Емануел Макрон се обиде да ги мобилизира европските лидери, како и шефот на НАТО и телата на ЕУ, за помалку од една недела откако Вашингтон и Москва се
договорија да започнат „итни преговори за ставање крај на конфликтот“. Маргинализирани од Трамп и Путин, Европејците се поделени, немоќни, а очигледно се прогласени и за ненадлежни, по мини-самитот во Елисеј
Неуспешен обид на Емануел Макрон за обединување на европските лидери кон единствен став за мировните преговори за Украина
Само еден телефонски разговор меѓу Вашингтон и Москва и наеднаш се забележува дипломатска треска каква што одамна не е видена. Историскиот разговор од час и половина меѓу американскиот претседател Доналд Трамп и неговиот руски колега Владимир Путин го означи враќањето на прекинатиот дијалог меѓу Западот и Русија и го започна тектонското поместување на планетарната политика.
Од Брисел до Ријад, преку Минхен и Париз, се множат контактите, а на повидок е веројатно решавање на конфликтот во Украина. Емануел Макрон се обиде да ги мобилизира европските лидери, како и шефот на НАТО и телата на ЕУ, за помалку од една недела откако Вашингтон и Москва се договорија да започнат „итни преговори за ставање крај на конфликтот“. Маргинализирани од Трамп и Путин, Европејците се поделени, немоќни, а очигледно се прогласени и за ненадлежни, по мини-самитот во Елисеј.
Мини-самитот на Макрон не изроди европско единство
Додека американските и руските министри за надворешни работи, Марко Рубио и Сергеј Лавров, беше предвидено да се сретнат вчера во Ријад, Саудиска Арабија, за да започнат со „нормализација“ на нивните односи, европските лидери во понеделникот во Елисеј не успеаја да го покажат своето единство, тие што сè уште се надеваат дека ќе играат улога во преговорите што се наѕираат за да ѝ се стави крај на војната во Украина.
По повеќе од три часа дискусии, Емануел Макрон, домаќин на овој мини-самит, во присуство на осум европски лидери, како и шефови на Северноатлантската алијанса (НАТО) и телата на заедницата, се воздржа да зборува за да се обиде да ја сумира содржината на дебатите. Некои од неговите гости, како германскиот канцелар Олаф Шолц и британскиот премиер Кир Стармер, беа едвај повеќе зборливи. Доцна вечерта шефот на француската држава едноставно објави на социјалната мрежа Икс дека тогаш разговарал со американскиот претседател Доналд Трамп и неговиот украински колега Володимир Зеленски, повикувајќи на „силни и веродостојни гаранции“ во корист на Киев.
Во увертира, Елисејската палата навистина предупреди дека не е планирана заедничка декларација и дека состанокот е само неформален прв чекор пред какво било последователно одлучување, без разлика дали е во рамките на ЕУ или НАТО. Сепак, генералниот консензус е дека ситуацијата е исклучително сериозна, помалку од една недела откако Доналд Трамп и Владимир Путин се договорија на 12 февруари, без Киев и европските престолнини, да започнат „непосредни“ преговори за ставање крај на војната, речиси три години по целосната инвазија на Украина. Но итноста, честопати суштинска за дваесет и седумте да ги надминат нивните поделби, овој пат сè уште не дозволи да се има заедничка позиција. Напротив.
Збунетост од форматот на средбата на европските лидери, во кој беа изземени повеќе држави на ЕУ
Италијанската премиерка Џорџа Мелони пристигна четириесет и пет минути по нејзините колеги. Таа ја изрази својата „збунетост од форматот, кој исклучува многу нации, почнувајќи од оние што се најмногу изложени на ризик од ширење на конфликтот“, според извор близок до италијанската премиерка. Референца за воздржаноста изразена од некои лидери што не беа поканети.
– Ова не е формат против Трамп, далеку од тоа. САД работат за мир во Украина и ние мора да го сработиме нашиот дел – рече Мелони, една од ретките во Европа што тврдат дека се блиски до републиканската администрација.
Патем, шефицата на италијанската влада рече дека го дели „значењето на зборовите“ на американскиот потпретседател Џеј Ди Венс, кој за време на безбедносната конференција во Минхен ги вчудовиде дури и најжестоките поддржувачи на трансатлантската врска. На 14 февруари десната рака на Доналд Трамп го осуди „падот на слободата на изразување во Европа“. Тој исто така одби да оди да разговара со Олаф Шолц, претпочитајќи да се сретне со кандидатката за канцелар на крајно десничарската партија Алтернатива за Германија (AфД), Алиса Вајдел, девет дена пред предвремените парламентарни избори во Германија, закажани за 23 февруари. Таквото мешање во внатрешната политика не му се допадна на германскиот канцелар.
Поделби околу испраќањето европски трупи во Украина, без одговори на прашалникот испратен од САД
Тензиите и инерцијата што произлегуваат се особено опипливи во однос на „безбедносните гаранции“ што Европејците велат дека сакаат да ги стават во случај на прекин на огнот, со цел да ја одвратат Русија да започне нови офанзиви против Украина. Според француската дипломатија, испраќањето европски трупи на украинска територија за да се обезбеди почитување на можниот мировен договор ќе биде едно од средствата со кои располага ЕУ, за да се обиде да учествува на претстојните разговори.
Иако Москва го отфрла секое западно присуство толку блиску до нејзините граници, Вашингтон ги притиска Европејците да се ангажираат на тој начин, особено во прашалникот испратен викендов од администрацијата на Трамп. „Дали вашата земја би сакала да распореди свои војници во Украина, како дел од мировното решение?“, се прашува во документот, кој се однесува и на војници од неевропски држави. „Каде треба да бидат распоредени овие сили и колку долго?“, пишува во формуларот. „Какви акции треба да подготват САД, сојузниците и партнерите доколку Русија ги нападне овие сили?“, пишува во документот, додека Вашингтон однапред го исклучува испраќањето американски војници.
До денеска учесниците на состанокот во Елисејската палата се обидуваат да одговорат на овие различни прашања, но досега нема никаков одговор.
– Подготвен сум да ја разгледам посветеноста на британските копнени сили заедно со другите доколку се постигне траен мировен договор – рече Кир Стармер по состанокот.
Но мора да има поддршка од САД, бидејќи безбедносната гаранција од САД е единствениот начин ефикасно да се одврати Русија од повторен напад на Украина. Холандската влада исто така во текот на викендот посочи дека би можела да придонесе за напорите доколку има јасен мандат и поддршка од САД во случај на ескалација.
Од друга страна, Олаф Шолц и шпанскиот премиер Педро Санчез посочија дека дебатата била „прерана“. И Данска смета дека е рано да се зборува за распоредување војници, бидејќи не е постигнат мировен договор.
– Има навистина, навистина многу работи што треба да се разјаснат пред да дојдеме до таа ситуација, бидејќи зборуваме за безбедноста на нашите луѓе – рече Мете Фредериксен, данската премиерка, која беше во Париз во име на балтичките и скандинавските држави.
Мелони исто така ја изрази својата „збунетост“, сметајќи дека прашањето за безбедносните гаранции за Украина е централно.
– Распоредувањето европски војници во Украина ми се чини дека е најкомплексната и можеби најмалку ефективна хипотеза – додаде таа.
За неа, мора да се истражат алтернативни патишта, вклучувајќи ги и САД, „бидејќи токму во евроатлантскиот контекст се заснова европската и американската безбедност“.
Всушност, многу Европејци сметаат дека вакво распоредување е можно само со значителна поддршка од САД, но конференцијата во Минхен, од 14 до 16 февруари, и изјавите на различни членови на новата администрација ги намалија нивните надежи.
– Сите Европејци стравуваат дека оваа поддршка на крајот ќе биде многу слаба, па дури и нема да постои – објаснува за париски „Ле монд“ Ели Тененбаум, директор на центарот за безбедносни студии во Францускиот институт за меѓународни односи (ИФРИ).
Со идејата на Брисел за распоредување европски војници во Украина не се избегнува ескалација на судирот
Досега повеќето Европејци се надеваа дека ќе можат да се потпрат на американската поддршка барем за команда и контрола на операциите, снабдувањето и, пред сè, поддршката во случај на голем проблем. Но сигналите испратени во последните денови од Вашингтон не одат во таа насока.
Германија веднаш се огради од тековните дискусии во понеделникот.
– Нема да учествуваме во сценарија во кои европската безбедност и американската безбедност се раздвојуваат, на пример ако европските војници се распоредат без целосна посветеност на САД – изјави извор од германската влада непосредно пред состанокот во Париз.
Вознемирен да избегне каква било ескалација, Олаф Шолц е уште повнимателен бидејќи има намера да ја означи својата разлика со Фридрих Мерц, кандидатот на ЦДУ-ЦСУ за канцелар, фаворит во анкетите, кој се чини поотворен по ова прашање.
Едно од сценаријата што се разгледуваа во последните недели беше да се формира коалиција околу јадрото подготвени земји, меѓу воено најцврстите во Европа, имено Франција, Обединетото Кралство и Полска. Сепак, полскиот премиер Доналд Туск во понеделникот повтори, како и за време на посетата на Макрон на Варшава во декември минатата година, дека „не размислува за испраќање полски војници на територијата на Украина“ и дека ќе се ограничи на улогата на логистичка поддршка.
Оваа претпазливост е поврзана со недостигот од воено искуство на полските сили надвор од нивната територија, но и со историскиот спор меѓу Варшава и Киев, поврзан со масакрите што се случија меѓу двата соседа за време на Втората светска војна. Оваа воздржаност се објаснува и со претстојните полски претседателски избори, чиј прв круг треба да се одржи на 18 мај.
– Постои меѓупартиски консензус во Полска дека испраќањето војници не е проблем дотогаш – рече Тененбаум, коавтор на текст објавен во списанието „Форин аферс“ во декември 2024 година, во кој детално се опишани можните опции за Европејците.
Тони Гламчевски, дописник на „Нова Македонија“ од Стразбур
