Многу години од осамостојувањето каскаме со стапките на економскиот раст и БДП. Тие се ниски и не дозволуваат динамизирање на економскиот развој и фаќање приклучок кон растот на европските земји и доближување кон нивниот БДП. Напротив, со досегашните стапки на економски раст, јазот уште повеќе се продлабочува. Едноставните пресметки покажуваат дека ние сѐ повеќе економски се оддалечуваме од Европа. Нам во најмала рака ни треба удвојување на доскорешната стапка за економски раст, а двоцифрен раст би бил идеален заради постигнување ниво на просекот на ЕУ, во скоро време. Но исчекорот кон забрзување на темпото за последните два квартала од 2024 година влева висока доза оптимизам дека економските политики даваат резултат, а со подлабоки реформски економски зафати, ќе има уште повисоки стапки на економски раст
Фокус кон подинамични стапки на економски раст
Ќе го одржиме ли темпото на подобар економски раст и какви се шансите за тој уште повеќе да забрза? Последните анализи на Народната банка велат дека има основа да се очекува стабилен раст на глобалната економија во периодот 2025−2026 година, што е значајно и за домашната економија бидејќи сме поврзани со другите економии и голем дел од случувањата се прелеваат и кај нас. Аналитичарите на НБРМ укажуваат дека има и ризици што можат да го закочат развојот на економиите.
– Ризиците за растот се однесуваат на ескалацијата на геополитичките тензии и неизвесноста од трговските политики, со потенцијални ефекти и врз инфлацијата, што може да го забави започнатиот процес на монетарно олабавување со неповолно влијание врз фискалната и финансиската одржливост. Кај светските цени на примарните производи се направени ревизии во различни насоки, при што за 2025 година цените на нафтата, бакарот и особено пченката се коригирани нагоре, а за 2026 година претежно надолу. Од друга страна, корекциите кај цените на никелот и пченицата за 2025 година се надолни, а за 2026 година се нагорни. Сепак, движењата и оцените за цените на примарните производи се под силно влијание на геополитичките случувања, што создава голема неизвесност околу нивната идна динамика и ефектите врз глобалната и домашната економија – се нагласува во последните макроекономски показатели на НБРМ.
Едно од клучните прашања што со години се наметнуваат е што треба да се направи за поголем раст на домашниот БДП? Кои би биле клучните елементи за постигнување повисока стапка на економски раст? Колку капиталните инвестиции во енергетиката можат да го помогнат овој процес, но и да придонесат за намалување на цената на струјата?
Од НБРМ укажуваат дека во последното тримесечје од 2024 година, реалниот годишен раст на БДП и понатаму забрзува, достигнувајќи стапка од 3,2 отсто, и додаваат дека анализирано по компоненти, годишниот раст произлегува од домашната побарувачка, додека нето-извозот оствари негативен придонес, при пад на извозот и раст на увозот на стоки и услуги.
– Податоците во јануари покажуваат мал раст на индустриското производство, додека прометот во вкупната трговија бележи мал реален пад. Годишната стапка на инфлација во февруари изнесува 5 отсто и се задржа на слично ниво како во претходниот месец под влијание на пониската споредбена основа од истиот период претходната година, кога беа во сила мерките за ублажување на ценовниот раст. Од структурен аспект, растот на цените произлегува од прехранбената и базичната компонента, додека цените на енергентите забележаа мал пад. Очекувањата на потрошувачите дадени во февруарските анкети упатуваат на посилно намалување на цените во следниот период. Распонот во однос на инфлацијата во еврозоната во јануари бележи стабилизација. Ревизиите во однос на увозните цени главно се во нагорна насока, иако неизвесноста од идната динамика на цените на примарните производи на берзите поради геополитичките тензии и климатските промени сѐ уште постои – се нагласува во извештајот на НБРМ.
Економистите укажуваат дека забрзувањето на економијата во последниот квартал од минатата година е позитивен и очекуваат да се задржи тоа темпо и во текот на годинава.
– Позитивната динамика на економијата се очекува да продолжи во текот на 2025 година. „Фајненс тинк“ останува на проекцијата за раст на БДП во 2025 од 3,5 отсто, додека проектираниот раст на цените се ревидира нагорно, од 2,4 проценти на 3,1 отсто – укажаа аналитичарите на Институтот за економски истражувања и политики „Фајненс тинк“ во последниот макроекономски монитор.
Економистите честопати укажуваат дека меѓу клучните фактори за напредок на државата и за забрзување на економскиот раст се подобрувањето на образованието и вештините на работната сила, но и намалување на емиграцијата. Според нив, клучна улога играат и институциите, кои мора да бидат ефикасни, транспарентни, синхронизирани со фокус кон една од главните цели на секое општество – во функција на динамизирање на економскиот раст, сеопштиот просперитет и благосостојба на граѓаните.
Владеењето на правото е суштински аспект за да се обезбеди фер конкуренција, спроведување на правото и намалување на корупцијата. Инвеститорите, странски или домашни, имаат потреба од правна сигурност за да се чувствуваат безбедно при донесување долгорочни одлуки. Корупцијата и несигурноста во правниот систем ги зголемуваат ризиците и го намалуваат интересот за инвестирање, што директно се одразува на економскиот раст – нагласуваат економистите.
Притоа укажуваат дека голем удел има и ефикасноста на администрацијата, која е од витално значење за бизнис-климата, за брзо надминување на административните прашања без да се соочуваат со бирократски пречки.
На темата деновиве говореше и премиерот Христијан Мицкоски, кој говореше дека се преземаат многубројни мерки на економски план, во стопанството, во реалната економија, во енергетиката, во инфраструктурата, во инвестициите и со посебен осврт кон странските директни инвестиции (СДИ), при што сите овие елементи наскоро битно ќе се одразат на подобрување на животниот стандард на граѓаните.
– Вработените во Министерството за внатрешни работи добија за 10 отсто повисока плата, на 1 април. Уште едно од ветувањата е реализирано. Пензионерите добија 2.500 денари линеарно зголемување со оние 2.500 од минатата година, го заокружуваме циклусот на 5.000, линеарно зголемување за пензионерите.
Вработените во образованието, покрај она зголемување од минатата година, добиваат и оваа година, откако ќе биде потпишан договорот којшто се усогласува на работно ниво, вработените во здравството исто така. Така што континуирано сето она што го правиме е во насока на подобрување на економските перформанси на нашите граѓани и ќе продолжиме во таа насока – укажа Мицкоски.
Е.Р.
