Мешаниот парламентарен комитет (МПК) од Европа им упати препораки на институциите на Македонија, но и на ЕУ
- Мешаниот парламентарен комитет (МПК) во средата и четвртокот го одржа својот 43-ти состанок во Стразбур, под заедничко претседавање на Карло Реслер (ЕПП, Хрватска) и Иванка Василевска (ВМРО-ДПМНЕ, Македонија), на кој се дискутираше за односите меѓу ЕУ и Македонија, за основните права и слободата на говорот, владеењето на правото и борбата против корупцијата, перспективите за пристапни преговори, добрососедските односи, регионалната соработка и регионалната стабилност, прашањата за животната средина, транспортот, енергетската и инфраструктурната поврзаност, како и за вештачката интелигенција и дигитализацијата… Притоа беа упатени серија препораки. И до Скопје, но и до Брисел…
Мешаниот парламентарен комитет (МПК) во средата и четвртокот го одржа својот 43-ти состанок во Стразбур, под заедничко претседавање на Карло Реслер (ЕПП, Хрватска) и Иванка Василевска (ВМРО-ДПМНЕ, Македонија). На оваа седница комитетот оствари размена на мислења за односите меѓу Европската Унија и Македонија, за основните права и слободата на говорот, владеењето на правото и борбата против корупцијата, перспективите за пристапни преговори, добрососедските односи, регионалната соработка и регионалната стабилност, прашањата за животната средина, транспортот, енергетската и инфраструктурната поврзаност, како и за вештачката интелигенција и дигитализацијата. Македонија беше претставена од министерот за надворешни работи и надворешна трговија Тимчо Муцунски и министерот за европски прашања Орхан Муртезани во име на Владата на Македонија. Мешаниот парламентарен комитет, од овој состанок, земајќи ги предвид досегашните самити и документи што се однесуваат на проширувањето на ЕУ и земјите од Западен Балкан, им упатува на институциите на Македонија и ЕУ серија препораки, од кои ќе ги издвоиме побитните.
Се забележува стратешката посветеност на Македонија за пристапување во ЕУ
Најпрво се забележува стратешката посветеност на Македонија за пристапување во ЕУ, која е вкоренета во непоколебливиот национален консензус меѓу политичките партии и поддршката меѓу граѓаните; се охрабрува континуиран дијалог меѓу сите засегнати страни за да се задржи фокусот на оваа стратешка цел. Понатаму се поддржува посветеноста на Советот за проширување, како што е изразена во заклучоците на Советот и Европскиот совет во претходните години, и Стратешката агенда на ЕУ 2024-2029; се нагласува потребата, во рамките на Копенхашките политички критериуми, пристапувањето во ЕУ да остане индивидуализиран процес базиран на заслуги, воден од фер и ригорозна условеност, принципи на сопствени заслуги и реверзибилност; се повторува верувањето дека сегашните геополитички предизвици ја докажуваат важноста од одржување на проширувањето на врвот на агендата; се забележува дека се очекува домашните политички односи да влезат во помирен период; се повикува, во оваа средина, следната фаза од преговорите за пристапување да се одржи без непотребно одложување и штом ќе се исполнат релевантните услови утврдени од Советот; се повикува, во овој поглед, на одлучувачки чекори за унапредување на процесот на преговори за пристапување во согласност со преговарачката рамка на ЕУ и за спроведување на претходно преземените обврски, вклучувајќи ги и договорените уставни измени; се поздравува понатамошното унапредување на постепената интеграција на земјите кандидатки во ЕУ, но сепак се нагласува дека ова не е и не може да биде алтернатива на кредибилниот пат кон полноправно членство.
Мешаниот парламентарен комитет го повторува своето верување дека проширувањето останува двигател на просперитет и безбедност, демократско зајакнување и економско и социјално подобрување што ги намалува нееднаквостите меѓу земјите; во овој поглед, ја поздравува континуираната помош на ЕУ во спроведувањето на реформите поврзани со пристапувањето, особено преку Инструментот за претпристапна помош (ИПА) и во рамките на Инструментот за реформи и раст од шест милијарди евра за Западен Балкан и новиот план за раст од страна на комисијата, што е единствена можност земјите да пристапат до конкретни придобивки од членството во ЕУ пред пристапувањето; го поздравува активното вклучување на Македонија во новиот план за раст и спроведувањето од страна на земјата на четирите столба од планот за постепена интеграција со единствениот пазар на ЕУ, регионална економска интеграција, фундаментални реформи и зголемена финансиска поддршка. Го охрабрува навременото и ефикасно исполнување на чекорите за владеење на правото во рамките на Агендата за реформи; нагласува дека ефективноста на финансиската поддршка од ЕУ зависи од спроведувањето сѐопфатни мерки за надзор и отчетност; ја повикува земјата да обезбеди капацитет за апсорпција на средствата со цел да се спречи повлекување на средствата. Тука се поздравува целосната имплементација на системот на Единствената европска платна зона (СЕПА) од страна на Македонија од 7 октомври 2025 година; нагласува дека ова овозможува брзи, ефикасни и стандардизирани плаќања низ земјите членки, од кои имаат корист граѓаните и бизнисите.
Нагласена важноста за одржување добри односи со соседите
Во препораките се нагласува важноста на Македонија за одржувањето добри односи со другите земји од проширувањето и соседните земји, како суштински елемент на процесот на проширување, и се пофалува и за нејзиното континуирано ангажирање во регионалните иницијативи, нагласувајќи ја важноста на нивната инклузивност; се нагласува дека постојните договори со соседните земји, кои се сметаат за суштински за инклузивна регионална соработка и добрососедски односи, вклучувајќи ги меѓународниот Преспански договор со Грција и Договорот за пријателство, добрососедство и соработка со Бугарија, треба да се спроведуваат со добра волја од сите страни.
МПК jа пофалува целосната усогласеност на Македонија со заедничката надворешна и безбедносна политика на ЕУ, вклучително и во врска со војната во Украина, што испраќа силен сигнал за нејзиниот стратешки избор за пристапување во ЕУ и ја потврдува земјата како сигурен партнер; понатаму ги пофалува континуираните придонеси на Македонија во мисиите на ЕУ за управување со кризи и операциите предводени од НАТО; повикува на одржување на конструктивниот тон на преговорите и дипломатските интеракции од сите страни што се вклучени во процесот.
Препорака за заштита на институционалниот интегритет
МПК ја нагласува потребата Македонија да го заштити институционалниот интегритет и да ги почитува демократските принципи, особено во контекст на зголемените обиди за дестабилизација низ цела Европа; дополнително ја нагласува важноста на политичката одговорност на сите нивоа на управување за зајакнување на довербата во институциите; ги поздравува тековните напори во реформата на јавната администрација.
МПК меѓу другото повикува на измена на Изборниот законик многу пред следниот изборен циклус, во согласност со препораките на ОБСЕ/ОДИХР и Венецијанската комисија, вклучувајќи и распределба на средствата. МПК го забележува нивото на подготовка на Македонија во клучните области на политиката и континуитетот на посветеноста на земјата; ги охрабрува напорите за преземање решителни чекори за забрзување на спроведувањето на реформите на ЕУ и унапредување на процесот на преговори за пристапување во ЕУ, во кој меѓупарламентарната соработка останува клучна; ја поздравува подготвеноста за имплементирање на препораките од Оценската мисија на ЕУ за реформи во Судскиот совет, како и доставување на предложените законски измени на Законот за судски совет на мислење до Венецијанската комисија; ги повикува сите релевантни засегнати страни да го искористат моментумот на процесот на проширување и конструктивно да соработуваат на реформите поврзани со ЕУ; повикува на зголемени напори за постигнување напредок во оние области каде што тоа не е забележано во изминатата година, вклучувајќи и во фундаменталните права, добрососедството, реформата на судството, климатските промени и борбата против корупцијата и сериозниот и организиран криминал; го поздравува позитивното мислење усвоено од Венецијанската комисија на нејзината 144-та пленарна седница на 9-10 октомври годинава за нацрт-законот за јавнообвинителска служба и нацрт-законот за Советот на јавни обвинители, со што се потврдува нивната усогласеност со меѓународните и европските стандарди; ја охрабрува земјата дополнително да го усогласи своето законодавство со acquis на ЕУ, вклучително и со усвојување нов кривичен законик; го поздравува напредокот забележан од ГРЕКО во 2025 година во однос на исполнувањето на неговите препораки дадени во Петтата рунда на евалуација за спречување на корупцијата и промовирање на интегритетот во централните влади и ја поздравува одлуката на ГРЕКО да ја прекине постапката за усогласеност од петтата рунда на евалуација во однос на Македонија; ги поздравува тековните процеси на изготвување закони во врска со независноста на судството и автономијата на јавното обвинителство.
Огромна важност на независен судски систем за борба против корупцијата и криминалот
МПК ги охрабрува властите да ја забрзаат работата на патоказите за владеење на правото, реформата на јавната администрација, рамката за јавни тендери, функционирањето на демократските институции и акцискиот план за заштита на малцинствата. МПК дополнително ја нагласува огромната важност на независен и ефикасен судски систем за ефикасна борба против корупцијата и криминалот. Во овој поглед се повикува на континуирани напори за обезбедување независност, непристрасност и одговорност на судството и за зајакнување на нивото на јавна доверба во него; се повторува дека судската независност мора да биде заштитена од политичко мешање, вклучително и јавни изјави што може да се сфатат како притисок врз судовите; се повикува на континуирани напори во борбата против корупцијата, вклучително и во случаи на високо ниво и се поздравуваат напорите за спречување злоупотреби на европски средства; се потврдува дека правната рамка за сериозен и организиран криминал е делумно усогласена со законодавството на ЕУ; затоа се забележува дека е потребен понатамошен напредок во однос на капацитетот за борба против таков криминал; се повикува на распределба на доволно финансиски средства за подобрување на ефикасноста на правосудниот систем и обезбедување негова финансиска автономија; се забележуваат наодите од извештајот на Комисијата за 2025 година во врска со трагедијата во Кочани; се повикува на целосна одговорност, зајакнати инспекции и зајакнување на независните тела за борба против корупцијата.
Препознаен енергетскиот потенцијал на Македонија
МПК го препознава потенцијалот на Македонија како регионален центар во однос на користењето обновливи извори на енергија; со загриженост забележува дека квалитетот на воздухот и водата, како и управувањето со отпадните води, останува особено предизвикувачко; во овој контекст ја поздравува континуираната финансиска и техничка поддршка на Европската инвестициска банка во Македонија, пречистителната станица за отпадни води во Скопскиот Регион и развојот на општинската водоводна инфраструктура; ја нагласува важноста од усогласување на законодавството на Македонија за животната средина и климатските промени со законодавството на ЕУ, Зелената агенда од 2020 година и Парискиот договор и обезбедување негово спроведување за да се овозможи фер, инклузивна и одржлива зелена транзиција; ја поздравува континуираната соработка на Македонија со Косово и Албанија во врска со прекуграничниот национален парк Шар Планина.
Приоритет на одржливиот транспорт преку изградба на коридорите 8 и 10
МПК ја нагласува важноста од давање приоритет на одржливиот транспорт и надградбата на работата на енергетската инфраструктура кон интеграција во европските мрежи и регионално поврзување; Во овој поглед го поздравува напредокот постигнат во изградбата на коридорите 8 и 10 од Трансевропската транспортна мрежа (ТЕН-Т), вклучително и потпишувањето, на 6 ноември годинава, на договорот за изградба на прекуграничен железнички тунел на коридорот 8 помеѓу Македонија и Бугарија и очекуваниот договор за коридорот 10 на прекуграничната железница помеѓу Македонија и Грција, и го охрабрува нивното понатамошно ефикасно спроведување; ја повикува Европската комисија да ја одрази перспективата за пристапување на Западен Балкан во својот амбициозен план за брза железница, засилувајќи го приодот „поставување на пругата пред возот“. Го поздравува и завршувањето на експресниот пат Крива Паланка-Длабочица-Страцин; го поздравува усвојувањето на Законот за енергетика во 2025 година и ја нагласува неговата важност за гарантирање безбедно, сигурно и висококвалитетно снабдување со енергија, како и за создавање ефикасен, конкурентен и финансиски одржлив енергетски сектор.
Тони Гламчевски, наш постојан дописник од Франција
