УСАИД раскринкана: Пари добиле „независни“ медиуми што се продолжена рака на ЦИА

Според прегледот на буџетските документи, ревизорските извештаи и интервјуата со нејзиниот основач и владини финансиери, една од највлијателните светски истражувачки новински организации, чија работа редовно предизвикува политички шокови, од нејзиното основање, е првенствено финансирана од владата на Соединетите Американски Држави.
Имено, објавените извештаи се доказ дека ОЦЦРП, како и „Крик“, „Црта“, „Јуком“, „Проглас“ и БИРН се разграноци на ЦИА.
Се поставува прашањето дали по овој текст ќе стане појасно дека Америка ги финансирала медиумите. Дали тогаш се „независни медиуми“ како што се нарекуваат, со оглед на сето она што е споменато во извештајот, како и изјавите во Стејт департментот дека е разгранок на ЦИА?
Имено, во анализата со наслов „Новинарскиот гигант добива половина од буџетот од американската влада“, која ја пренесуваме во целост, ова се објавените тези:
– Во светот на истражувачкото новинарство, Проектот за известување за организиран криминал и корупција (ОЦЦРП) е непрофитна организација поддржана од граѓански филантропи – „Пропублика“, но за глобална корупција.
– Истражувачкото новинарство мора да биде глобален феномен. Потребна е мрежа за борба против мрежата на корупција. И ОЦЦРП е таа мрежа – изјави Дру Саливан, коосновач и шеф на ОЦЦРП.
– Тоа е најважната истражувачка новинарска организација за која никогаш не сте слушнале.
Она што досега се криеше од јавноста се големината на нејзиното државно финансирање и обврските поврзани со него. Основач и најдарежлив донатор на ОЦЦРП, одговорен за поголемиот дел од буџетот на организацијата, е владата на Соединетите Американски Држави, а во рамките на владата, најголемиот донатор е УСАИД – агенцијата за меѓународен развој на САД.
Помеѓу 2014 и 2023 година американската федерална влада обезбеди 52 отсто од парите што всушност ги потроши ОЦЦРП, а од своето основање во 2008 година најмалку 47 милиони долари (и посвети уште 12 милиони долари) на наводно независниот непрофитен уреднички тим.
Други западни влади – вклучувајќи ги Велика Британија, Франција, Шведска, Данска и Холандија – инвестирале најмалку 15 милиони долари во изминатите десет години. Тоа е според табелата со годишните ревизорски извештаи на ОЦЦРП, вкрстени со документите на федералниот буџет во кои се детализирани плаќањата.
Прегледот е спроведен од конзорциум на меѓународни новински куќи, а се објавува во соработка со новински куќи во Италија, Франција и Грција.
(Саливен се спротивстави на методологијата зад анализата, тврдејќи дека не треба да се бројат грантови што се пренесуваат на други организации. Користејќи ја неговата методологија, бројката сè уште изнесува 46 проценти.)
Иако ОЦЦРП постојано открива дека прифаќа некои пари од владите, вклучувајќи и од Соединетите Американски Држави, целосниот обем на неговото финансирање претходно не беше обелоденет.
Одборот на ОЦЦРП, во изјава за конзорциумот на новински куќи што заеднички го објавуваат извештајот, потврди дека САД се нивниот главен финансиер, иако ја оспорува идејата дека тие се сè освен први во овој поглед.

ОЦЦРП се правда

Нивниот одбор во соопштение го наведува следното: „Она што е точно е дека ОЦЦРП прифати финансирање. Разбираме дека разумните луѓе можеби веруваат дека ова е лоша идеја, особено затоа што тоа не е норма во новинарството во Соединетите Американски Држави (иако владината поддршка на новинарството не е невообичаена во Европа и на други места). Ова беше детално дискутирано пред многу години, кога беше основана ОЦЦРП. Одборот во тоа време – во кој беа вклучени неколкумина од нас што останавме во одборот и чија лична репутација како новинари и директори е беспрекорна – одлучи дека вреди да се постигне компромис за истражувачко новинарство, што ОЦЦРП може да го произведе со тоа што ќе ја прифати оваа финансиска поддршка. Сфативме дека постигнувањето влијателно прекугранично истражувачко известување во многу региони во светот ќе бара не само филантропско финансирање туку и поддршка од западните влади што разбираат дека новинарството е предуслов за демократија. Ова ги вклучува не само САД туку и многу земји во Европската Унија. Од самиот почеток се погриживме владините грантови да имаат непробојни огради, кои ќе го заштитат новинарството произведено од ОЦЦРП. Како што кажавме во нашиот претходен одговор до вашиот колега, уверени сме дека ниту една влада или донатор не извршиле уредувачка контрола врз известувањето на ОЦЦРП. Седумнаесет години подоцна, ние сме целосно задоволни од нашата одлука и сме исклучително горди на новинарството што го произведоа организацијата и нејзините партнери“.
Саливан беше поискрен велејќи дека идејата дека „Владата на Соединетите Американски Држави извршила контрола над новинарството произведено од ОЦЦРП „нема докази што го поткрепуваат тоа… туку само инсинуации, погрешни толкувања и импутација“.
Работата на ОЦЦРП, често во соработка со други редакции низ светот, беше многу импресивна новинарски и тие повремено известуваа спротивставени со американските национални интереси, вклучувајќи и поглед на тоа како Пентагон се потпира на несигурни дилери на оружје за да ги вооружува сириските бунтовници. Марија Тереза ​​Рондерос, директорка на Латиноамериканскиот центар за истражувачко новинарство, во е-пошта наведе дека „никогаш не сметала дека има теми, прашања или места што се забранети“ кога работела со ОЦЦРП.

– Понатаму, со нив соработувавме на прилози што беа особено критички настроени кон американската политика за дрога или миграциската политика на САД и тие никогаш не изразија проблем со тоа.
Други рекоа дека знаеле за финансирањето на американската влада и дека не им пречело.
– Свесни сме дека ОЦЦРП добива средства од американската влада – изјави Георг Екелсбергер од австрискиот магазин „Досие“.
– Според нашето искуство, немаше никакво влијание врз новинарската работа на ОЦЦРП и на центрите членки на ОЦЦРП. Истрагите во кои соработувавме беа независни, објективни и посветени на високи новинарски стандарди.
Но степенот до кој американската влада ја поддржа предизвика вознемиреност кај потенцијалните или поранешните партнери, како и кај еден висок член на одборот.
Откако дозна за обемот на финансирањето на американската влада за време на сопствената истрага, германскиот јавен радиодифузен сервис НДР одлучи да ја паузира идната соработка со ОЦЦРП, се наведува во е-пошта од висок уредник на НДР.
Портпаролот на „Њујорк тајмс“, кој соработуваше со ОЦЦРП, рече дека новинската организација не му ја открила природата на своето финансирање на „Тајмс“.
Членот на одборот на ОЦЦРП, Лоуел Бергман, легендарниот истражувачки новинар што го игра Ал Пачино во „Инсајдер“, рече дека откако ги открил владините врски, тој го напуштил одборот околу 2014 година.
– Ме преплавија обврските на друго место. Тогаш станав свесен за вмешаноста на американската влада. Со почит дадов оставка од одборот – рече Бергман
И покрај нејзиното нејасно име, оваа колаборативна новинарска институција ги преобликува глобалните работи со своите истраги за огромни транши од обелоденети документи: ОЦЦРП известуваше за Русија со фокус на Панамските документи и одигра клучна улога во Пандорините документи, швајцарските тајни…

Сите откритија беа главно насочени кон противниците на САД

Сите тие беа откритија што ја менуваа играта и сите беа главно насочени кон противниците на САД. Неговиот пристап на соработка доведе до партнерства со повеќе од 50 највлијателни светски медиуми: „Вашингтон пост“, „Гардијан“, „Тајмс“, „Дер шпигел“ итн.
Во 2016 година УСАИД и другите владини извори на финансирање на САД сочинуваа 63 отсто од буџетот на ОЦЦРП.
Начинот на кој обично функционира: новинар, кој понекогаш работи директно за ОЦЦРП, а понекогаш е дел од нејзината глобална мрежа, доаѓа до информации. Просејувањето на тие податоци и трансформирањето од терабајти непотребни информации во написи објавени во големите весници низ светот е работа на ОЦЦРП. ОЦЦРП изгради огромна база на податоци, која вклучува податоци што ги добила, како и јавно достапни документи, кои честопати се тешки или скапи за собирање и пребарување.
– Организацијата има повеќе од 200 вработени во околу 60 земји и работи како центар за локални новинари низ светот. За заеднички проекти, ОЦЦРП не само што ја нуди својата логистичка, уредувачка и истражувачка поддршка туку ги покрива и трошоците за локалните новинари, вклучувајќи ги и платите. Ние ги плаќаме трошоците за приказната. Репортерот мора да отпатува некаде, репортерот треба да добие некои информации од базата на податоци, а тоа чини пари. И чини ова и она и она. Ние ги покриваме тие трошоци. А потоа ја покриваме и новинарската плата додека работиме на истрагата – рече Пол Раду, коосновач.
ГАЦЦ

Глобалниот антикорупциски конзорциум (ГАЦЦ), програма што користи истраги на ОЦЦРП, се обидува систематски да иницира кривични истраги или гонење против членовите. ГАЦЦ е основан во 2016 година по повик за предлози објавен од Стејт департментот, на кој победи ОЦЦРП, во партнерство со антикорупциската невладина организација „Транспаренси интернешнл“.
ГАЦЦ има две активности. Првата е да започне, врз основа на написите на ОЦЦРП, судски истраги, санкции и мобилизација на граѓанското општество, благодарение на поддршката на локалните разграноци на „Транспаренси интернешнл“, присутни во 65 земји.
Втората е лобирање во земјите да ги заострат своите закони за борба против корупцијата и за спречување на перењето пари. Во мај 2024 година ОЦЦРП подготви извештај за вниманието на владите за најдобрите практики за борба против посредниците што го олеснуваат избегнувањето на санкциите наметнати на Русија.
Фактот дека една новинарска организација би спроведувала вакви активности по иницијатива и со пари од САД, дури и за добра причина, отвора значајни етички прашања.
– Иако некои првично сметаа дека овој пристап е контроверзен, оттогаш тој беше усвоен од други медиуми. Веруваме дека ГАЦЦ се покажа како многу успешен. ОЦЦРП признава дека борбата против корупцијата бара работа на новинари, активисти, органи на прогонот и политички фигури. Истражувачките новинари имаат корист од размената со други типови актери и обратно. ГАЦЦ повремено помага да се свикаат такви размени – одговори Саливан.

Не е сè новинарство

Зошто да се финансираат новинари, а не само да се испрати полиција да открива криминал? Службеникот на Стејт департментот Хенинг рече дека новинарите за кои се смета дека се независни од владата понекогаш имаат поголеми шанси да извлечат соработка од извори.
– Убавината на истражувачките новинари и навистина независните новинари – и независни на сериозен начин – е тоа што луѓето можат да разговараат со новинарите повеќе отколку што нужно би можеле со владини претставници. Значи, тоа што новинарите ја вршат оваа работа го намалува стравот и поттикнува поголема отвореност. Некои луѓе што се свесни за криминални активности, понекогаш сакаат правдата да биде задоволена. Но, тешко е ако имате работа директно со органите на прогонот – рече тој во интервју за НДР.
Во повеќе изјави дадени во нивна одбрана, и одборот на ОЦЦРП и Саливан тврдеа дека иако владиното финансирање може да биде контроверзно, тоа е прифатливо затоа што владата на Соединетите Американски Држави не врши директна контрола врз новинарството, туку, наместо тоа, верува дека доброто новинарство е од суштинско значење за здравјето на глобалната демократија. САД се заинтересирани за проширување и зајакнување на демократијата и за борба против корупцијата. Истражувачкото новинарство ѝ служи на таа цел и е во опасност од исчезнување; во ерата на платформите на социјалните медиуми што цицаат милијарди долари приходи од реклами, не се појави ниту еден бизнис-модел за истражувачко новинарство освен добротворните. Затоа, финансирањето на истражувачко новинарство е во национален интерес дури и ако САД не го контролираат производот.

Викиликс

Сепак, тврдењето дека САД во голема мера го поддржуваат глобалното истражувачко новинарство како принципиелно прашање, без оглед на тоа кој е под истрага, е поткопана од доста впечатлив контрапример, имено немилосрдното непријателство на американската влада кон Викиликс, кое се појави во тандем со ОЦЦРП. Викиликс ги охрабри свиркачите да му достават докази за корупција и криминал, а потоа соработуваше со новински организации низ светот за да ги објават нивните наоди.
Викиликс беше лансиран во октомври 2006 година, а до март 2008 година американската војска заклучи дека новинската организација е „потенцијална закана за заштита на сила, контраразузнавање, оперативна безбедност и безбедност на информации за американската војска“. Во 2010 година Викиликс објави „Колатерално убиство“, видеодоказ за воените злосторства на САД во Ирак, брзо проследено со дневници за војна во Авганистан, дневници за војна во Ирак, а потоа во ноември објави илјадници внатрешни телеграми на Стејт департментот…

Небојша Крстиќ: За Трамп, УСАИД и нејзините корисници се корумпирани

Небојша Крстиќ, експерт за маркетинг, во изјава за „Ало!“ вели дека Доналд Трамп и неговата влада покажале дека УСАИД ја гледаат како корумпирана организација и автоматски ги означувале сите корисници на средствата на УСАИД во Србија.
– Во овој момент американската администрација, новата администрација на Трамп, има поинаков однос кон УСАИД од претходната. Гледам дека одлични функционери на таа администрација ја прогласуваат за криминална организација, корумпирана организација, организација што се занимавала со перење пари и слично. Во тој контекст, сѐ што се однесува на УСАИД автоматски се однесува и на сите корисници на овие средства. И тоа не е мое мислење, туку мислење на американската администрација. Дали ќе повлечат одредени последици само кон УСАИД или кон корисниците на тие пари, односно кон корисниците практично на парите на американските даночни обврзници, не знам, но тоа би било логична последица на нивниот однос кон УСАИД – заклучи Крстиќ.