Нелегалната трговија со отпад од Европа до Југоисточна Азија се појави како високопрофитабилен криминален бизнис со низок ризик и со големо влијание врз животната средина, економијата и врз здравјето на луѓето
Земјите од Југоисточна Азија, вклучувајќи ги Малезија, Виетнам, Тајланд и Индонезија, се соочуваат со прилив на нелегални пратки со отпад од индустријализираните земји, при што значително количество се тргува од Европа.
Според новиот извештај на ОН за мапирање на трендовите на трговија со отпад од Европа и Југоисточна Азија, криминалните актери ги искористуваат дупките и легитимните деловни структури, со што трговијата со отпад е едно од најзначајните злосторства што може да влијае на животната средина. И покрај постојните регулативи, трговците со отпад се охрабрени од неефективното спроведување на законот и ниските казни кога ќе бидат фатени, како и од искушението од можностите за лесен профит.
Европската комисија проценува дека од 15 до 30 отсто од пратките со отпад од ЕУ се нелегални, што годишно создава незаконски приход од милијарди евра.
– Откако ѓубрето е неправилно исфрлено, станува сечиј проблем. Итноста за справување со трговијата со отпад не може да се процени – изјави за ДВ Масуд Каримипур, претставник во Југоисточна Азија на канцеларијата на ОН за дрога и криминал.
Според извештајот на ОН, земјите на АСЕАН колективно увезле повеќе од 100 милиони тони метал, хартија и пластичен отпад, чија вредност се проценува на речиси 50 милијарди долари (47 милијарди евра), помеѓу 2017 и 2021 година.
Индонезија епицентар на трговијата со отпад
Глобалната трговија со отпад претрпе значителна промена во последниве години поради низата мерки што Кина ги постави во 2018 година за да се справи со приливот на несакан отпад во земјата.
Ефектот од забраната за отпад во Кина доведе до пренасочување на глобалните текови на отпадот, особено кон Југоисточна Азија. Земјите како Индонезија се појавија како примарни дестинации и за легитимни и за нелегални пратки на отпад.
– Во Индонезија не постои екосистем што поддржува одржлива потрошувачка, производство и рециклирање – изјави за ДВ Јујун Исмавати, виш советник во еколошката невладина организација „Нексус3“.
По 2018 година, Индонезија доживеа ненадеен пораст на увозот на отпад, при што отпадот од хартија и пластика претежно се испраќа од западноевропските земји, според Заводот за статистика на Индонезија.
„Нексус3“ откри дека пластичниот отпад често ги загадува остатоците од хартија, што претставува алармантна закана за животната средина и здравјето во региони како Јава или Суматра. Проблематичната пластика или се фрла или им ја донираат компаниите увозници на хартија на локалните заедници, кои потоа се занимаваат со нелегално сортирање и палење на пластиката.
Пожарите испуштаат алармантни нивоа на диоксини и опасни хемикалии и на крајот се инфилтрираат во човечките синџири на исхрана.
Поради чадот и токсичната храна, многу селани развиваат респираторни и стомачни заболувања, па дури и рак и мора да ги напуштат своите домови.
Отпадите како профитабилен бизнис
И покрај неговите штетни последици за здравјето и животната средина, трговијата со отпад сè уште се смета за високопрофитабилна криминална активност што оди под радар во Југоисточна Азија.
Според Серена Фаварин, криминолог од италијанскиот Универзитет „Католика дел Сакро Куоре“, трговците со отпад користат софистицирани методи и синџири на снабдување за да ги избегнат контролите и да го испраќаат отпадот во земји каде што регулативите се помалку строги, а цените за нелегалното фрлање на отпадот се многу пониски.
– Криминалот не се спроведува на ист начин во различни земји, а тоа создава неусогласеност со која се третира отпадот – вели таа за ДВ.
Во многу земји, на пример, прописите за трговија со отпад не спаѓаат под кривичното право, туку под граѓанските и административните прописи. Дури и ако трговците отворено и постојано ги прекршуваат тие правила, казните често се минимални, дозволувајќи им на нелегалните операции да напредуваат.
Како да се бориме против нелегалниот отпад
Иако нелегалната трговија со отпад предизвикува многу проблеми за заедниците, експертите се согласуваат дека законското и добро регулирано управување со отпадот е одговорно и неопходно. Ја ублажува штетата врз животната средина и ја внесува циркуларната економија со намалување, повторна употреба и рециклирање на отпадот. Затоа, многу земји и меѓународни операции за спроведување меѓу Азија и Европа преземаат мерки за да ги затворат празнините во кои криминалците можат да дејствуваат и да го нарушат економскиот циклус.
– Важно е да се зајакне транснационалната димензија за да има слични регулативи меѓу земјите. Со слични регулативи е полесно да се разговара – рече Фаварин.
Усогласувањето на правната рамка може да помогне да се донесат посилни закони и да се наметнат построги казни за злосторства поврзани со трговија со отпад.
ЕУ моментално ги ажурира своите регулативи за транспорт на отпад за да го намали проблематичниот извоз и да го засили спроведувањето, а промените се очекува да бидат усвоени на крајот на овој месец.
Покрај тоа, новата технологија може да ни се најде за заштита на животната средина.
– Дроновите или сателитските снимки можат да помогнат во откривањето огромни количества отпад или купишта отпад во одредени области, како што се нелегални локации за отпад или нелегални пожари во заштитени подрачја – додаде Фаварин.
