Понекогаш се прашувам, откаде им била потребата на некои несомнено големи прозни автори да објавуваат поезија? Стиховите на Џојс или на Борхес, на пример, ги читам како куриозитетен додаток на нивната суштинска прозна градба. Секако има и спротивни примери – извонредниот поет Едгар Алан По напишал антологиски раскази, или Виктор Иго, клучната фигура на францускиот романтизам, создал поезија и романи што и ден-денес се препрочитувани и поттикнувачки за креативни преработки (како филмскиот мјузикл „Клетници“, или дизниевската анимација на „Ѕвонарот на Богородичната црква“). И двајцата најзначајни балкански прозни автори, Иво Андриќ и Мирослав Крлежа, објавувале поетски книги, со тоа што Крлежа се гордеел со своите оригинални „Балади на Петрица Керемпух“ (за што ќе го добие „Златниот венец“ на „Струшките вечери“ во 1979-та), додека Андриќ, спротивно, се оградувал од своите рани стихозбирки „Ex Ponto“ и „Немири“.
Но без оглед колку поезијата има удел и значење во нивното, главно, прозно творештво, шестемина гореспоменати писатели со право се сметаат за книжевни класици. Нивното дело е примамливо и актуелно и за денешните читатели, непосредно во нивниот директен контакт, но и дејствувачко, низ приемчивоста за нови критички и теориски пристапи.
И во македонската литература, преплетувањето на поезијата и прозата е видливо, во рамноправен сооднос, кај некои од најзначајни наши прозаисти како Славко Јаневски, Петре М. Андреевски, Влада Урошевиќ… така се прифатени од критиката и читателите, а верувам и самите тие имаат таков однос кон сопственото творештво.
А кој од овие значајни македонски автори може да се нарече книжевен класик? Тешко е на автори што си имал среќа да ги запознаеш лично, кои се, буквално, твои постари современици, да им се наметнува таква определба. Освен тоа, факт е дека македонскиот расказ и роман се појавија мошне доцна во европскиот, а и во балканскиот контекст. Стале Попов е десет години помлад од Андриќ и од Крлежа.
Неоспорен факт е дека македонската проза, за поезијата да не зборуваме, за многу кус период успеа да преброди вековни книжевни еволуции, од фолклорниот реализам до постмодернизмот, па поделбата на книжевни генерации што се користи во подредувањето на современата македонска литература е всушност, гледано од точка на нивната хронолошка разлика, поделба на половина или четврт генерации. Токму таа поделба на книжевни генерации, што некогаш можеби беше функционално, денес ја изгуби смислата, зашто писателите во групи со разлика од неколку години (на пример, јас му припаѓам на „петтиот круг“, а младите автори денес, според таа неприродна класификација, се во осмата, или можеби деветтата генерација?) се поделија како меѓу нив да има разлика од половина век.
Но, наспроти тоа, генерациската биолошка близина овозможи пак симпатично мешање и неретко дружење на писатели со најразлични поетики и „провениенции“, па така имав среќа да разговарам, неоптоварено (иако со разбирлива доза трема) со доајените на македонската современа литература – Конески, Јаневски, Чашуле. Иако, со авторите што се мои книжевни фаворити, Ацо Шопов и Димитар Солев, ја немав таа можност. Со Солев, патем и групно, во друштво на „Независните“, барем се соочив со неговиот лик, глас, луле и гестикулации. Шопов немав шанса да го запознаам додека беше жив, но затоа, благодарение на ќерка му Јасмина, со која ме врзува долготрајно пријателство, сум бил во неговата работна соба, дури сум седел на масата на која ја создавал својата скапоцена лирика.
И кој тогаш, во таквиот забрзан развој на македонската литература, од десетината впечатливи македонски раскажувачи, да се нарече „класик“?
(продолжува)
