Вкоренувајќи се во малите градови, Алтернатива за Германија (АфД) го пробива заштитниот ѕид дизајниран за да ја задржи надвор од власта
Како десницата ја освои Источна Германија
Кога членовите на доброволната противпожарна служба во Гросширма, мал град во источната германска покраина Саксонија, ја одбележаа стогодишнината од основањето на нивната институција, сосема беше природно Ролф Вајганд да биде таму. Вајганд, 40-годишен политичар од десничарската партија Алтернатива за Германија (АфД), е длабоко вплеткан во градскиот живот. Тој е активен во здружението што го поддржува локалното основно училиште, а исто така е вклучен и во локалниот клуб за одгледување живина, еднаш гордо освојувајќи 94 поени во натпревар со негова брадеста кокошка од Тирингија. Претходно месецов тој точеше пиво на локалното шоу за таленти.
– Отсекогаш сме барале контакт со граѓаните на терен. Мислам дека оваа блискост со граѓаните, овој контакт нѐ прави особено силни – рече Вајганд за време на забавата на противпожарната служба додека децата скокаа наоколу.
Навистина, има малку места во Германија каде што АфД е посилна. Речиси 35 години по падот на Берлинскиот ѕид, низ земјата се пробива остар политички раскол, следејќи ја поранешната граница меѓу Источна и Западна Германија. На источната страна на јазот, АфД расте и покрај својот растечки радикализам и постојаните предупредувања од главните политички лидери дека е екстремистичка партија.
Пред трите покраински избори во Источна Германија месецов – вклучувајќи ги и Саксонија и Тирингија – некогашната партија е водечка или блиску до водечката во сите избори. Тој успех се должи на сè подлабоките корени на партијата во малите градови на исток, како Гросширма, каде што на општинските избори и изборите за Европскиот парламент во јуни, АфД освои околу половина од локалните гласови, илустрирајќи го степенот до кој стана доминантна политичка сила.
Фактот дека толку многу гласачи во Источна Германија сè повеќе ја прифаќаат десницата укажува на суштинското прашање што лежи во основата на јазот: остра загуба на довербата во главните партии, институциите и медиумите. Во покраината Саксонија само 41 отсто од луѓето се задоволни од функционирањето на нивната демократија, покажува истражувањето нарачано од државната влада. Само еден од десет луѓе изјавил дека им верува на политичките партии, а само 15 отсто рекле дека им веруваат на медиумите.
Иако упорно ја поттикнува таа недоверба, АфД зачекори во празнината, сè повеќе зацврстувајќи се во источногерманското општество на најлокално ниво. За АфД сето тоа е дел од поголема стратегија: Започнете со победа во општините и државните парламенти на истокот. Според размислувањата, таа доминација ќе ја нормализира партијата и покрај нејзините екстремни ставови, дозволувајќи ѝ еден ден да се прошири на највисоките нивоа на националната влада.
Бројките на оние како што е Вајганд, кој води сопствен бизнис со обложување керамика, се клучни за таа стратегија. Во март Вајганд освои речиси 60 отсто од гласовите на изборите за градоначалник на Гросширма против двајца други центристички кандидати. Поради технички проблеми, гласањето беше поништено, принудувајќи го Вајганд повторно да се кандидира неделава. Овој пат тој е во изборната трка без противници.
Зголемувањето на поддршката за АфД доаѓа и покрај фактот што домашните разузнавачки власти на државно ниво ги класифицираа локалните разграноци на партијата и во Саксонија и во Тирингија како екстремистички организации што имаат цел да ја поткопаат германската демократија.
Но во градовите како Гросширма, АфД е веќе речиси банален факт на животот. На годишнината од противпожарната служба, граѓаните – дури и оние што не ја поддржуваат неговата партија – го пофалија градоначалникот, при што едно лице го нарече „убаво“ момче. Вајганд во еден момент ѝ се обрати на толпата.
– Би сакал многу да ви се заблагодарам што секогаш стоевте заедно толку добро, што се поддржувавте еден со друг, што навистина се здруживте како едно – рече тој, добивајќи ентузијастички аплауз кога заврши со обраќањето.
ЗАШТИТНИОТ ЅИД СЕ УРИВА
Мејнстрим-партиите сега ветија дека ќе одржат „брандмауер“, или „заштитен ѕид“, околу АфД, одбивајќи да ги вклучат во коалициските влади или, пак, да соработуваат со партијата за усвојување каков било вид на законодавство.
Меѓутоа, лидерите на АфД имаат намера да го урнат заштитниот ѕид така што ќе оневозможат да се избегне соработката со партијата во малите градови. Ако избраните претставници треба да соработуваат со АфД за да прават толку секојдневни работи како поправка на патишта и училишта, нивното размислување е дека главните партии еден ден ќе бидат принудени да соработуваат со партијата за поопсежни политички прашања.
– Ако луѓето стапат во директен контакт со АфД во локалната власт и исто така препознаат дека таму се водат прагматични политики, тогаш ова е секако наследство или можен почеток за соработка на други нивоа – изјави за „Политико“ Торбен Брага, парламентарец во Тирингија, кој се смета за еден од главните стратези на партијата во Источна Германија.
Во Гросширма, дури и локалните политичари во партиите што се спротивставуваат на АфД велат дека стратегијата функционира.
Едно попладне Гунтер Шомлер, долгогодишен локален политичар на централнодесничарската Христијанско-демократска унија (ЦДУ) и млекар, кој се кандидираше против Вајганд за градоначалник и загуби, седна во кујната на својата фарма и се жалеше за состојбата на локалната политика како надвор паселе крави. Тој тврди дека екстремната десница се крева, бидејќи мејнстрим-партиите долго ги занемаруваа руралните области.
– Во текот на последните две децении големите партии се фокусираа исклучиво на градовите. АфД ја искористи таа празнина, ветувајќи им на луѓето дека ќе се грижат за нив – рече Шомлер, љубезен 61-годишен старец.
Соседот на Шомлер, Волкер Шарф, локален политичар од независна граѓанска алијанса, се согласува и тврди дека политичкиот јаз се појавил откако Источна и Западна Германија се обединија во 1990 година.
– По обединувањето, прво замина индустријата, а потоа си замина државата. Она што остана беше празен простор. Тоа е местото каде што АфД се вклучи – рече Шарф.
Поради популарноста на АфД во локалната политика на исток, заштитниот ѕид на многу начини веќе падна. Помеѓу 2019 и 2023 година,имало повеќе од 120 случаи на соработка во локалната власт меѓу АфД и мејнстрим-партиите, најчесто со ЦДУ, според една неодамнешна студија објавена од прогресивната фондација „Роза Луксембург“.
Примери за таа соработка вклучуваат случај во Саксонија каде што мејнстрим-партиите во еден градски совет го поддржаа предлогот на АфД да се забрани употребата на родово неутрален јазик во рекламирањето на градскиот театар. Во друг случај во Тирингија, мејнстрим-партиите го поддржаа предлогот на АфД за гласање за разрешување на левичарски градоначалник.
– Заштитниот ѕид на ниво на округот повеќе не постои и тоа само ќе се влошува – рече Јана Пинка, локална политичарка од партијата Левица.
СЛАБЕЕЊЕ НА ОТПОРОТ
Многу локални жители велат дека, и покрај здравата практична слика што ја проектираат многу политичари на АфД од малите градови, политиката во областа станува сè посурова по подемот на партијата.
Шомлер рече дека локалните политичари од сите страни често се среќаваат на пиво и шницли по состаноците на градскиот совет, но тие денови одамна ги нема.
– Работите станаа многу ладни – рече тој.
Има посериозни примери за сѐ понапната политичка клима.
Дирк Нојбаер, независен политичар што служеше како комесар на округот на кој му припаѓа Гросширма, долго време беше еден од најжестоките критичари на АфД во областа.
– Ние навистина сме на многу опасен пат овде. Ние не ја препишуваме историјата, ние ја повторуваме историјата – рече тој во видеопораката по силниот настап на АфД во Саксонија на европските избори во јуни.
Но, во јули, Нојбаер ненадејно поднесе оставка, повикувајќи се на закани од крајно десничарските екстремисти.
– Со месеци сум соочен со лична, дифузна закана од десничарските групи. Добивам анонимни писма, добивам анонимни мејлови, имав една или две лични конфронтации. Сето тоа се прошири во мојот приватен круг и дојдов до точка каде што велам: доста е – рече тој во видеопорака.
Искуството на Нојбаер во никој случај не е изолиран настан. Помеѓу мај и октомври минатата година секој втор локален политичар во Источна Германија доживеал непријателство во форма на вербални напади, физички напади или објавувања на омраза, според националното истражување на општинските и окружните политичари.
Во Гросширма, Вајганд рече дека посегнува по неговите политички противници за да ја поништи поларизираната клима.
– Мора да растеме заедно како едно, тоа е она за што се залагам – изјави тој за „Политико“.
На социјалните мрежи, сепак, неговиот тон е често пообвинувачки.
