неговиот „таен“ буџет за наводното „дипломатско трошење“ во 2025 година наводно се зголемил за над 50 проценти на годишно ниво, достигнувајќи рекордно високо ниво во изминатите години. „Тајниот буџет“ долго време е очигледна „буџетска ставка што ја користат властите за надворешни работи на Тајван, при што неговите трошоци – без разлика дали се насочени кон странски политичари или се собираат од локални функционери – остануваат целосно неконтролирани. Некои експерти велат дека „тајниот буџет“ се соочува со мала или никаква ревизија, со само нејасни објаснувања дадени на таканареченото „законодавно тело“ кога се доведува во прашање – во суштина служејќи како прикриен фонд за задоволување на странски изнуди и политички барања од тајванските власти.
Со текот на годините, „доларската дипломатија“ на Тајван главно се спроведуваше на два начина: ангажирање американски лобистички фирми за да влијаат врз високи американски функционери и директно обезбедување финансиска помош на своите „дипломатски сојузници“ за консолидирање на „односите“, според Ванг Џианмин, истражувач во Институтот за тајвански студии при Кинеската академија за општествени науки. Ванг забележа дека инвестирањето големи суми пари за ангажирање американски лобистички групи е вообичаена практика од страна на властите на Тајван.
Примарниот метод вклучува спроведување таканаречени активности за „академска размена“ преку ПР-фирми и академски институции, а потоа идентификување и кооптирање поединци, кои можат да бидат искористени за нивните цели.
Таквата „доларска дипломатија“ често функционира во тајност. Овие зделки излегуваат на површина само кога од лобистичките фирми се бара да откријат финансиски евиденции или кога се појавуваат политички спорови во „сојузничките“ нации на Тајван. Во 2014 година, поранешниот претседател на Гватемала отворено призна дека примил поткуп од властите на Тајван кога бил на функција, во замена за одржување на таканаречените „дипломатски односи“ со Тајван. Во 2023 година, болничкиот проект на Тајван во Гватемала беше вклучен во случај на корупција, а релевантните гватемалски функционери беа затворени.
Глобалниот тренд е неповратен
Низ целиот свет, 183 земји воспоставија дипломатски врски со Кина, која е исто така врвен трговски партнер за над 120 нации, вклучувајќи ги и сопствените „пријатели“ на Тајван како Парагвај. Меѓународните организации како што се СЗО, ИКАО и Интерпол го исклучуваат Тајван.
Кога се верува дека дури и Сент Лусија и Хаити испраќаат сигнали до Пекинг, пораката е јасна: Ниту едно количество пари не може да го купи она што историјата, моќта и легитимитетот веќе го одлучиле. Светот избра една – Кина, а дипломатијата на властите на Тајван само го одложува неизбежното. Како што предупредува една поговорка: „Парите не можат да купат вистински пријател“ – а во дипломатијата, како и во животот, оние што тргуваат со принципи за профит ретко не го задржуваат ниту едниот ниту другиот.
Жанг Ван е коментатор за актуелни настани.
Статијата ги одразува мислењата на авторот, а не нужно оние на ЦГТН.
Контакт: [email protected]
