Глобалниот Југ трасира нова геополитичка конфигурација, која ниту ја следи традиционалната бинарност Исток наспроти Запад или САД наспроти Кина, ниту го оживува пасивниот став на Движењето на неврзаните за време на Студената војна. Наместо тоа, оваа „трета мапа“ одразува како земјите од Глобалниот Југ ја потврдуваат својата позиција преку регионално свртување, вклучување во стратешко повеќенасочување и преформулирање на развојот и суверенитетот
Нема недостиг од коментари што предупредуваат дека светот се нурнува во нова Студена војна меѓу Вашингтон и Пекинг. Сепак, тоа обликување го промашува позначајниот развој што веќе е во тек: Глобалниот Југ повеќе не се стреми да се усогласи со едната или другата страна. Напротив, активно го преуредува глобалниот поредок според свои услови.
Глобалниот Југ трасира нова геополитичка конфигурација, која ниту ја следи традиционалната бинарност Исток наспроти Запад или САД наспроти Кина, ниту го оживува пасивниот став на Движењето на неврзаните за време на Студената војна. Наместо тоа, оваа „трета мапа“ одразува како земјите од Глобалниот Југ ја потврдуваат својата позиција преку регионално свртување, вклучување во стратешко повеќенасочување и преформулирање на развојот и суверенитетот.
Од Латинска Америка преку Африка до Југоисточна Азија, земјите градат преклопувачки екосистеми на влијание – трговски блокови, дигитални рамки, регулаторни договори и дипломатски коалиции – кои не се ниту врзани за Вашингтон, ниту подредени на Пекинг. Наместо тоа, овие претставуваат дефинитивни движења кон суверенитет и стратешка автономија.
Враќањето на Доналд Трамп на функцијата само ја забрза оваа трансформација. Оживувањето на политиките „Америка на прво место“ од страна на неговата администрација – обележано со намалувања на помошта за развој, отворен скептицизам кон мултилатералните институции и обновени царини – го потврди она што многумина на Глобалниот Југ веќе го претпоставуваа; потпирањето на американското водство е, во најдобар случај, привремено. Во најлош случај, тоа води кон вазалство.
Неодамнешниот извештај на Обединетите нации за трговија и развој покажува дека трговијата Југ-Југ се дуплирала од 2,3 трилиони долари во 2007 година на 5,6 трилиони долари во 2023 година, сигнализирајќи растечка интеграција и диверзификација подалеку од традиционалните трговски модели центрирани кон Северот.
Светскиот економски форум детално објаснува како соработката Југ-Југ и триаголната соработка сè повеќе ги зближуваат земјите од Глобалниот Југ за да се справат со развојните предизвици користејќи споделени иновации и приспособени локални решенија.
Неодамнешната анализа од Бостонската консалтинг-група нагласува дека земјите од Глобалниот Југ ги насочуваат своите траектории – повеќеслојни, диверзифицирани во трговијата и регионално поврзани – за да изградат влијание преку сојузи како БРИКС, АСЕАН, АфЦФТА и Меркосур, а Кина продолжува да ги проширува инфраструктурата и дипломатското влијание на Глобалниот Југ – преку БРИКС, трговијата, инвестиции и програми за обука…
Глобалниот Југ не е заинтересиран за усогласување
Голем дел од меѓународните коментатори сè уште зборуваат за поимите од Студената војна за „сфери на влијание“, „конкуренција меѓу големите сили“ и „идеолошки блокови“. Но, светот што го опишуваат овие метафори – исчезна. Денешните сили во развој се помалку заинтересирани за тоа на која страна се, отколку за тоа со колку страни можат да соработуваат. Целта можеби е иста (посилна матична земја), но средствата еволуирале.
Да го земеме предвид проширувањето на БРИКС+. Во 2024 година, блокот ги додаде Египет, Етиопија, Иран и ОАЕ. Индонезија следуваше на почетокот на 2025 година. Тоа што овие земји не делат ниту една идеологија, тип на режим или географски регион е токму поентата. БРИКС+ не е само противтежа. Тоа е платформа за диверзификација на трговијата, финансирање развој, технолошки партнерства и дипломатска моќ.
Африка нуди уште појасна илустрација. Африканската континентална зона за слободна трговија (АфЦФТА), која сега опфаќа 54 потписнички, ја гради најголемата зона за слободна трговија во светот според населението. Таа создава основа за панафрикански пазар, со заеднички тарифи, хармонизирани дигитални регулативи и амбициозни инфраструктурни планови. Африканските држави не ја отфрлаат глобалната интеграција; тие ја спроведуваат според свои услови.
И Југоисточна Азија ја потврдува својата независност. Долгогодишниот принцип на АСЕАН за „стратешка автономија“ еволуираше во опипливи политики – прекугранични системи за плаќање, заеднички стандарди за сајбер-безбедност и механизам за финансирање на климата центриран на АСЕАН – изграден за да се справи со тензијата меѓу суперсилите, наместо да биде дефиниран од неа. Пристапувањето на Индонезија кон БРИКС+, далеку од предавство на единството на АСЕАН, сигнализира зрела регионална доверба.
