Преспанскиот договор, како составен дел и на референдумското прашање, го имаат прочитано исклучително мал процент граѓани. Од друга страна, апелите и од страна на власта и на опозицијата до граѓаните се да се прочита договорот од точка до точка. Во насока на запознавање на јавноста што всушност содржи договорот, ја пренесуваме сеопфатната стручна анализа на професорката Гордана Сиљановска-Давкова, која ја објавуваме интегрално, во форма на фељтон во повеќе продолженија
ЗА ПРЕСПАНСКИОТ ДОГОВОР И ПОШИРОКО (15)
Гордана Сиљановска-Давкова
Во став 3 се утврдува дека во случај на спор околу толкувањето и спроведувањето, може да се поведе постапка пред Меѓународниот суд на правдата, доколку страните не го решат спорот сами, во рок од шест месеци. Каков цинизам. Грција го загуби спорот во Хаг, но не ја спроведе пресудата, а сега повторно се согласува за негова надлежност во случај на спор. Зошто? Како надредена страна, страна што наредува, а Северна Македонија извршува.
ЗАВРШНИ ОДРЕДБИ
Членот 20
НЕНАДЛЕЖЕН ПОТПИСНИК
Во став 1 е предвидено дека договорот ќе го потпишат министрите за надворешни работи, иако во двете земји примат во склучувањето меѓународни договори имаат претседателите. Се разбира, решението е намерно, за да се избегне претседателот Иванов.
НИЕ СМЕ ДОЛЖНИ ДА ГО РАТИФИКУВАМЕ, АМА ГРЦИЈА – АКО САКА!
Во став 2 се упатува на ратификација, во согласност со постапката од членот 1, став 4, наместо да се упати на националното право. Зошто? Заради брзината… И ратификацијата е асиметрична, зашто откако ние, не само што ќе го ратификуваме, а, ако власта сака, и ќе спроведеме референдум, па промена на Уставот, тогаш, ex post следува ратификација на договорот од грчкиот парламент. Веќе кажав дека нема одредба за тоа што ќе се случи ако не биде ратификувана!
БИЛАТЕРАЛЕН ДОГОВОР КАКО „УСТАВНА ПОВЕЛБА“?
Во став 3 на членот 20 се обврзува Втората страна да ја информира Првата за завршените задачи. Се вели дека договорот влегува во сила на датумот на известување од односната сила! Непознат правен феномен е известувањето да биде основа за стапување во сила. Во двете земји има обврска за објавување на законот за ратификација, за vacatio legis, ама овој договор очигледно не е пишуван во духот на континенталното европско право…
САМО УСТАВОТ ВЛЕГУВА ВО СИЛА ВЕДНАШ ПО ИЗГЛАСУВАЊЕТО, АМА
ОВАА ОДРЕДБА И ПРЕД ВЛЕГУВАЊЕТО ВО СИЛА НА ДОГОВОРОТ!?
Во ставот 4 на членот 20 се утврдува дека и пред влегувањето во сила на ДОГОВОРОТ, привремено ќе се применува став 5 од членот 8 за формирање „заеднички интредисциплинарен комитет за проверка и ревизија на учебниците“!Како е можно еден член од договорот да се екстрахира од него и да влезе во сила и пред влегувањето во сила на договорот, ама: ако не влезе во сила целиот договор, или некоја негова одредба, тогаш ни оваа одредба нема да ги обврзува страните! Важно е дека ќе се запознаат членовите на комитетот во тој случај!
САМО РЕЗОЛУЦИЈА МОЖЕ ДА ЗАМЕНИ РЕЗОЛУЦИЈА
Во став 5 на членот 20 се вели дека со влегување во сила на овој договор ќе се сметаат за решени разликата и прашањата од резолуциите 817 (1993) и 845 (1993). Веќе нотирав дека во нив нема друга разлика освен онаа за името, но во овој договор, е проширена надлежноста, за да се овозможи ultra vires постапување! Сметам дека не може со договор да се заменат резолуции, односно дека е потребна нова резолуција.
Во став 6 на членот 20 се задолжуваат страните или една од нив (?) да го извести генералниот секретар за нејзиното влегување во сила.
СПРОТИВНА НА ПОВЕЛБАТА, СПРОТИВНА НА IUS COGENS
Во став 7 на членот 20 се нотира дека договорот не е насочен против која било држава, ентитет или лице, ниту ги загрозува правата и должностите што произлегуваат од билатералните и мултилатералните спогодби што се во сила, а кои двете страни ги склучиле со други држави или меѓународни организации! Јас веќе реков дека договорот е спротивен на Повелбата на ОН, зашто Република Македонија е принудена да преговара за своето име, како и за идентитетот, историјата, Уставот, правниот и политичкиот систем! Тој не води сметка дека признавањето е билатерален однос и ја доведува Република Македонија во понижувачка положба да бара признавање под новото име, што никогаш не би го прифатила, ако не е заканата со вето за влез во НАТО и во ЕУ, иако Грција со Привремената спогодба се обврза да не ја кочи, а кога не го испочитува членот 11, Македонија ја тужеше и таа го загуби спорот.
Преспанскиот договор, како составен дел и на референдумското прашање, го имаат прочитано исклучително мал процент граѓани. Од друга страна, апелите и од страна на власта и на опозицијата до граѓаните се да се прочита договорот од точка до точка. Во насока на запознавање на јавноста што всушност содржи договорот, ја пренесуваме сеопфатната стручна анализа на професорката Гордана Сиљановска-Давкова, која ја објавуваме интегрално, во форма на фељтон во повеќе продолженија
Освен тоа, и правото на секој граѓанин на Република Македонија му е ограничена „слободата да го избере името на сопствената држава и нација“, што спаѓа во доменот на неговиот личен избор, идентитет и интегритет од сопствената држава и/или институција инволвирана во решавањето на „разликите околу името“. Правото на користење на слободно избраното и доживеано име на државата и нацијата на која ѝ припаѓа, би можело да се смести во заштита на приватниот живот на човекот, вклучувајќи и во членот 8 (2) на Европската конвенција за правата на човекот. Поединецот има право да го употребува името на сопствeната држава и нација како индивидуално право.
ПРИВИД НА РАМНОПРАВНОСТ ВО ЗАВРШНИОТ ЧИН
Во став 8 на членот 20 се утврдува дека Првата страна ќе ја спроведува оваа спогодба во согласност со нејзините обврски што произлегуваат од нејзиното членство во ЕУ и други меѓународни организации и во други меѓународни, мултилатерални или регионални организации, како и во согласност со други меѓународни инструменти. Втората, во согласност со нејзините обврски што произлегуваат од нејзиното членство во мултилатерални или регионални организации, вклучувајќи ги и оние што се поврзани со ЕУ, по предлогот за нејзино пристапување во членство.
Горенаведеново требаше Грција да го прави според Привремената спогодба, но не го правеше, па во пресудата од Меѓународниот суд во Хаг беше прогласена за виновна за кршење на членот 11 од спогодбата. Судот истакна во пресудата дека понатамошното непопречување се подразбира, во рамките на обврската за постапување in a good faith.
НЕ Е БИБЛИЈА И СПРОТИВНА Е НА МЕЃУНАРОДНОТО ПРАВО
Според став 9, одредбите од оваа спогодба се неотповикливи, односно остануваат во сила за неопределен период. Не се дозволени измени на одредбите од членот 1, став 3 и 4! Наведените одредби на кои им се гарантира „вечност“ (eternity clause) се спротивни на jus cogens нормите на меѓународното право, вградени во Повелбата на ОН како: еднакво право на самоопределување на нациите, еднаков суверенитет и независност, немешање во внатрешните работи. Според членот 53 од Vienna Convention on the Law of Treaties (VCLT), меѓународниот договор е ништовен ако содржи норми спротивни на jus cogens нормите на меѓународното право“! И нашиот Уставен суд би можел да се охрабри и сам да иницира постапка за кршење на членот 8, став 1, алинеја 11 од нашиот устав, во кој „почитувањето на нормите на меѓународното право“ е темелна вредност на уставниот поредок! Кога би го сторил тоа, би останал запишан засекогаш во одбраната на jus cogens, како основа на ОН, бранејќи го не само Уставот на Република Македонија туку и владеењето на правото!
Промената на името на една држава, по барање на друга, во чие име нема ниту еден заеднички збор, е непознат политички и правен феномен.
Поставувањето дополнителни услови на држава-апликант за прием во ОН, по донесувањето на Резолуцијата на Генералното собрание 113/II од 1947, Резолуцијата на Генералното собрание 197/III од 1948 и советодавното мислење на Меѓународниот суд на правдата од 1948 е преседан, спротивен на Повелбата на ОН и нејзините jus cogens начела.
Промената на Уставот и уставното име на една држава со билатерален договор е непозната уставна практика.
Во ера на постмодерен конституционализам, свесна сум за поврзаноста на националното со меѓународното право, но во т.н. спор за името на Република Македонија, токму основните норми на меѓународното право (jus cogens) се прекршени. Уште еднаш, Хаек и Дајси го загубија фудбалскиот меч (Jutith Shklar).
крај
Поради технички и просторни причини, во печатеното издание се изоставени фуснотите и референците, кои, пак, се застапени на нашата веб-страница.
