- Низ целиот европски кварт на Брисел, каде што се наоѓаат седиштата на многу од институциите на Европската Унија, приказната е речиси иста, со „уморни“ канцелариски згради срушени за да се направи место за блескави нови градби, исполнувајќи ги улиците со непрестајна врева од процесите на уривање и градење. Дури и за град навикнат да се реосмислува, трансформацијата на европскиот кварт е смела. Но растечките трошоци, бирократските расправии и локалната фрустрација почнуваат да го засенуваат она што требаше да биде водечка обнова
Излезете од зградата „Берлејмонт“ или од онаа наречена „Европа“ и прашината ќе ви ги пече очите, дупчењето ќе ви ги пробие ушите, а пневматски чекани ќе ги тресат стаклените фасади додека се пробивате низ оградени заобиколени простори, опкружени од возачи што свират заробени во постојан сообраќај.
Низ целиот европски кварт на Брисел, каде што се наоѓаат седиштата на многу од институциите на Европската Унија, приказната е речиси иста, со „уморни“ канцелариски згради срушени за да се направи место за блескави нови градби, исполнувајќи ги улиците со непрестајна врева од процесите на уривање и градење. Дури и за град навикнат да се реосмислува, трансформацијата на европскиот кварт е смела. Но растечките трошоци, бирократските расправии и локалната фрустрација почнуваат да го засенуваат она што требаше да биде водечка обнова.
Во центарот на сè е кружниот тек „Шуман“, сообраќајно задушена раскрсница, која сега е во целосна реконструкција. До средината на 2026 година, бетонската локација треба да стане зелена пешачка променада. Веднаш по патот, на улицата Де ла Лои 93-97 се издига нов простран конференциски центар на Европската комисија, заменувајќи ги долго напуштениот канцелариски блок и некогаш омилениот мурал. Друга структура на улицата Де л’Индустри 44 е срушена, иако нејзината иднина останува нејасна. Уште околу десетина локации околу квартот, од улицата Де ла Сајанс до Авенју де Кортенберг, сега се во одредена состојба помеѓу рушење и реконструкција.
Неколку улици, како што е Гимар, ќе бидат отстранети, при што ќе бидат засадени дрвја како дел од амбициозен генерален план за да се направи квартот позелен. За таа цел, Комисијата минатата година ѝ продаде 23 од своите канцелариски згради на Белгија за 900 милиони евра за реконструкција, во обид да изгради „модерен, привлечен и позелен“ кварт.
Локалните жители чувствуваат притисок
Тоа е голема визија што се надоврзува на долгата историја на хаотична реконструкција на Брисел, заробена во омаловажувачкиот термин „бриселизација“, измислен за време на озлогласениот градежен бум на градот во 1960-тите и 1970-тите. Таа ера означи неконтролирана слобода за инвеститорите, уништувајќи голем дел од историјата на градот во стилот на арт нуво и трансформирајќи ја престолнината на ЕУ во мешавина од архитектонски стилови.
Но, и покрај возбудата околу амбициозната тековна реконструкција, не сите се убедени во нејзината оправданост. Со оглед на тоа што локалните бизниси се загрижени за долгорочното влијание врз пешачкиот сообраќај, парализираната влада во Брисел, обвинувањата за буџетски измами и длабоко задолжениот град, оваа реконструкција ризикува да стане врвен стрес-тест за главниот град на Белгија и на ЕУ.
Меѓу сопствениците на бизниси и вработените околу кружниот тек „Шуман“ со кои разговараше „Политико“, не беа сите убедени дека превирањата ќе вредат. „Хаос е“, рече вработен во португалскиот ресторан „Пуро“, што се граничи со градилиштето, кој како и другите во оваа приказна доби анонимност за слободно да разговара за влијанието на конструктивните зафати. Во блискиот „Папилон“, омилено место за претставниците на ЕУ и дипломатите, еден вработен ја нарече бучавата „фрустрирачка“, но додаде дека менаџерите на проектот го информирале за тековната ситуација. Тие сè уште имаат цел да ја завршат работата до април 2026 година, додаде тој. Вработена во Европската комисија е поскептична.
– Веќе некое време добиваме многу е-пошта со која се најавува проектот. Се надевам дека всушност ќе има малку зеленило кога проектот ќе биде завршен – досега има многу бетон – истакна таа.
Брисел има репутација за бесконечна грда градба и бирократска парализа – што е во остра спротивност со градовите во Азија или Америка, каде што облакодери се склопуваат, а дупките се пополнуваат за неколку недели или побргу. Уште полош е недостигот од координација меѓу различните институции во главниот град на ЕУ.
Комисијата за координација на градежништвото во Брисел е задолжена за синхронизирање на инфраструктурните проекти преку низа институции и општини. Но, во пракса, тоа честопати не успева.
– Во Брисел има проблем со координацијата. Не е лесно. Потребни се многу консултации и има многу фактори што треба да се земат предвид кога се работи со различни општини – призна Дејвид Дубоа, шеф на кабинетот на општината Етербек, која граничи со локацијата Шуман.
Финансиска криза и политички спорови
На почетокот на јуни привремената влада на Брисел побара од институциите на ЕУ да придонесат со три милиони евра за реконструкција на кружниот тек „Шуман“, предупредувајќи дека ако тоа не се стори пред крајот на месецот, може да доведе до „уште дополнителни трошоци“. Портпаролката на Комисијата, Паула Пињо, потврди дека извршната власт на ЕУ го примила барањето.
Сепак, белгискиот премиер Барт де Вевер го критикуваше барањето како „вистинска срамота“ и „тотално понижување“, повикувајќи ги институциите на ЕУ да не го дозволуваат она што тој го нарече политика на „пропадната држава“ на главниот град.
– Ја знаеме реалноста што се случува со секое градилиште: Со инфлацијата и растечките трошоци за материјали, тешко е да се завршат работите и да се одржат трошоците на исто ниво како што беа дефинирани пред неколку недели. Но, овој проект е симболичен и треба да го завршиме. Важно е што е можно побрзо да се создаде средина што е удобна за граѓаните, па затоа мора да продолжиме напред – нагласи Дубоа.
Во уште еден пресврт кон крајот на август, инфраструктурната агенција „Белирис“ објави дека реновирањето на кружниот тек „Шуман“ ќе биде завршено без неговата челична крошна, освен ако Брисел не најде повеќе пари до средината на септември.
Парализа и долгови
Политичката ситуација не помага за изградбата. Брисел е без функционална регионална влада повеќе од 13 месеци, а коалициските преговори се заглавени од изборите во јуни 2024 година. Разговорите продолжија кон средината на јули, при што шест партии седнаа на формални коалициски разговори, но надежите за нова влада се распаднаа во рок од еден ден.
– Сите знаат дека ситуацијата е тешка, финансиски и политички. Немавме влада, немавме насока, од последните избори – рече Дубоа.
Во меѓувреме, долгот на главниот град надминува 14 милијарди евра, а се очекува да се додадат уште 1,6 милијарда евра оваа година.
Неодамнешна истрага на „Брисел тајмс“ објави дека 250 милиони евра од заемите на ЕУ за инфраструктура можеби биле пренасочени за покривање на општите трошоци наместо за транспортни проекти, што потенцијално ги крши правилата на ЕУ. По истрагата, фламанската националистичка партија Нова фламанска алијанса, предводена од Де Вевер, побара парламентарна истрага за можна буџетска измама. Како одговор на истрагата на „Брисел тајмс“ на 17 јули, министерот за финансии на Брисел, Свен Гац, ги отфрли обвинувањата како „целосно неосновани“, инсистирајќи дека средствата не биле пренасочени за отплата на други заеми.
Засега, градежни екипи продолжуваат со работата, длабејќи тротоари, истурајќи свеж цемент и кревајќи скелиња сè повисоко, а пешаците се принудени да се движат низ оградени заобиколни патишта. Кружниот тек „Шуман“ треба да биде завршен до април следната година – но не очекувајте бучавата и заобиколните патишта да престанат за европскиот кварт додека продолжува „бриселизацијата“.
