Разговор со поранешниот хрватски претседател Стјепан Месиќ
- Поранешниот претседател на Хрватска постојано нè потсетува на злосторствата што не смеат да се заборават, на вредностите што ја создадоа денешната држава, но и на опасноста од повторување на истите грешки
Поранешниот хрватски претседател Стјепан Месиќ, последниот претседател на Претседателството на Југославија и првиот хрватски премиер, дури и на деведесет и една година, за „Нови лист“ јасно и безрезервно зборуваше за најтешките и најважни периоди од хрватската историја. Тој постојано нè потсетува на злосторствата што не смеат да се заборават, на вредностите што ја создадоа денешната држава, но и на опасноста од повторување на истите грешки.
И покрај годините, тој продолжува неуморно да патува, зборува за мир и дијалог, и со допир на хумор и иронија коментира за светот, кој, како што вели, зборува премногу за војна, а премалку за мир.
– Имам среќа, или несреќа, што ја преживеав Втората светска војна. Јас, кој имам 91 година, знам како беше! Втората светска војна беше брутална, многу брутална. Имаше убивање на секој чекор! Затоа се чудам кога ги гледам овие млади луѓе како викаат „подготвени за татковината“. Но на крајот на краиштата, тоа не е нивен проблем, туку проблем на нивното образование. Тие очигледно не добиле никакво образование во училиште, не знам зошто, можеби за да не бидат оптоварени – вели тој.
Само во Слобоштина, во Пожешката Колина, на околу 50 километри од неговата родна Ораховица, усташите, како што се сеќава тој, од 12 до 20 август 1942 година, заклале и убиле 1.362 луѓе. Од нив, 954 биле жени и 142 деца, а повеќе од 260 биле жители на Слобоштина и на други села. Списокот на жртвите го составил Фрањо Пипиниќ, парохискиот свештеник на црквата „Света Тереза“ од Авила.
– Тоа е ужасно злосторство и младите треба да го знаат тоа. Тие треба да знаат и дека Јасеновац е најголемото злосторство што некогаш се случило во нашата земја. Тоа на некаков начин се изгуби – се случи, но не треба да зборуваме за тоа. Но злосторствата треба да се споменуваат за да не се повторат! Но, за жал, нашето училиште не е ориентирано на тој начин. Денес се изнесуваат многу искривени тези, или од незнаење или со намера да се искриви историјата, а помладите генерации треба да знаат повеќе за вредноста на партизанските победи во хрватската историја – вели поранешниот претседател за „Нови лист“.
– Партизаните ја ослободија Хрватска во границите што ги имаме денес, ни милиметар повеќе, ни милиметар помалку, а бранителите потоа ги бранеа тие граници во Татковинската војна. Но денес се споменуваат само бранителите, но почекајте, што бранеа тие? Она што го обезбедија партизаните! Ова е заборавено во нашата земја и улогата на партизаните во создавањето на денешна Хрватска упорно се негира – вели Месиќ.
Иако самиот отслужил затворска казна во времето на Тито, а во текот на 1970-тите поминал една година во затвор во Стара Градишка за учество во движењето за рамноправност на Хрватска во тогашна Југославија, поранешниот претседател нагласува дека секоја ера има свои добри и лоши страни, па соодветно на тоа, треба да се признае и она што е постигнато за време на Југославија, што било позитивно и што оставило белег.
– Бев во затвор во времето на маршалот Тито затоа што сакав малку повеќе демократија. Исто така, сакав малку повеќе граѓански слободи и малку повеќе воздух, да се поврзам со светот, со Европа. Можеме да бидеме задоволни или не – па, сигурно не бев задоволен ако одев во затвор за време на Југославија! Но има работи што мора да ги кажеме – дека Југославија од полуземјоделска земја стана развиена индустриска земја, тоа мора да го кажеме и тоа не треба да се крие.
Факт е дека малата Југославија, не само што не беше на маргините на светските настани туку беше центар за собирање на половина свет, нешто треба да се каже и за тоа! Не мора да зборуваме за комунизам, социјализам или капитализам. Но мора да признаеме дека повеќе од 150 светски државници дојдоа на погребот на Тито, а сега споредувањето на оваа или онаа личност со Тито е бесмислица, целосна бесмислица. И децата треба да го знаат тоа.
И, на пример, мојата наследничка Колинда Грабар-Китаровиќ еднаш рече дека немаме многу видови јогурт, а таа отиде во Америка да студира со југословенски пасош. Таа исто така рече дека оние што сакаа малку повеќе слобода отидоа во Аргентина – во Аргентина? Дали ќе барате демократија во Аргентина? Вистината е дека многумина отидоа во Аргентина затоа што се плашеа да останат во Хрватска по војната, изјави Месиќ за „Нови лист“.
Во време кога, како што вели, тензиите повторно растат, а милитаризацијата се зголемува, Месиќ предупредува дека Европа повеќе нема вистински лидери и дека светот опасно се лизга кон реториката на конфликт наместо кон дијалог. Затоа, додека политичарите зборуваат за вооружување, тој повикува на дипломатија, разум и мир – според него, ова е единствениот начин човештвото да избегне повторување на трагичните поглавја од историјата.
– Ќе бидам искрен со вас, денес нема лидери во Европа. Се зборува само за тоа што ќе направи Америка и се доаѓа до дното на американската политика. Кои се лидерите во Европа денес?
Нема Черчил, Палме, Аденауер, Де Гол, кои беа лидери во вистинска смисла. А Ангела Меркел, поранешната германска канцеларка, беше лидер, и кога ќе се сетам на она што го кажа, гледам дека беше апсолутно во право. Ништо не може да се реши со војна, само со дипломатија. И таа беше свесна за тоа.
Сега се вооружуваме – и против кого? Само погледнете ги снимките од Втората светска војна како се уриваат авиони, десетици од нив паѓаат во еден ден, тоа се огромни вредности што паѓаат на земја со еден удар.
И што сега, имаме 12 „рафали“? Дали тоа ќе ја промени светската ситуација? Досега, во сите овие војни што се случија, тестирано е целото конвенционално оружје. Нуклеарното оружје сè уште е останато, но никој денес нема да се осмели да користи нуклеарно оружје, бидејќи ако се случи нуклеарна војна, тогаш никој од нас нема да остане, ниту лидерите, ниту оние што ги следат лидерите, нема да има излез за никого.
Поранешниот претседател активно ги поминува пензионерските денови. Нема дневни обврски како кога беше активен во политиката, но сепак, како што вели, нема голема разлика.
– Имам многу покани за конференции, па затоа сум претежно во странство. Тукушто се вратив од Азербејџан, следниот месец одам во Индија, одам во Кина, одам во соседните земји. Патувам многу, но слушај, како би можел да не го сторам тоа? Па, имам само 91 година – вели тој низ смеа.
Една жена неодамна ме праша: а колку години имаш Стипе? Јас велам: 91. А како се чувствуваш? Јас велам: Нема да веруваш – како кога имав само 89 години, истакнува секогаш веселиот Месиќ во интервју за „Нови лист“.
