Критичарите на ЕУ долго време тврдат дека блокот создал заедничка армија или наскоро ќе создаде, повикувајќи се на повици од проевропски гласови, кои сакаат сè поблиска унија. Кјуб, тим истражувачки репортери на Еуроњуз, го разоткрива митот
Идејата дека Европската Унија создаде или создава паневропска армија, која ќе регрутира граѓани од земјите членки, често се користи за напад на лидерството и општата насока на блокот. Обично се продава од десничарските партии и евроскептиците активни на социјалните мрежи за да ја обвинат ЕУ за напаѓање на суверенитетот на нејзините членки.
Но многу поборници за „сè поблиска унија“, исто така, се повикуваат на идејата, тврдејќи дека со европската армија континентот може подобро да се брани и да ја намали својата зависност од САД.
Еден од најдобрите примери за страшни приказни за армијата на ЕУ се појави за време на дебатата за брегзит, кога поддржувачите на „Излези“ ги подигнаа стравувањата дека британските граѓани ќе бидат регрутирани во воени сили низ Европа, без да се изјаснат за ова прашање.
Дали има вистина во ова? Едноставно кажано: не, не постои такво нешто како армија на ЕУ, ниту пак ќе има во блиска иднина.
– Колку што знам, и се сметам себеси за релативно информиран, нема тајни планови заклучени во канцелариите некаде во Брисел со ваков тип план – рече професорот Даниел Фиот, шеф на програмата за одбрана и државност во Центарот за безбедност, дипломатија и стратегија на бриселската школа за управување.
– Значи, мислам дека некако удривте во главата со зборот „мит“ во овој контекст и во оваа дебата – изјави тој за Кјуб.
Идејата дека ЕУ ќе формира армија е особено емотивно прашање, па оттука и нејзината подложност на лажни наративи: од една страна, имате европски федералисти што копнеат за целосно интегрирана европска армија, додека од друга, ги имате оние што веруваат дека тоа директно му противречи на поимот за национална независност.
Едниот обид да се формира ЕУ-армија бил неуспешен
Вреди да се истакне дека идејата за армија на ЕУ всушност има некоја далечна основа, но тоа не е случај сега.
Фиот истакна дека по Втората светска војна, во 1950-тите, имало обид да се формира европска армија, но не успеал.
Белгија, Западна Германија, Луксембург и Холандија сите го ратификуваа договорот за Европската одбранбена заедница, со кој би се формирала наднационална армија, но сепак на крајот паднал во вода кога Франција, а подоцна и Италија го прекинале процесот.
Сепак, тој неуспешен напор очигледно поттикна некои од сомнежите што ги гледаме денес.
ЕУ, се разбира, има заедничка безбедносна и одбранбена политика, заедно со одбранбена агенција, но далеку е од одржувањето вистинска армија. Според самиот блок, заедничката политика „ѝ овозможува на Унијата да преземе водечка улога во мировните операции, спречувањето конфликти и во зајакнувањето на меѓународната безбедност. Тоа е составен дел од сеопфатниот пристап на ЕУ кон кризата.
Фиот објасни дека актуелниот аранжман ефективно гледа дека поединечните земји членки се согласуваат со договор да соработуваат тесно во одбраната.
– Она што навистина значи тоа во пракса, и имаме многу случаи за тоа, патем, е дека можете да распоредите сила во странство, без разлика дали тоа е воена сила или дури, во некои случаи, цивилни експерти – рече тој.
– Принципот останува ист: дека имате шеф на мисија, но таа мисија обично е составена од поединечни земји членки, сите соработуваат меѓу себе.
И тоа во основа значи да се посвети персоналот на одредени мисии – додаде Фиот. И, исто така, одлучување за тоа колку пари, финансиски ресурси или воени капацитети треба да се обединат како дел од тие напори.
Има, се разбира, и други европски воени партнерства и сојузи, особено НАТО.
Мнозинството од земјите членки на Алијансата се исто така членки на ЕУ, така што наместо интегрирање на нивните сили под механизмите на ЕУ, понатамошното усогласување преку НАТО може да биде најдобриот начин за европската одбрана, според Свен Бископ, професор по стратегија и надворешна политика на Универзитетот во Гент и директор на програмата Европа во светот во Егмонт, Кралскиот институт за меѓународни односи во Брисел.
НАТО останува најважно
– Ме чуди што по 25 години речиси застој во однос на трошоците за одбраната, развојот на капацитетите, идејата едноставно е да се продолжи без никаков фундаментален ремонт – рече тој за Кјуб.
– Мислам дека тоа нема смисла. Мојот став е дека треба да го свртиме нашето внимание на она што земјите членки очигледно го сметаат за најважно, а тоа е НАТО. Па јас би рекол: обидете се да ги усогласите придонесите на европските сојузници во НАТО, така што сите европски сојузници на НАТО заедно имаат комплетен сет на сили – рече тој.
Бископ објасни дека ако на европските земји им недостига на кој било начин воен план, тие треба да можат да ги користат инструментите на ЕУ и европскиот одбранбен фонд за да им помогнат на европските сојузници во НАТО да го изградат она што им недостига.
Како што стојат работите, според Бископ, европските сили во НАТО можат да бидат целосно оперативни само со поддршка на САД, но тоа треба да се промени.
– Наместо тоа, мојот идеал е дека на крајот, на Европејците во НАТО им е потребно само единствениот Американец да биде ефективен, „Сакеур“: таканаречената врховна команда на сојузниците во Европа, бидејќи на нејзино чело секогаш е американски генерал. Сите други средства, Европејците треба да бидат способни да ги обезбедат самите, а за тоа имаат инструменти во ЕУ што можат да помогнат – рече тој.
