Што знаеме за експлозиите на комуникациските апарати во Либан?
Сѐ уште нема најпрецизни информации како е изведена оваа операција врз илјадници комуникациски апарати од застарен вид што ги користи Хезболах, а Израел официјално демантира дека стои зад оваа високотехнолошка акција на специјална војна. Она што се знае е дека настрадаа 32 лица, стотици се повредени, а Хезболах ги преиспитува своите редови
Најмалку 32 лица, меѓу кои две деца, загинаа, а илјадници други се повредени, меѓу кои и многу сериозно, откако уреди за комуникација, некои користени од вооружената група Хезболах, експлодираа низ Либан во вторникот и средата. Во последната рунда експлозии во средата, во експлозија на воки-токија загинаа 20, а се повредени најмалку 450 луѓе, соопшти либанското министерство за здравство.
Експлозиите се случија во близината на голема толпа што се собра на погребите на четири жртви од експлозиите на пејџери што се случија синхронизирано во вторникот, во кои загинаа најмалку 12 луѓе, а речиси 3.000 беа повредени.
Екипите на „Би-би-си“ во градот објавија хаотични сцени во кои возилата на брзата помош се мачеа да стигнат до повредените, додека локалните жители се сомневаа во секој што користи телефон. Експлозиите ја продлабочија вознемиреноста во либанското општество, доаѓајќи еден ден по очигледно сличниот и многу софистициран напад чија цел беа илјадници пејџери што ги користеа членовите на Хезболах. Милитантната група го обвини својот противник Израел. Израелските власти засега одбиваат да коментираат.
Две фирми со седиште во Азија и во Европа беа посочени во медиумските извештаи за производство на пејџери, но и двете ја отфрлија одговорноста. Јапонска компанија што очигледно ги произведува таквите уреди воки-токи, изјави дека престанала да го произведува тој модел пред десет години.
ШТО Е ПОЗНАТО ДОСЕГА?
Како се одвиваа нападите? Првата рунда експлозии започнаа во главниот град на Либан, Бејрут, и во неколку други области од земјата околу 15.30 часот по локално време во вторникот. Сведоците изјавија дека виделе чад што доаѓа од џебовите на луѓето, пред да забележат мали експлозии што звучеле како огномет и истрели од огнено оружје.
Цитирајќи американски официјални претставници, „Њујорк тајмс“ рече дека пејџерите добиле пораки што се чинело дека доаѓаат од раководството на Хезболах пред да се детонираат. Наместо тоа, изгледа дека пораките ги активирале уредите, објави изворот.
Детонациите продолжија околу еден час по првичните експлозии, објави новинската агенција „Ројтерс“.
Набрзо потоа, голем број луѓе почнаа да пристигнуваат во болниците низ Либан, при што сведоците пријавија масовна конфузија во одделенијата за итни случаи. Слични сцени се одиграа низ целата земја во друга рунда експлозии во средата, околу 17 часот по локално време.
Извештаите сугерираат дека се кренати во воздух уреди воки-токи што биле купени од Хезболах пред пет месеци, според безбедносен извор што зборувал за новинската агенција „Ројтерс“.
Најмалку една експлозија беше блиску до погребот што се одржуваше во Бејрут за некои од жртвите на нападот во вторникот, создавајќи паника меѓу оние во близината на поворката. Според либанското министерство за здравство, загинале 20 лица, а најмалку 450 биле повредени.
ШТО ЗНАЕМЕ ЗА УРЕДИТЕ?
Деталите за воки-токијата детонирани во експлозиите во средата сè уште излегуваат на виделина. Снимките направени потоа покажаа уништени уреди од јапонскиот бренд „Ицом“. Во соопштението на фирмата се опишува моделот ИЦ-В82 како рачно радио што било извезено на Блискиот Исток од 2004 до 2014 година и оттогаш не било испорачано.
„Ицом“ соопшти дека производството на тој модел престанало пред десет години. Производството на батериите исто така е запрено, се додава во соопштението. Компанијата вели дека не е можно да се потврди дали моделот ИЦ-В82 чии уреди експлодираа во нападите биле испорачани директно од „Ицом“ или преку дистрибутер. Оттаму истакнуваат дека сите производи за прекуокеанските пазари им се продаваат само на овластени дистрибутери на фирмата. Но, моделите можеби не се ни од „Ицом“.
Претходно извршен директор за продажба во американската подружница на „Ицом“ изјави за новинската агенција „Асошиејтед прес“ дека уредите што експлодираа во Либан се чини дека се неуспешни производи – додавајќи дека е лесно онлајн да се најдат фалсификувани верзии на производот.
Пејџерите што експлодираа во вторникот беа нов бренд што групата претходно не го користеше, изјави за АП еден оперативец на Хезболах. Претставник на либанската безбедност изјави за „Ројтерс“ дека околу 5.000 пејџери биле донесени во земјата пред околу пет месеци.
Етикетите забележани на фрагменти од експлодирани пејџери укажуваат на модел на пејџер наречен АР-924. Но неговиот азиски производител негираше каква било вмешаност во експлозиите. Кога „Би-би-си“ ја посети компанијата „Голд Аполо“ во средата, локалната полиција ги претресуваше канцелариите, ги проверуваше документите и го испрашуваше персоналот.
Основачот Хсу Чинг-Куанг рече дека неговата компанија потпишала договор со компанија со седиште во Унгарија – БАЦ – за производство на уредите и користење на името на неговата компанија. Тој додаде дека трансферите на пари од нив биле „многу чудни“, без да наведе детали.
„Би-би-си“ пристапи до компаниските записи на БАЦ, кои откриваат дека за првпат е инкорпорирана во 2022 година. Нејзината извршна директорка Кристијана Барсони-Арцидиаконо изјави за „Ен-би-си“ дека не знаела ништо за експлозиите.
– Јас не ги правам пејџерите. Јас сум само посредничка. Мислам дека погрешивте – рече таа.
Унгарската влада соопшти дека компанијата „нема производствена или оперативна локација“ во земјата.
ШТО ГО ПОТТИКНА НАПАДОТ СО ПЕЈЏЕРИТЕ?
Неименувани американски и израелски официјални лица изјавија за „Аксиос“ дека детонирањето на пејџерите наеднаш било првично планирано како отворање потег во „сеопфатна“ офанзива против Хезболах. Но во последните денови Израел се загрижи дека Хезболах станал свесен за планот – така што тие биле тргнати порано.
Израелските власти не ги коментираа наводите, но повеќето аналитичари се согласуваат дека се чини оти Израел веројатно стои зад нападот.
Проф. Лина Хатиб од „Чатам хаус“ со седиште во Велика Британија рече дека нападот сугерира оти Израел „длабоко“ се инфилтрирал во „комуникациската мрежа“ на Хезболах. Во својата изјава во која го обвинува Израел дека стои зад нападите, Хезболах рече дека ја смета земјата „целосно одговорна за оваа криминална агресија, чија цел биле и цивили“.
ЗОШТО ХЕЗБОЛАХ КОРИСТИ ПЕЈЏЕРИ?
Хезболах во голема мера се потпира на пејџерите како нискотехнолошки средства за комуникација за да се обиде да избегне следење локација од страна на Израел. Пејџерите се безжични телекомуникациски уреди што примаат и прикажуваат алфанумерички или гласовни пораки.
Тие се многу потешки за следење од мобилните телефони, кои одамна се напуштени како едноставно премногу ранливи, како што покажа убиството на производителот на бомби од Хамас, Јахја Ајаш, уште пред 1996 година, кога неговиот телефон експлодира додека тој го држеше в рака. Во февруари Хасан Насрала им нареди на борците на Хезболах да се ослободат од нивните телефони, велејќи дека тие биле инфилтрирани од израелското разузнавање. Тој им рекол на своите сили да ги скршат, закопаат или заклучат телефоните во железна кутија.
Експертите сега велат дека директивата, издадена за време на телевизиско обраќање во живо, можеби ги предупредила израелските разузнавачи дека групата ќе бара нов метод на комуникација, веројатно со пониска технологија.
КОИ СЕ ЖРТВИТЕ?
Извор близок до Хезболах изјави за новинската агенција АФП дека двајца од убиените во нападот во вторникот се синови на двајца пратеници на Хезболах. Тој исто така наведе дека била убиена ќерка на член на Хезболах. Меѓу повредените е и иранскиот амбасадор во Либан, Мојтаба Амани. Извештаите во иранските медиуми истакнуваат дека неговите повреди биле полесни. Шефот на Хезболах, Хасан Насрала, не е повреден во експлозиите, објави „Ројтерс“ цитирајќи извор.
Либанскиот министер за јавно здравје Фирас Абијад рече дека оштетувања на рацете и на лицето сочинуваат најголемиот дел од повредите. Жртвите што се појавиле во собите за итни случаи биле на различни возрасти, од стари до многу млади, некои облечени во цивилна облека, како што изјави тој за програмата Њушор на „Би-би-си“.
Надвор од Либан, 14 лица се повредени во слични експлозии во соседна Сирија, според кампањата на групата Сириска опсерваторија за човекови права со седиште во Велика Британија.
Ќе ескалира ли конфликтот?
Хезболах е сојузник со главниот ривал на Израел во регионот, Иран. Групата е дел од Техеранската оска на отпорот и со месеци е ангажирана во војна на ниско ниво со Израел, често разменувајќи ракетен оган преку северната граница на Израел. Цели заедници се раселени од двете страни.
Експлозиите се случија само неколку часа откако израелскиот безбедносен кабинет го означи безбедното враќање на жителите на северот на земјата како официјална воена цел.
При посетата на израелската воздушна база во средата, министерот за одбрана Јоав Галант рече дека земјата „отвора нова фаза во војната“ и дека „центарот на гравитација се префрла на север преку пренасочување на ресурсите и силите“.
И покрај тековните тензии, набљудувачите велат дека досега и двете страни имаа цел да ги задржат непријателствата без да ја преминат границата во војна од целосен обем. Но постојат стравувања дека ситуацијата може да излезе од контрола.
