Како и Неом, Саудиска Арабија развива и 13 други големи градежни шеми, или како што се нарекуваат гигапроекти, вредни трилиони долари. Тие вклучуваат забавен град на периферијата на главниот град Ријад, повеќе луксузни островски одморалишта на Црвено Море и група други туристички и културни дестинации. Но ниските цени на нафтата влијаеја на владините приходи, принудувајќи го Ријад да ги преиспита овие проекти и да истражува нови стратегии за финансирање
САУДИСКА АРАБИЈА СЕ ПРЕИСПИТУВА ЗА ФУТУРИСТИЧКИТЕ ПРОЕКТИ
Огромните градежни проекти на Саудиска Арабија „можеби треба да се намалат“. „Тие можат да продолжат да го кажуваат тоа, а ние можеме да продолжиме да им докажуваме дека грешат“.
Тоа беше одговорот на престолонаследникот на Саудиска Арабија, Мохамед бин Салман, во телевизискиот документарен филм емитуван во јули 2023 година, додека зборуваше за скептицизмот околу водечките градежни проекти на Саудиска Арабија.
Речиси една година подоцна, некои од сомнежите излегуваат точни. Во последниве месеци Саудиска Арабија навидум ги намали плановите за својот огромен проект за развој на пустината Неом, кој е централен дел на „Визија 2030“.
Ова е програма за економска диверзификација предводена од принцот Мохамед, де факто владетел на заливската држава, за транзиција на економијата на земјата од зависноста од нафта.
Како и Неом, Саудиска Арабија развива и 13 други големи градежни шеми, или како што се нарекуваат гигапроекти, вредни трилиони долари. Тие вклучуваат забавен град на периферијата на главниот град Ријад, повеќе луксузни островски одморалишта на Црвено Море и група други туристички и културни дестинации.
Но, ниските цени на нафтата влијаеја на владините приходи, принудувајќи го Ријад да ги преиспита овие проекти и да истражува нови стратегии за финансирање.
Советник што е поврзан со владата, но сакаше да не биде именуван, изјави за Би-би-си дека проектите се разгледуваат, а одлуката се очекува наскоро.
– Одлуката ќе се заснова на повеќе фактори. Но, нема сомнеж дека ќе има рекалибрација. Некои проекти ќе продолжат според планираното, но некои може да бидат одложени или намалени – вели тој.
Објавен во 2017 година, Неом е план од 500 милијарди долари (394 милијарди фунти) за изградба на 10 футуристички града во пустински регион на северозапад од земјата.
Најамбициозниот од нив, а кој ги доби сите наслови, е „Д лајн“. Тоа ќе биде линеарен град составен од два споени, паралелни облакодерски ѕидови што се креваат 500 метри во височина – повисоки од Емпајер стејт билдинг. Сепак, тие ќе имаат комбинирана ширина од само 200 метри, вклучувајќи го и јазот меѓу нив.
Првичниот план беше тие да се протегаат на 170 километри (105 милји) и да станат дом на девет милиони жители.
Но, според луѓе запознаени со деталите – и како што веќе протекоа во печатот – развивачите на проектот сега ќе се фокусираат на завршување на само 2,4 километри до 2030 година, како дел од првиот модул.
Кога за првпат беше објавен, „Д лајн“ беше наведен како „линеарен град без јаглерод“, кој ќе го редефинира урбаното живеење, со удобности за жителите како паркови, водопади, летачки таксија и слугинки роботи.
Градот нема да има патишта или автомобили, а ќе биде составен од меѓусебно поврзани пешачки заедници. Тоа би вклучувало и ултрабрз воз, со максимално времетраење на патувањето од 20 минути насекаде во границите на градот.
Колку од овие карактеристики ќе бидат дел од првата фаза е нејасно.
Заедно со „Д лајн“, Неом треба да вклучи и пловечки индустриски град во облик на октагон и планински ски-центар што ќе биде домаќин на Азиските зимски игри во 2029 година.
Али Шихаби, поранешен банкар, кој сега е во советодавниот одбор на Неом, вели дека целите поставени за проектите во рамките на „Визија 2030“ биле намерно „дизајнирани да бидат преамбициозни“.
– Тоа требаше да биде преамбициозно, со јасно разбирање дека само дел од него ќе биде доставен навреме. Но дури и тој дел би бил значаен – вели г. Шихаби.
Намалувањето на Неом го стави во центарот на вниманието на предизвиците за финансирање со кои се соочува саудиската влада.
Неом го плаќа саудиската влада преку нејзиниот суверен ентитет за богатство, Фондот за јавни инвестиции (ПИФ). Официјалните трошоци за изградба на Неом, 500 милијарди долари, се 50 отсто повеќе од целиот федерален буџет на земјата за годината. Но, аналитичарите проценуваат дека на крајот би чинело повеќе од 2 трилиони долари за да се изврши целосниот проект.
Владиниот буџет на Саудиска Арабија е во дефицит од крајот на 2022 година, кога најголемиот светски извозник на нафта почна да го намалува производството за да ги забрза глобалните цени. Владата предвиде дефицит од 21 милијарда долари за годинава.
ПИФ го чувствува стискањето. Контролира имот од околу 900 милијарди долари, но има само 15 милијарди долари во готовински резерви од септември.
Тим Кален, поранешен шеф на ММФ во Саудиска Арабија и сегашен визитинг-соработник во Институтот за арапски држави од Заливот, вели дека собирањето капитал за Неом и други големи проекти е клучен предизвик во иднината.
– Ќе биде сè поголем предизвик да се финансира ПИФ до нивоата што се потребни за овие проекти – вели г. Кален.
Заливската држава користи други патишта за да го зацврсти капиталот
Претходно месецов продаде акции во вредност од околу 11,2 милијарди долари во својата национална нафтена компанија „Сауди Арамко“. Најголем дел од тие приходи се очекува да оди во ПИФ, кој исто така беше најголемиот корисник кога компанијата излезе на берза во 2019 година.
Продажбата доаѓа во услови на нестабилност на цените на нафтата. Во јули минатата година, во обид да ги зајакне цените, ОПЕК+, групата земји производители на нафта предводени од Саудиска Арабија, го ограничи производството.
Ријад доброволно ги намали своите испораки за еден милион барели дневно. Сепак, овој месец ОПЕК+ ја промени одлуката и постепено ќе почне да го зголемува производството од октомври.
Според Меѓународниот монетарен фонд, цената на барел нафта треба да биде 96,20 долари за Саудиска Арабија да може да го балансира својот буџет. Брент, еден од главните одредници за суровата нафта, се движи околу 80 долари за барел.
Земјата исто така се потпираше на продажба на државни обврзници за да ги одржи финансиските текови за ПИФ. Другиот предизвик беше тоа што странските директни инвестиции останаа далеку под целите, нагласувајќи ја борбата на Ријад да привлече средства од приватни компании и меѓународни инвеститори.
– Ќе биде многу тешко да се убедат инвеститорите да влезат во проекти за кои тие сметаат дека се премногу амбициозни. Нејасно е од каде на крајот ќе дојдат вашите враќања – вели Кален.
Заливската држава исто така насочува пари во сектори како што се туризмот, рударството, забавата и спортот како дел од стратегијата за економска диверзификација.
Во последниве години Саудиска Арабија ги освои правата за домаќин на неколку големи меѓународни настани, како што се фудбалскиот Азиски куп во 2027 година, Азиските зимски игри во 2029 година и светскиот Експо 2030 година. Таа исто така се појави како единствен понудувач за ФИФА 2034 светско првенство за мажи. Сите овие проекти ќе бараат огромни инвестиции во годините што доаѓаат.
Шихаби очекува владата да им даде приоритет на овие меѓународни настани колку што се поблиску.
– Проектите каде што имаме конкретни рокови за исполнување ќе добијат приоритет според природата на работите – вели тој.
Во април, на специјален состанок на Светскиот економски форум одржан во Ријад, министерот за финансии на земјата Мохамед Ал-Џадан рече дека владата нема „его“ и дека ќе го приспособи својот план „Визија 2030“ за да ја трансформира својата економија по потреба..
– Ќе го смениме курсот, ќе продолжиме некои од проектите, ќе намалиме некои проекти, ќе забрзаме некои проекти – рече тој.
