Нападот на администрацијата на Трамп врз нуклеарниот договор на Иран беше еден од неговите најконцентрирани и директни напори да се урне контролата на оружјето. Вашингтон презема амбициозна игра во врска со стратегиската контрола на оружјето, но неговата игра уште еднаш изгледа дека вклучува отфрлање на постигнувањата на претходните администрации во корист на импресивен, но веројатно неостварлив „подобар договор“
Администрацијата на претседателот Доналд Трамп по сѐ изгледа дека ги отфрла постигнувањата на претходните администрации во корист на импресивен, но веројатно неостварлив „подобар договор“. Повредата на безбедносните интереси на САД, која веројатно ќе се задржи и подалеку од терминот на Трамп, вклучува големи неуспеси во контролата на оружјето. Неколку карактеристики на начинот на работење на сегашната администрација придонесуваат за тој резултат. Една од нив е приоритетот што претседателот си го дава за да ја разубави неговата самостилизирана слика на продавач, што е спротивно од постигнувањето практични резултати. Поврзано со тоа е и наклонетоста за омаловажување или уништување на постигнувањата на претходните администрации наместо да се гради врз нив. Додадете на тоа краток период на внимание, преференција за големи гестови преку долгорочна дипломатска работа и потреба да се фрлат коските во домашната политичка база на претседателот без разлика на последиците од странство.
Понатамошна компликација е претседателската ранливост на манипулацијата на неговите советници, кои имаат идеи што се поцврсти и агенди што се поразлични од неговите. Тоа е особено вистинито за националниот советник за безбедност Џон Болтон, кој изгледа никогаш не запознал договор за контрола на оружјето што му се допаднал или војна што не му се допаднала. Севкупното негативно влијание на контролата на оружјето ги прави светот и Американците помалку безбедни отколку што инаку би биле. Начинот на кој администрацијата се носи со нуклеарниот проблем со Северна Кореја илустрира некои од овие карактеристики, иако Трамп не може да се обвини за неуспехот да најде начин да го скрши мошне тешкиот орев, кој ниту неговите претходници не успеаја да го скршат, а тоа е да го убеди Ким Јонг-ун да се откаже од неговите нуклеарни оружја.
Фразата „оган и бес“ како начин на кој Трамп се носеше со проблемот беше прв чекор во пристапот што го побара големиот гест наместо резултати, кои би биле значајни но помалку спектакуларни. Ескалацијата до крајно ниво со неадекватни преговори и подготовки на ниски нивоа одлета во лицето на долгата историја на тоа што го прави успехот или неуспехот во контролата на оружје. Посегнувањето по големата цел на рано нуклеарно разоружување на Северна Кореја во услови кога поостварливи спогодби беа достапни беше уште една грешка – која веројатно го рефлектира влијанието на Болтон. Штетата од неуспешното искуство со Пјонгјанг се состои не само во пропуштените можности поврзани со Северна Кореја туку исто така и во бескорисната порака, која пристапот на Трамп ја испрати до другите говорници за контрола на оружјето.
– Невозможно е да се избегне забелешката на Исламската Република дека претседателот Трамп изгледа многу повеќе желен да преговара дипломатски со Северна Кореја, која има нуклеарно оружје отколку со Иран, кој нема нуклеарно оружје – оценува експертката Барбара Славин.
Нападот на администрацијата на Трамп врз нуклеарниот договор на Иран (Заедничкиот сеопфатен план за акција или JCPOA) беше еден од неговите најконцентрирани и директни напори да се урне контролата на оружјето. Неколку од факторите што лежат во основата на други аспекти на надворешната политика на администрацијата го водеа овој напад. Еден од нив е потребата да се уништи поголемо постигнување на претходникот на Трамп. Друг фактор е склоноста да се направи наддавање на регионалните ривали на Иран, Саудиска Арабија и особено Израел, без разлика на ефектите врз регионалната стабилност или интереси на САД. Речиси една година откако администрацијата ги отфрли обврските на САД во врска со JCPOA, нема сигнал за преговори или за „подобар договор“. Овој резултат не е изненадувачки, земајќи ја предвид штетата на кредибилитетот на САД (особено во очите на Иранците) од отфрлањето на JCPOA, екстремната природа на барањата на Вашингтон и иранскиот рекорд (специфично за нуклеарни работи) за соочување на притисокот со отпор наместо со капитулација.
Но доколку иранската трпеливост со договорот, од кој тие речиси не добиваат економска корист, истече и JCPOA целосно пропадне (очигледно високоприоритетна цел на Болтон и државниот секретар Мајк Помпео), директниот неуспех во контролата на оружјето би бил поголем и очигледен. Техеран не би почнал нужно со изградбата на нуклеарни оружја веднаш – потег што би бил обратен на стратегиската одлука, која иранските водачи ја донесоа години порано – но министерот за надворешни работи Мохамад Јавад Зафир неодамна посочи дека повлекување од договорот за превенција на зголемување на нуклеарните оружја би била една од опциите на Иран. Згора на тоа, други можни мерки за контрола на оружјето, кои го вклучуваат Иран како онаа со ограничувањето на балистичките проектили, би биле изградени на доверба и соработка развиена преку успешна имплементација на JCPOA. Но, според пристапот на администрацијата на Трамп, какви било изгледи за такво нешто се неостварливи засега.
Друг директен неуспех во контролата на оружјето е „убивањето“ на договорот за нуклеарни оружја со среден опсег од страна на администрацијата, кој беше обележано постигнување во врска со контролата на оружјето во доцните години на Студената војна. Еден од новите системи за оружје на Русија изгледа како можна повреда на договорот за нуклеарни оружја со среден опсег, но Москва има слични грижи во врска со способностите на американскиот систем распореден во Источна Европа.
Конструктивниот пристап за наводните повреди на договорот би бил да не се отфрла договорот туку да се притисне за целосно можно ангажирање, објаснување и заедничка проверка на сомнителниот хардвер. Отфрлањето на договорот за нуклеарни оружја со среден опсег е особено бесмислено со оглед на тоа што се чини дека САД немаат стратегиска потреба за оружја забранети со договорот, кој не е исполнет исто така и поради други постојни системи, вклучувајќи и морски бази. Администрацијата на Трамп презема амбициозна игра во врска со стратегиската контрола на оружјето, но нивната игра уште еднаш изгледа дека вклучува отфрлање на постигнувањата на претходните администрации во корист на импресивен, но веројатно неостварлив „подобар договор“. Тоа што треба да биде највисоко приоритетна задача во стратегиската контрола на оружјето во моментот е постигнување на продолжување на новиот СТАРТ-договор, кој е последниот опстанат американско-руски договор за ограничување на нуклеарните оружја и кој ќе истече за помалку од две години.
Наместо тоа, администрацијата зборува за ограничување на руските тактички нуклеарни оружја и за вклучување на Кина во кој било нов договор. Комплексноста и историјата на преговорите за стратегиска контрола на оружјето силно сугерираат на тоа дека двете овие цели се неостварливи пред истекувањето на новиот СТАРТ, дури и со администрација на САД, која е пофокусирана и поискусна од сегашната.
– Доколку тимот на Трамп предлага дека Кина мора да се приклучи кон новиот СТАРТ или дека Русија мора да се согласи со ограничувањата на тактички нуклеарки како услов за продолжување на договорот, тоа треба да биде препознаено како неискрен предлог дизајниран за да креира изговор за убивањето на новиот СТАРТ – наведува Дарил Кимбал од Асоцијацијата за контрола на оружјето.
Најновата акција на презир за контролата на оружјето од страна на Трамп беше тоа што за време на говор до националната асоцијација за оружје, тој театрално се повлече од потпишување на договорот од страна на САД за размена на оружје, кој претставува петгодишна мултилатерална конвенција насочена кон следење на интернационалната размена на оружје и ограничување и спречување на приливи на оружје што ги прекршуваат забраните, во граници на кршење на човековите права или тероризам.
Деструктивните ефекти што имаат капацитет да се прошират и надвор од претседателството на Трамп се голем дел од она што администраторите на политиката го сакаат. Целта се однесува и на други аспекти на надворешната политика, покрај контролата на оружјето. Аналитичарите Арон Дејвид Милер и Ричард Соколски оценуваат дека напорите на Болтон и на Помпео да го уништат JCPOA, еднаш и засекогаш го отсликуваат охрабрувањето на администрацијата на Трамп на израелската влада да создаде повеќе факти за да ја уништи еднаш и засекогаш можноста за двострано решение на израелско-палестинскиот конфликт.
Неколку фактори одат во прилог на тоа дека деструктивните ефекти на контролата на оружјето ќе продолжат. Еден од нив е политичкото и дипломатското конфронтирање што ја прави тешка реконструкцијата од нула на режимот за контрола на оружјето, кој веќе беше уништен. Друг е распоредувањето на нови системи за оружје по прекршувањето на поранешниот договор. Третиот фактор е штетата врз кредибилитетот на САД предизвикана од неуспехот на Трамп да живее со обврските на Вашингтон од договорите како JCPOA. Странските влади не може едноставно да се надеваат на нешто различно по 2020 година. Тие гледаат на американскиот политички систем што го произведе Трамп и забележуваат дека системот сè уште е на место. Крајниот резултат е дека Американците се помалку безбедни сега отколку што инаку би биле – и ќе бидат помалку безбедни во годините што следуваат.
Р.С.
