Реномираниот медиум „Политико“ во своето новинарско истражување изнесува основи на сомневања за тоа како премиерот на Грција, Мицотакис, го користи своето парламентарно мнозинство за да спречи целосна истрага против министрите осомничени за прекршоци. Прилогот на „Политико“ го пренесуваме во целост…
Грчкиот премиер Мицотакис тргува со влијание блокирајќи ја истрагата против своите министри за големата измама со земјоделски средства од фондовите на ЕУ
Грчките владини министри и високи функционери се осомничени за договарање масовна измама со земјоделска помош за да ја измамат Европската Унија за стотици милиони евра. Но, и покрај тоа што се именувани како осомничени од европските обвинители, тие веројатно ќе ја избегнат правдата бидејќи премиерот Киријакос Мицотакис ја блокира целосната истрага.
– На Грција во 2025 година не ѝ требаат скандали, туку вистини. Бараме конечно решение за проблемот – изјави Мицотакис пред парламентот минатата недела, во обид да ја оправда таа одлука.
Случајот нуди осудувачки докази дека, по три спасувачки пакети и финансиска криза што траеше повеќе од една деценија, Грција сè уште не го расчистила внатрешното гниење. Европското јавно обвинителство (ЕЈО) поведе десетици случаи во кои Грците добиле земјоделски средства од ЕУ за пасишта што не ги поседувале или не ги изнајмиле или за земјоделска работа што не ја извршиле, лишувајќи ги легитимните земјоделци од средствата што ги заслужувале. „Политико“ првпат објави за шемата во февруари.
Досие од три илјади страници испратено до грчкиот парламент вклучува десетици транскрипти од прислушувани разговори во кои соговорниците очигледно дискутираат како да ги избегнат контролите врз исплатите на земјоделските субвенции од ЕУ, за да можат партиските сојузници и пријатели да профитираат. Според транскриптите, можеби се вмешани најмалку пет сегашни или поранешни министри и уште 10 пратеници.
Пораката од разговорите е јасна: Мора да ги заштитиме и платиме сопствените луѓе; инспекторите во државната агенција што ги обработува исплатите од ЕУ мора да си одат; и треба да ги спречиме истражните обвинители.
Владата на Мицотакис – благодарение на мнозинството што го ужива неговата централнодесничарска партија Нова демократија и правната необичност што му дозволува на грчкиот парламент да ги гони само владините министри – одлучи да не ги истражува сопствените луѓе.
Брисел ѝ наложи на Грција да се откаже од 400 милиони евра
Досието на ЕППО опишува „криминална организација“ составена од службеници од грчката агенција за распределба на субвенции од ЕУ, ОПЕКЕПЕ, заедно со поединци и пратеници што нелегално добивале земјоделски субвенции од ЕУ, според службеници што го виделе. Во белешка од 36 страници на англиски јазик прикачена на досието, ЕППО наведува дека службениците во ОПЕКЕПЕ и Министерството за земјоделство, заедно со луѓе во бизнисот, „дејствувале на организиран начин со цел да воспостават систем на неконтроли и да добијат или олеснат прием на нелегална помош“.
– Обемот на ова фалсификување на правата за плаќање и вкупната штета врз средствата на ЕУ сè уште не е целосно проценет. Сепак, во оваа фаза од истрагата, постојат разумни основи да се верува дека станува збор за шема од големи размери – забележува ЕППО.
Иако обемот на штетата не е проценет, Брисел ѝ нареди на Грција да се откаже од речиси 400 милиони евра финансирање – над една петтина од директните плаќања што требаше да ги добие следната година.
ЕППО соопшти дека двајца поранешни министри за земјоделство – Лефтерис Авгенакис и Макис Воридис, кој подоцна беше државен министер и директно му одговараше на премиерот – треба да се соочат со понатамошна правна истрага во врска со сомневањата за злоупотреба на средства од ЕУ. И двајцата ги отфрлаат обвинувањата. Според досието, тогашниот претседател на ОПЕКЕПЕ, Григорис Варас, го опишал проблемот со лажните пасишта во две писма до Воридис во 2020 година. Тој бил принуден да поднесе оставка од Воридис, кој останал во владата до јуни овој година, кога и тој поднел оставка откако ЕППО го доставило своето досие до парламентот.
Во разговор од 24 септември 2021 година помеѓу друг поранешен претседател на ОПЕКЕПЕ, Димитрис Мелас, и бизнисмен во секторот, Мелас опишува како вмешаните „прогласиле“ пасишта на толку оддалечени и карпести предели, што всушност како да биле „на бреговите на Нормандија“, каде што „не само што пасењето е невозможно туку дури и лебарките не можат да преживеат“. Тие велат дека 800 такви „корисници“ поднеле слични барања.
ЕППО соопшти: „Од разговорот е очигледно дека иако претседателот на ОПЕКЕПЕ е свесен за измамата, тој не е подготвен да преземе законски мерки за повлекување на поддршката, туку се обидува да најде политичко управување со проблемот и е подготвен да им даде совети на сторителите за да ги задржат парите што се неправедно примени“.
Мелас го оспорува тоа тврдење. Мелас моментално е на судење за злоупотреба на документ и прекршување на службената должност. Тој негира какво било кривично дело и вели дека никогаш во својата кариера не почувствувал потреба да крие какви било документи.
Политички притисок
Одделна белешка од друг поранешен претседател на ОПЕКЕПЕ, Евангелос Симандракос, исто така е дел од досието на ЕППО. Тој блокирал илјадници сомнителни плаќања бидејќи им била потребна понатамошна истрага. Набрзо бил „исфрлен“ од Авгенакис, тогашниот министер за земјоделство. Во писмо испратено на 4 ноември 2023 година до државниот министер и началник на кабинетот на премиерот, до кое дојде „Политико“, Симандракос објасни зошто одлучил да блокира повеќе од 9.000 плаќања. Тој предупредува дека ОПЕКЕПЕ е веќе под истрага и оти наскоро може да ја изгуби акредитацијата од Европската комисија. Симандракос вели дека е решен да остане во ОПЕКЕПЕ и покрај притисокот од Авгенакис да поднесе оставка.
Потоа тој имал состанок со тројцата државни министри под премиерот, кои, како што опишува, го поддржале неговиот избор да не поднесе оставка. Во второ писмо од 8 декември 2023 година, тој ги опишува јавните напади против него од страна на Авгенакис и како тоа го привлече вниманието на европските истражители. Неколку недели подоцна, на состанок на 28 декември 2023 година, истите луѓе побарале негова оставка.
– Не можејќи да го издржам политичкиот притисок, поднесов оставка и бев принуден да ја напуштам организацијата – рече Симандракос во своето сведочење пред ЕППО.
Авгенакис ја задржа својата министерска функција и сите блокирани сметки беа ослободени за плаќање. На 2 февруари 2024 година, Мицотакис изјави пред парламентот дека сите земјоделци ќе бидат платени од ОПЕКЕПЕ до април.
– Сите знаеја, самиот гoсподин Мицотакис знаеше. Тоа е пирамида на корупција што има само едно лице на врвот – Мицотакис – рече лидерот на Новата левица, Алексис Харицис, во парламентот.
Заплашување сведоци
Притисокот врз клучните сведоци што ја разоткриле измамата продолжува со несмалена сила. Во 2020 година, вработен во ОПЕКЕПЕ од Крит беше еден од првите што ги забележаа неправилностите и го информира генералниот директор на организацијата. Интерните документи добиени од „Политико“ опишуваат закани упатени кон него и неговите деца. Тој вработен побарал заштита од судските органи – но ОПЕКЕПЕ одговорил со дисциплинска мерка и двомесечна суспензија на платата. Ревизорката на ОПЕКЕПЕ, Параскеви Тичеропулу, веќе се соочува со три дисциплински мерки и две тужби. Нејзините досиеја и компјутер се конфискувани, додека нејзиниот шкаф е провален. И покрај публицитетот, претходно овој месец таа добила белешка за суспензија на платата во траење од 15 дена под обвинение за „кршење на обврските за доверливост“ и „однесување несоодветно за јавен службеник во рамките на ОПЕКЕПЕ“. ЕППО побарало нејзино преместување, но тоа не било одобрено од сегашниот министер за земјоделство Костас Цијарас.
Нема судење
Досиејата за случајот на ЕППО биле испратени во парламентот бидејќи, поради особеност на грчкото право, само тој има овластување да истражува и да упатува на кривични дела во правосудството извршени од министри. Сепак, владејачката партија Нова демократија постојано ги отфрла повиците на обвинителите на ЕУ да преземат мерки против сопствените министри. Наместо да се фокусира на измамата со пасиштата, таа го искористи своето мнозинство за да постави парламентарна истрага за да ја испита целата историја на управувањето со земјоделските фондови од 1998 година, кога беше замислена идејата за основање на ОПЕКЕПЕ.
ЕППО во своето досие забележува дека рокот за застарување на наводните кривични дела извршени од поранешниот министер за земјоделство Воридис истекува во октомври.
„Не успеавме“
ПАСОК и заедничкиот блок на левичарските партии СИРИЗА и Нова левица поднесоа два предлози за поведување парламентарна истражна комисија што ќе истражи евентуални обвиненија за кривични дела против поранешните министри врз основа на досието на случајот на ЕППО. Во хаотични сцени, овие предлози беа отфрлени – со бојкот од страна на опозициските партии што ги спонзорираа предлозите, но не успеаја да го лишат парламентот од кворум.
– Не успеавме. Како што се испостави, трајните слабости на ОПЕКЕПЕ дозволија клиентелистички практики, за жал, дури и од нашата партија – призна Мицотакис, осврнувајќи се на скандалот во објава на Фејсбук кон крајот на јуни.
Тој, исто така, вети дека оние што добиле европски средства, без да имаат право на нив, ќе бидат обврзани да ги вратат парите. Владата вели дека инспекциите започнале и дека Дирекцијата за организиран криминал наскоро би можела да започне со заплена на средства. Сепак, јасно е дека владата одлучила да дејствува дури откако скандалот експлодирал. Taa oбјави дека ќе го затвори ОПЕКЕПЕ до крајот на 2026 година, додека сите плаќања ќе се вршат преку Независниот орган за јавни приходи (ААДЕ). Тоа се случи дури откако обвинители делегирани од ЕППО упаднаа во седиштето на ОПЕКЕПЕ, а нејзината главна обвинителка Лаура Ковеси ги обвини службениците за физичко попречување на истрагата.
Во меѓувреме, освен претседател на организацијата што беше принуден да поднесе оставка, шеста за шест години, други службеници на ОПЕКЕПЕ вмешани во шемата остануваат на функцијата и ќе продолжат да ги надгледуваат исплатите на земјоделските производи оваа и следната година. Како што забележува ЕППО во досието: „Истата група на осомничени би можела да се обиде да продолжи непречено со своите активности“.
