Американскиот противтерористички одговор на нападите од 11 септември во 2001 година постигна значителни успеси, но и катастрофални неуспеси во гонењето на Ал каеда и другите терористички ќелии низ светот, пишува Брус Хофман за ЦФР
По повод 20-годишнината од нападите на кулите близначки во Њујорк
Ако го поставиме прашањето дали Ал каеда и нејзините филијали во моментов претставуваат закана за САД и остатокот од светот, ќе добиеме одговор дека денешната терористичка организација воопшто не наликува на тоа што беше кога се случија терористичките напади од 11 септември во 2001 година. Нејзиниот основач и водач, Осама бин Ладен, одамна е мртов. Со исклучок на Ајман ал Завахири, хирургот што стана терорист и е сегашен емир на движењето, како и на Саиф ал Адел, кој е поранешен офицер на египетската армија и најверојатен наследник на Ал Завахири, секој висок лидер на Ал каеда е убиен или заробен. Седум од главните команданти на движењето се елиминирани од 2019 година. Денес се верува дека самиот Завахири е во лоша здравствена состојба.
Ал каеда и денес е актуелна
Но идеологијата и мотивацијата што ги опфаќа Ал каеда, за жал, се еднакво силни како и претходно. На пример, сега има четири пати повеќе салафистичко-џихадистички терористички групи што американскиот Стејт департмент ги стави на листата на странски терористички организации отколку што имаше на 11 септември 2001 година. Најновиот извештај од мониторинг-тимот на Обединетите нации (ОН) укажува на непреченото ширење на Ал каеда во Африка, зацврстување во Сирија и присуство во најмалку петнаесет авганистански провинции, како и продолжување на нејзините блиски односи со талибанците.
Американците, исто така, не треба да бидат заведени од помислата дека Ал каеда повеќе нема да сака да ги напаѓа САД. Нападот што го изврши саудиски инфилтриран агент во воздухопловната база на американската морнарица во Пенсакола, Флорида, во 2019 година, во кој загинаа три лица, а осуммина беа ранети, беше потсетник дека Ал каеда сè уште е во состојба да спроведе меѓународни терористички операции, работејќи преку една од своите посветени, високоспособни франшизи, во овој случај, нејзината филијала на Арапскиот Полуостров.
Подеми и порази на антитерористичката стратегија
Тогаш, што може да се смета за најголеми успеси и неуспеси на антитерористичкиот одговор на САД во изминатите дваесет години? Првиот и главен успех беше спречувањето на секој обид на Ал каеда од страна на американската влада да изврши уште еден напад во САД со размери од 11 септември, иако пукањето во Пенсакола во 2019 година беше важно предупредување дека сепак не треба да се биде премногу самозадоволен.
Најлошиот неуспех несомнено беше инвазијата во Ирак во 2003 година, која ги пренасочи клучните ресурси од напорите да се стави крај на Ал каеда во Јужна Азија, токму кога постоеше простор за тоа. Инвазијата, исто така, ненамерно ја поттикна низата на настани што доведоа до појава на самопрогласената Исламска држава, која беше уште понасилна и поширока верзија на Ал каеда. На коалицијата од осумдесет и три држави ѝ беа потребни околу пет години за да ја совладаат заканата од Исламската држава.
Во тој период, Исламската држава изврши и инспирираше смртоносни напади врз цивилни цели во градовите, вклучувајќи ги Брисел, Ница, Њујорк и Париз. Отцепената група Ал каеда, исто така, го изврши првиот успешен терористички напад во последната деценија против цел на патнички авион, при што загинаа 259 луѓе што летаа од Египет за Русија. Исто така, таа ја смени природата на современиот тероризам со тоа што беше пионер во користењето на социјалните медиуми за регрутирање, пропаганда и поттикнување на целосно независни напади на поединци.
Во најлошото сценарио, исто така, мора да се каже дека во текот на одговорот на настаните од 11 септември 2001 година и во обидот да се одбрани земјата од понатамошни напади, американската влада понижи некои основни американски вредности и принципи на правдата. На пример, затворањето луѓе со децении без судење е нешто за што САД секогаш ги критикуваа недемократските влади. Сепак, неколку десетици затвореници остануваат во американскиот притвор во Гвантанамо, а многумина се на неопределено време без обвинение. Слично на тоа, злоупотребата на затворениците што се случи таму, тајните затвори на ЦИА, како и затворот во Абу Граиб, во Ирак, ја нарушија репутацијата на САД и предизвикаа осуда во светот.
Какви промени се одвиваа внатре во САД?
Американскиот апарат за национална безбедност значително се трансформира по терористичките напади од 11 септември. Огромната антитерористичка бирократија создадена по нив беше најголемата и најтрајна промена. На пример, една истрага на „Вашингтон пост“ во 2010 година откри постоење на огромен архипелаг против тероризмот од околу 1.271 владин субјект и 1.931 приватна компанија фокусирани на антитероризмот. Војната против тероризмот, исто така, доведе до зголемување на бројот на лица на кои им беа издадени околу 854.000 строго тајни безбедносни дозволи и беа изградени повеќе деловни простории и обезбедени објекти за сместување на тој кадар. Ваквата експанзија е еднаква на „речиси три Пентагони или 22 објекти на Конгресот во САД што е околу 17 милиони квадратни метри простор“.
Но во обезбедувањето и заштитата на која било земја од терористички напади, вечното прашање е колку е доволно. Како што подразбираат горенаведените податоци, САД веројатно претерано реагираа на терористичките напади од 11 септември, со тоа што беа создадени технолошки вишоци или беа доделени огромни овластувања за различни агенции. Во исто време, неоспорно е дека американските антитерористички мерки успеаја да спречат повторно да се случи нешто како 11 септември. Предизвикот да се спроведе, особено во време на конкурентни предизвици за националната безбедност и намалени фискални ресурси, беше да се најде и да се одржи разумна рамнотежа во заштитата од терористичката закана додека се внимава на другите, можеби поитни безбедносни приоритети.
Кои се сегашните закани?
Денес се актуализира прашањето кои се главните терористички закани за САД и што се научи од одговорот на настаните од 11 септември во 2001 година во борбата против нив. За жал, терористичката закана за САД се префрли од претежно надворешна, што беше речиси две децении по 11 септември, на внатрешна, како што веќе истакнаа немирите што избија на Капитол хил во Вашингтон на 6 јануари 2021 година. Но тековните закани од Исламската држава и Ал каеда сè уште се присутни.
Предизвикот за САД ќе биде да формираат доволно агилни и со двојно дејство антитерористички капацитети за да се бранат од целиот спектар на терористички закани, еднакво странски и домашни, што со сигурност ќе опстои. И Националната стратегија за борба против тероризмот за 2018 година и првата национална стратегија за борба против домашниот тероризам, објавена во јуни 2021 година, даваат јасни објаснувања за холистичкиот пристап што е потребен за заштита на земјата од тероризам.
Сепак, горчливите партиски поделби што постојат и ден-денес во САД може да го поткопаат спроведувањето на кохерентна антитерористичка стратегија. Единството, заедничката цел и заедничката судбина што ја собраа земјата по терористичките напади од 11 септември, повеќе не постојат. Спротивно на тоа, сегашната клима на политичка поларизација може ефикасно да ја парализира Владата во подготовките за следната генерација закани.
